« Poprzednie hasło: ROZCIĄGAĆ | Następne hasło: ROZCIĄGADŁO » |
ROZCIĄGAĆ SIĘ (32) vb impf
rozciągać się (31), rozściągać się (1) SkarŻyw.
roſ-, ros- (12), roś- (10), roz- (8), roź- (1).
sie (25), się (7).
o oraz a jasne.
W inf -ciąg- (3) RejWiz, WujJudConf, Phil, -cięg- (2) RejPs, SarnStat; w pozostałych formach -ciąg-.
inf | rozciągać się, rozcięgać się | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
indicativus | ||||||
praes | ||||||
sg | pl | |||||
1 | rozciągåm się | rozciągåmy się | ||||
2 | rozciągåcie się | |||||
3 | rozciągå się | rozciągają się |
praet | ||
---|---|---|
sg | ||
3 | m | rozciągåł się |
fut | ||
---|---|---|
pl | ||
3 | subst | rozciągać się będą |
imperativus | |
---|---|
sg | |
2 | rozciągåj się |
conditionalis | ||
---|---|---|
sg | ||
3 | m | by się rozciągåł |
n | by się rozciągało |
inf rozciągać się (3), rozcięgać się (2). ◊ praes 1 sg rozciągåm się (3). ◊ 3 sg rozciągå się (11). ◊ 1 pl rozciągåmy się (1). ◊ 2 pl rozciągåcie się (1). ◊ 3 pl rozciągają się (6). ◊ praet 3 sg m rozciągåł się (1). ◊ fut 3 pl subst rozciągać się będą (1). ◊ imp 2 sg rozciągåj się (1). ◊ con 3 sg m by się rozciągåł (1). n by się rozciągało (1).
Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII (z Cn) – XVIII w. s.v. rozciągnąć.
- 1. Stawać się szerszym (4)
- 2. Wylegiwać się
(3)
- Przen (1)
- 3. Zajmować przestrzeń, mieć jakąś (zwykle wielką) powierzchnię (6)
- 4. Przeciągać się po przebudzeniu (1)
- 5. Rozrastać się szeroko w gałęzie (1)
- 6. Wyciągać się, podnosić się (o ramionach) (1)
- 7. Trwać (1)
- 8. Mówić, wypowiadać się długo (2)
- 9. Powiększać się, nabierać większego zakresu lub znaczenia (1)
- 10. Oddziaływać, skutkować (8)
- 11. Obejmować zakres tematyczny, dotyczyć, odnosić się (3)
- *** Bez wystarczającego kontekstu (1)
rozciągać się czym (1): gdy żyły płod trzymaiącze: lipkiemi ſie wilkoſciami rozciągaią [...] FalZioł V 29v.
W porównaniu (1): Ieſliś ná co przełożon vżywayże miáry [...]. Nie roſciągayże ſie w tym by świniá w bárłogu RejWiz 51.
rozciągać się per aliquid in aliquid (1): Taurus item, Wielkie á długie podgórze w Aſiey rościąga ſie Per Armeniam in Ciliciam Mącz 441c.
»rozciągać się szeroko (a. w szerzą)« = late patere Mącz [szyk zmienny] (2): Evagatur capparis per agros, Rośćiąga ſie w ſzerzą/ rozchodźi ſie. Mącz 473c, 185c.
rozciągać się w czym (1): Sędźióm źiemſkim/ Król Káźimiérz tu roſkázuie, żeby ſie nie dáli rozćięgáć ſtronóm w długich mowách SarnStat 45.
[rozciągać się z czym: Jest innych wiele szkodliwych rzeczy w tym stanowieniu interregni, z którymi się rozcięgać nie chcę PismaPolit 584.]
rozciągać się do czego (1): Pátrz iáko ſą pomocne iáłmużny y vczynki dobre: y iáko ſię rośćiągáią y do przyſzłego żywotá. WujNT 435.
rozciągać się na kogo (1): napierwſzy byli Biſkupi y ſtarſzy Chrześćiáńſtwá/ ná ktore ſię lud pogáńſki [errata zmienia: iad Pogáńſki] więcey iáko ná fundowniki kośćielne rozśćiągał. SkarŻyw [407]; [A grzéch tym ſye więtſzy czyni/ im ſye ſzkodá ná wiele oſób rościąga SkarUp 42].
rozciągać się nad czym (1): Abowiem ſtąd y ſtan W. K. M. y nas [...] Pan Bog ták vbłogoſłáwić będźie racżył/ iż ſie wſzyſtki blogoſłáwieńſtwá iego [Boga] rośćiągáć będą nád tym ſławnym Kroleſtwem twym. WujJudConf 16.
rozciągać się po kim (1): iż ten bicż Boży rośćiąga ſie po wſzyſtkich Narodźiech BielSpr 76.
rozciągać się po czym (1): Mącz 486b cf Szereg.
»szeroko się rozciągać« (1): aby to, co w statucie stoi, w klobie swej zostało a szeroko się nie rozciągało. DiarDop 115.
Synonim: 1. rozszerzać się.
Formacje współrdzenne cf CIĄGNĄĆ SIĘ.
KW, (LWil)