Niestarannie, byle jak, bez troski o coś;
dissolute, incuriose, negligenter Mącz, Modrz, Calep, Cn; pigre Mącz, Calep; ieiune, obiter, oscitanter, otiose, segniter Mącz, Cn; indiligenter Calep, Cn; defunctorie, levi brachio, leviter, somniculose Mącz; frigide, languide, translative Calep; insubide, parum diligenter, supine, suspensa manu, temere Cn (76):
BierEz G;
Ale nie pobożnemu á nie bogoboynemu Rzecznikowi/ kiedyś Stá álbo dwu nie obiecał [...]/ mowić nieumiał/ niedbále twoię rzecz ſpráwował/ Rok chcąc przemieſzkał GroicPorz f;
I piſze ieſztze w drugim kazániu tenże Bárálet/ ſromocąc Ewánieliſty y pilárze Boże/ iż niedbále Ewánielie Swięte spiſáli. KrowObr 146;
136; Krol Olbrácht [...] wpadł w chorobę/ [...] gdzye z iego chroby [!] Zygmunt brát y pánowie byli zaſmuceni álbo ſtrwożeni ták iż wſzytko niedbále ſzło. BielKron 399;
Castra incuriose posita, Nie ná pewnym mieyſcu. Niedbále obós położón. Mącz 73a;
Indulgenter, Niedbále/ popuſzczayąc wodze. Mącz 169a,
39b,
73a,
140e,
144d,
164d (
11);
kiedy pocznie niedbále á nie chćiwie ieść/ włoż záś kágániec nań SienLek 189;
RejZwierc 99v;
Wſzyſtkoſmy przeſzłych czaſow czynili niedbále. MycPrz I C3;
Száfunek też Páńſkich Swiątoſći/ ták ſie odpráwia niedbále/ że wiele ludzi niewie y do tego cżáſu/ co ſie przy nich dzieie. KarnNap A2v,
A2v;
A ieſli drobnieyſzi vrzędnicy wcżem niedbále ſobie pocżynáli/ tedy ſtárſzi niedbáłość ich ſtrofowáli y nápráwiáli. ModrzBaz 83v,
68v,
134;
Iedno ią potym było poznáć/ iſz ſię niedbáley nád inne vbieráłá. SkarŻyw 195,
593;
CzechEp 59;
GórnRozm Kv;
Calep 333b,
524b,
527b,
581a,
[693]b,
804b.
W połączeniach szeregowych (9): WAcław ſyn Kárłá Cżeſkiego krolá y Ceſárzá/ ná Ceſárſtwo od Elektorów wybran/ ktory niedbále/ leniwo/ á bez ſmyſłu páńſtwo ſwoie ſpráwował BielKron 187; Mącz 53c, 271a, 381a, 401b, 402a; ModrzBaz 44v; Calep 1079b; SkarKaz )(3v.
W przeciwstawieniach: »opatrznie, z pilnością ... niedbale« (2): Mącz 63b; Wſzyſcy tedy ktorzykolwiok ty rzecży v ſiebie s pilnoſcią/ á nie niedbále/ vważáią/ [... ] chybáby byli żeláźni ábo kámienni/ tożby nową miłoſcią y pilnoſcią ſłuchania ſłowá Bożego/ zápalonemi ſie być nie cżuli. RejPosRozpr c4.
W charakterystycznych połączeniach: niedbale cześć oddawać, czynić (6), dziać się, iść, jeść, opatrować, poczynać sobie (2), postąpić (sobie) (2), robić, sądzić, spisać, sprawować (się) (odprawi(a)ć (się), odprawować) (13), ubierać się, uważać; niedbale położon.
Szeregi: »lada jako, (albo) niedbale« [
szyk 2:
1] (
3):
Qui suum officium gerunt ociose, Którzi ſwoye ſpráwy ládá yáko álbo niedbále ſpráwuyą. Mącz 259a,
401b;
Calep 435b. [
Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]
»leniwo, (a, i) niedbale« [szyk 3:1] (4): Mącz 72b, 299a; Wiele rzemieśnicżych Miſtrzow / bárzo rzadko śiadáią ná ſwych wárſtáćiech: chowáią vcżniow ábo towárzyſzow niemáło/ ktorzi w niebytnośći miſtrzow leniwo á niedbále [segniter, negligenter et contumaciter] robią. ModrzBaz 37; SkarŻyw 593. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]
»abo nierychło, abo niedbale« (1): tedyby tego potrzebá/ żeby ći wſzyſcy ktorzyby ábo nierychło/ ábo niedbále/ to co powinność ich nieśie/ czynili/ ná Trybunał [...] pozywáni [...] bywáli VotSzl E2.
