Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIESZKODLIWIE

Następne hasło: NIESZKODNO »

NIESZKODLIWY (22) ai

W pisowni łącznej (16), w rozłącznej (6).

e oraz o jasne.

Fleksja

sg
m	N	nieszkodliwy	f	N	nieszkodliwå, nieszkodliw(a)	n	N	nieszkodliw(e)
	G			G			G	nieszkodliw(e)go
	A	nieszkodliwy		A	nieszkodliwą		A
	I	nieszkodliwym		I			I	nieszkodliwym

pl
N	subst	nieszkodliw(e)
G		nieszkodliwych
A	subst	nieszkodliw(e)

sg m N nieszkodliwy (5). ◊ A nieszkodliwy (2). ◊ I nieszkodliwym (1). ◊ f N nieszkodliwå (3), nieszkodliw(a) (1). ◊ A nieszkodliwą (1). ◊ n N nieszkodliw(e) (1). ◊ G nieszkodliw(e)go (1). ◊ I nieszkodliwym (2). ◊ pl N subst nieszkodliw(e) (3). ◊ G nieszkodliwych (1). ◊ A subst nieszkodliw(e) (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde bez cytatu.

Znaczenia

Nie szkodzący, nie przynoszący szkody, uszczerbku, ujmy; nie powodujący trwałych skutków ujemnych; niewinny (22)

Nie szkodzący, nie przynoszący szkody, uszczerbku, ujmy; nie powodujący trwałych skutków ujemnych; niewinny; innocuus Mącz, Cn; innocens PolAnt, Cn; innoxius Calag, Cn; inerticulus Cn (22): Thedy lepiey aby mu [ciężko choremu] dał czo takiego: iżeby miał iaką inſzą chorobę nieſzkodliwą/ iżby ta mnieyſza choroba odmieniła mu thę wielką boleſć FalZioł V 99; LibLeg 10/70v, 11/26v; RejWiz 37 marg, Cc7; Mącz 248d; Ieſli też iáki przyrodzony á nieſzkodliwy niedoſthátek w przyiacielu obacży/ áby gi ćirpiał rádniey/ niżli by/ ledá o czo miał ſie z nim gryść. GórnDworz M3, S5; Ieſtći przyrodzona á nie ſzkodliwa pożądliwość/ chcieć ieść y pić RejPosWstaw [110³]; BudNT przedm d; Calag 532a; Zbytni ſługá ſzkodę cżyni: wſzákoż godny nie ſzkodliwy: bo mu ſie zá cżáſem mieyſce naydźie. GostGosp 2; WujNT przedm 4 marg.

nieszkodliwy komu (2): Obierz żywot ſpokoyny/pocżćiwy/ á mierny/ Nikomu nie ſzkodliwy/ cnotliwy/ á wierny. RejWiz 81; RejZwierc 51.

nieszkodliwy ku czemu (1): [owoc jeżyny] ku iedzeniu nieſzkodliwy. FalZioł I 121d.

W połączeniach szeregowych (3): RejWiz 81; áby był żyw cnothliwym/ pocżćiwym/ pobożnym/ á pomiernym ſwym żywotem/ nikomu nie ſzkodliwym/ á káżdemu wiernym á prawdziwym. RejZwierc 51; Bo taki nam zgodził ſię árcyoffiárnik/ nabożny/ nieſzkodliwy/ niezmázány [pontifex sanctus innocens, impollutus PolAnt, Vulg; ... niewinny ... WujNT] BudNT Hebr 7/14[26].

W przeciwstawieniu: »szkodliwy ... nieszkodliwy« (1): iáko ſą rozmáite rány/ iedny ſzkodliwe drugie nieſzkodliwe GroicPorz k3.

Wyrażenie: »rana nieszkodliwa« = rana lekka, nie powodująca trwałego kalectwa lub oszpecenia (2): zá proſte zekrwáwienie/ ktore żadney vłomnoſći nie nieſye/ zá śine rány/ zá guz/ gdy mieyſtce od vderzenia ſpuchnie (marg) Winá zá rány nieſzkodliwe (‒) GroicPorz k3v, k3.

Szeregi: »lekki a nieszkodliwy« (1): Przepuſzczenie żywotá lekkie á nienieſzkodliwe/ Koźie mleko zmiodem á z ſolą piy SienLek 38v.

»mały, nieszkodliwy« (1): powyadayącz mv [namawianemu do krzywoprzysięstwa] bicz mala nyeſkodliwa rzecz ſzvyadecztwo [fałszywe] vidacz za krzeſczyanynem przeczywko poganynovy. LibMal 15481/144.

»prostszy i nieszkodliwy« (1): ktore [zwierzęta] im mniey żołci maią tim też proſtſze bywaią y nieſzkodliwe, przeto gołąb y inſze takowe nie tilko iż nikomu nie ſzkodzą, ale też ták proſte ſą iż ſie bronić nie vmieią. GlabGad E6.

Synonimy: nieobraźliwy, niewinny.

Cf NIESZKODNY, SZKODLIWY