[zaloguj się]
[pdf]

NIEŚLACHCIC (15) sb m

nieślachcic (6), nieszlachcic (3), nieślachcic a. nieslachcic (6); nieślachcic ModrzBaz (6); nieszlachcic SarnStat (3); nieślachcic a. nieslachcic [zapis -ſ-] GórnDworz (6).

W pisowni łącznej (12), w rozłącznej (3).

e oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N nieślachcic nieślachcicy
G nieślachcic(o)w
D nieślachcicewi
A nieślachcica nieślachcice
I nieślachcicami

sg N nieślachcic (7). ◊ D nieślachcicewi (1). ◊ A nieślachcica (3). ◊ pl N nieślachcicy (1). ◊ G nieślachcic(o)w (1). ◊ A nieślachcice (1). ◊ I nieślachcicami (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów).

Człowiek nie należący do stanu szlacheckiego, plebejusz; plebeius Modrz, Cn; (homo) ignobilis JanStat, Cn; homo ex familia ignobili, ignobili loco natus, inter agros et armenta natus, nullis maioribus ortus, obscure a. sine insignibus natus, obscuris natalibus, obscuris ortus parentibus, obscuro a. humili a. infimo loco natus, obscurus, quem nemo propter ignobilitatem nominat Cn (15): przywiodł bym wiele ludzi ná przykład/ ktorzy vrodziwſzy ſie w pirwſzych zacnoſcią domiech/ ſromotnie żyli/ á záſię wiele nieſláchćicow/ ktorzy cnotą ſwą/ vcżynili zacne potomſtwo ſwoie. GórnDworz D3, D4; Ktoby wieśniaká álbo chłopá zábił (bo ták káżdego nieśláchćicá zową/ chocżby [!] dáleko odewśi był) ModrzBaz 89, 19, 50v; choćiayby téż ſzláchćić [!] kmiećiowi/ álbo komu inému dźiedźictwo záſtáwił. Tenże nieſzláchćic/ dźieśięćinę/ [...] z pól któré záśiéwa/ będzie powinien dáć. SarnStat 189, 433.

W przeciwstawieniu: »nieślachcic ... ślachcic« (6): Ten Dworzánin/ [...] chcę naprzod/ áby ſie w ſlácheckim zacnym domu vrodził/ ábowiem nie ták ſromotna rzecż ieſt nieſláchćiczewi nie cżynić ſpraw pocżćiwych/ iáko ſláchćicewi: [...] iż w bitwie/ ábo ná thych mieyſcach/ gdzie ludzie cżći doſtawáią/ ſláchćic ſobie lepiey pocżyna/ y znácżniejſzy bywa/ niż nieſláchćic. GórnDworz Dv, D4, I8; ále [lekarz] ná to bacżenia niema/ ieſliże Pan/ cżyli chłop: ieſli śláchćić [!]/ cżyli nieśláchćic ieſt [sit... nobilis an plebeius] ten który lecżenia potrzebuie. ModrzBaz 71, 119.

Szereg: »(ani) ślachcic ani (albo i) nieślachcic« (2): ktorziby [sędziowie] áni ná bogátego áni ná vbogiego/ áni ná śláchćicá áni ná nieśláchćicá [nobilis et plebeii]/ [...] żadnego względu niemieli ModrzBaz 91; SarnStat 1162. [Ponadto w przeciwstawieniu 6 r.]

Synonimy: chłopowic, plebejusz.

Cf SZLACHCIC

KK