α.
Wyraża dodatkową ocenę czynu będącego z swej istoty objawem niedbałości (4):
Wioſnę kto niedbále opuśći/ śiłá ná tym należy. RejZwierc Bv [
idem 108];
iżby [..,] niedbále/ iáko ono ſtára przypowieść/ nie zápominał gruſzki ſwoiey w popiele. RejZwierc 111v,
108.
Zwrot: »niedbale zaniedbawać« (1): A ktory też tego ták niedbále zániedbawa/ tedy go też then wſzechmogący Pan tákże zániedbáwa RejPos 337.
a.
Od niechcenia, bez wysiłku, łatwo;
in transitu, solute, transeunter Cn (5):
Więc chociay s piętrá mowią/ iákoby niedbále/ Lecż przedſię co przyſtoi/ to chowáią cále. RejZwierz 70v;
áby cżłowiek ták z mową/ iáko y s ſpráwámi namniey ſie nie wydwarzał/ iedno niedbále iákoś á wrzkomo tego ſobie niemáiąc ni zacż wſzytko cżynił GórnDworz E7,
F,
Fv.
Iron. (1): Znam ia iednego/ ktorego ſie taniec w. m. bárzo podobáć będzie/ bo ták niedbále táńcuie/ iż ſniego cżáſem y ſuknia ſpádnie/ á on ſie po nię nie ſchyli GórnDworz E8.
b. Bez gorliwości religijnej (7): Wolimy przedſię ſzukáć ſwieckiego báłwáná/ Opuſzcżáiąc niedbále ták pewnego Páná/ Ktorego ſie namnieyſze ſłowo nie omyli RejWiz 187v; RejPos 64v; bo śie to niegodźi y rzecż ieſt bárzo nieprzyſtoyna/ ſłowy Páná Chriſtuſowymi gárdźic/ álbo ich ſłucháć niedbále. KuczbKat 300; LatHar 49, 50; WysKaz 17 [2 r.].
c.
Bez należytej uwagi (5):
Chytry widząc nieſzcżęſćie kryie ſię/ á proſtacżkowie niedbale miiáiąc ſzkodę podeymuią. BibRadz Prov 27/12;
iżby podobniey niebu y ziemi ſie odmienić [...]/ niżliby namnieyſze iego ſłowko niedbále przeminąć [...] miáło RejZwierc 256;
gdy Krol grał Wárcaby/ niktory [...] imioná przyſądzonyeh ludzi opowiedał mu piſmem/ [...] áby on zátym dekret vcżynił/ ktorzyby ſmierć záſłużyli. Berenice żoná iego [...] niedopuśćiłá go do końcá cżytháć/ vkázuiąc/ że nie ták niedbále ma to być odpráwowano/ gdzie idzie o żywot ludzki Phil L3.
W przen (2): Iáko bárzo tym ſwiętym klenotem ſpráwiedliwoſcią niedbále zátrząſamy. RejZwierc A6 [idem] 55.
d.
Działając ze zwłoką w dziedzinie czynności prawnych, nie zachowując terminów sądowych, narażając sprawę na przedawnienie (2):
Gdyby dzyewce był kto winien iáki dług [...]/ á oná ſzedſzy zá mąż ćierpiáłáby o on dług czynić práwem przes trzy látá y trzy mieſiące/ my w tákowey rzeczy y w káżdey inſzey ták niedbále/ ſkázuiem wieczne milczenie. UstPraw G4.
α. Wyraża dodatkową ocenę braku działania (1): WYWOLANY ciuiliter, conuictum ieno tráći: ále máiętnośći y czći nie tráći. A wſzákóż ieſli w tym niedbále leży przez ośḿ mieśięcy, tedy Detruzia bywa SarnStat 549.
![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.55d5b47a78d5.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[Słownik Polszczyzny XVI wieku]](/static/img/spxvi-logo.9e6c364a84ff.png){kind=logo}
![[Szukaj]](/static/img/icons/magnifier-left.03d386f15d93.png){kind=icon}
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.783deef3e87f.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}