[zaloguj się]
[pdf]

NIKCZEMNIE (20) av

nikczemnie (14), niczemnie (6); nikczemnie KochSat, RejZwierc (3), CzechRozm (2), PaprPan, StryjKron, WerGośc, Calep, KochPij, LatHar, VotSzl (2); niczemnie GliczKsiąż, BielKron, Mącz (4).

-cż- (11), -cz- (9).

Oba e jasne.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde bez cytatu.

W sposób nie przynoszący niczego dobrego, nierozważnie, bez sensu; futile, inutiliter Mącz; dissolute Calep; inepte Cn (20): Przecżże nie woleć racżey znacżnie przed wſzitkimi/ Popiſać ſię dzielnoſcią/ i cnotami ſwymi: Niſz utrącać nikcżemnie wcieniu wieku ſwego/ Nieſkoſztowawſzi co ieſt na ſwiecie dobrego. KochSat [C2]; Mącz 451a; że Iezus Chriſtus przyſzedł w ćiele/ á nie w ćiáło/ iáko nikcżemnie Theodorus Beza przełożył CzechRozm 38v, 123v; IVż dziś wieſz Priamuſie y doznałeś tego/ Coś dla miłośći wierney popadł ſyná ſwego. Iákieś koſztowne páńſtwo nikcżemnie vtráćił PaprPan Ff2; StryjKron 432; Calep 333b; KochPij Cv; żeby ludzie oboiego ſtanu młodzi/ domá proznuiący/ burkiem/ trunkiem/ y inſzymi niepotrzebnymi ſpráwámi nikczemnie ſię báwiący: powinni byli ex praeſcripto legis, czáſu potrzeby woienney oyczyznie ſłużyć VotSzl C3.

W połączeniu szeregowym (1): Abs re consulit, Dármo Próżno/ w niwecz/ niczemnie rádźi. Mącz 1b.

W charakterystycznych połączeniach: nikczemnie bawiący się, mowić, przełożyć, przyrzekać, radzić, roztargnion, z tego świata schodzić, strawić (2), (u)tracić (2), upłynąć, utrącać, zawieść.

Szeregi: »głupie a niczemnie« (1): Bo by ſnadź był wyedzyał/ ták głupye á nicżemnye nye przerzekłby był. GliczKsiąż M5.

»marnie a (i) nikczemnie« (3): iáko rády ich [nieprzyjaciół Boga] y wſzytki ſpráwy ich były márnie á nikcżemnie roſtárgniony RejZwierc 265; że nie tylko iáko świnie bráhi obżárwſzy ſie/ márnie y nikcżemnie [pijanice] z tego świátá ſchodźili WerGośc 232; VotSzl B3.

»nikczemnie a niepotrzebnie« (1): A thák cżłowiekowi nic nie ieſt droſzſzego iáko cżás/ á trzebá mu ſtrzedz káżdey godzinki áby iey wſzetecżnie nie vpuśćił/ áby mu ten ſláchetny klenot cżás żywota iego iáko po wodzie lift nikcżemnie á niepotrzebnie dármo nie vpłynął. RejZwierc 62v.

»nikczemnie, (i) niepożytecznie« [szyk 2:1] (3): Inutiliter, Niepożitecznie/ niczemnie. Mącz 511a, 141c; Cżás nikcżemnie y niepożytecżnie od ćiebie ſámego ſtrawiony. LatHar 668.

»prożno i niczemnie« (1): Gdy go też pytano kto od prawdy nadáley bywa/ powiedzyał iż zdánie ludu poſpolitego: bowiem co oni chwalą/ toby ſłuſzniey gánić: co myſlą/ prożno y nicżemnie BielKron 186.

Przen: Nieprzyjemnie, brzydko (1):

W przeciwstawieniu: »cudnie ... nikczemnie« (1): Tákże też náſłuchawſzy ſie álbo nácżedſzy ſie onych rozlicżnych rzecży/ ſnádnie rozeznáć czo cudnie piſka á co nikcżemnie bęcży. RejZwierc 16.

Synonimy: daremnie, daremno, darmo, haniebnie, marnie, niegodnie, niepotrzebnie, niepożytecznie, nieprzystojnie, nierządnie, plugawie, prożno, sprosnie, sromotnie.

MŚ