[zaloguj się]
[pdf]

ROZCIĄGNĄĆ SIĘ (44) vb pf

rozciągnąć się (42), rozściągnąć się SarnStat (2).

roſ- (23), roś- (13), roz- (6).

sie (35), się (9).

o jasne.

Fleksja
inf rozciągnąć się
praet
sg pl
3 m rozciągnął się m pers rozciągnęli się
f rozciągnęła się m an
n rozciągnęło się subst rozciągnęły się
plusq
sg pl
3 m m pers rozciągnęli się byli
f była się rozciągnęła m an
conditionalis
pl
3 subst by się rozciągnęły

inf rozciągnąć się (10). ◊ fut 3 sg rozciągnie się (4). ◊ 3 pl rozciągną się (3). ◊praet 3 sg m rozciągnął się (6). f rozciągnęła się (11). n rozciągnęło się (6). ◊ 3 pl [m pers rozciągnęli się.] subst rozciągnęły się (1). ◊ plusq 3 sg f była się rozciągnęła (1). ◊ [3 pl m pers rozciągnęli się byli.] ◊ con 3 pl subst by się rozciągnęły (1). ◊ part praet act rozciągnąwszy się (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów, błędnie: rozciągnąć) i XVIII w. s.v. rozciągnąć.

1. Rozkurczyć się, rozprostować się (2): ktore [żyłki] zciągaią vſi á nie dopuſzcżaią im ruchania wſzakoż gdy by ſie one rozciągnęły byłoby ruſzanie iako v inſzych zwierząt GlabGad B8v; Kiedy Twarz niemocnemu s ćienczeie/ á oczy wpádną/ [...] ná licu ſye ſkorá rośćiągnie/ [...] známioná ſą śmiertelne SienLek 22v.
2. Położyć się; upaść; expandere se Vulg; iacere, proicere se Mącz; metiri se PolAnt (6): Lew iż śię był vprácował/ Rośćiągnąwſzy śie w gáiu ſpał BierEz M4v; á drugi [koń] ſie ná pięć łokći w pługu roſciągnął RejZwierc 105; KlonWor 24; [Leop 3.Reg 17/21 (Linde błędnie: rozciągnąć)].

rozciągnąć się na kim, na czym (2): Proiecit se in gramina, Rośćiągnął ſie ná trawie. Mącz 162d; BudBib 3.Reg 17/21.

Zwrot: »wdłuż się rozciągnąć« (1): Iacere prostratum, Wdłuſz ſie roſciągnąc od rázu. Mącz 161b.
3. Zająć miejsce, objąć jakąś powierzchnię (9): Potym ſię vkaże [...] ná powietrzu znák Syná człowieczego/ to ieſt/ krzyż Iezuſow [...] ktory ná powietrzu ſię rośćiągnie przedźiwną iáſnośćią SkarKaz 5b.

rozciągnąć się dokąd (3): Ośiádłość twoiá roſciągnie ſie áż do wſzytkich końcow iey [ziemi] RejPos 53v; ponieważ bez woléy wáſzey [cesarz turecki] nie mógł ſie z páńſtwem ſwym áż pod kray pułnocny rośćiągnąć OrzJan 6. Cf rozciągnąć się skąd dokąd.

rozciągnąć się skąd dokąd (1): iż Słowieńſki narod rośćiągnął ſię od południá/ to ieſt/ od Włoſkiey ziemie y Wenecyey/ áż ná wſchod ſłońcá/ ku Grecyey/ y ná pułnocy/ áſz do końcá Europy/ do Wolgi rzeki SkarJedn 225; [á ſtámtąd áż po Dunay/ wſzędźie [Heneci, tj. Wenetowie] rośćiągnęli ſie byli BielKron 1597 16].

a. W funkcji impf: Rozciągać się, zajmować terytorium; tendere Vulg(5): kthory [Chananejczyk] mieſzka w rownym polu przećiwko Gálgálá/ ktore ieſt wedle padołu ktory ſie rośćiągnął y wiedzie dáleko. Leop Deut 11/30.

rozciągnąć się przez co (1): Pamphilia, Kráyiná Aſie miedzy Cilicią á Cappadocią przes którą krayinę gorá Taurus zwána roſciągnęłá ſie. Mącz 274d.

Z określeniem stron świata (3): Medya bárzo ſie rozćiągnęłá od záchodu ná wſchod Słońcá BielKron 268, 274v, 433v.

4. Stanąć długim szeregiem (1):
Zwroty: »daleko się rozciągnąć« (1): Bo gdzie ſtoi cżołá tyſiąć koni ludźi iezdnych/ táhkże [!] y drugie vfy/ dáleko ſie ná dłuż rozćiągną/ nie vſłyſzy głoſu Hetmáńſkiego ten co dáleko ſtoi BielSpr 16.

»na dłuż się rozciągnąć« (1): BielSpr 16 cf »daleko się rozciągnąć«.

5. Podnieść się, wyciągnąć się (o ramionach) (1): Bo nie rozumiey by to táka práwicá byłá Boga Oycá niebieſkiego iáko cżłowieká proſtego/ ktora ſie dáley iedno ná łokciu álbo ná dwu roſciągnąć nie może. RejPos 78.
6. Objąć czasowo (2): ále mi ſie zda iż on [Józef Flawiusz] licżbę táką [lat przyjścia Chrystusa] kłádźie/ ktora ſie dáley śćiąga niż by ſie rośćiągnąć miáły ty tegodnie Dánielowe. CzechRozm 170.

rozciągnąć się na ile czego (1): A przyſſedłem ábym ćie náucżył/ tych rzecży ktore máią przyść ludu twemu w oſtátecżne dni: bo ieſſcże widzenie (rośćiągnie ſie) ná wiele dni [tj. wizja dotyczy przyszłości] Leop Dan 10/14.

7. Powiększyć się; extendere PolAnt (8):
a. O rozmiarach (1): że ſię náchylił dzień/ że ſię rozćiągnęły ćienie wiecżorne. BudBib Ier 6/4.
b. O długości tekstu (3):
Zwrot: »szeroko (a. szerzej) się roz(ś)ciągnąć« (2): iż ſię [ta „Historia o zmartwychwstaniu Pańskim”] ſzeroko rośćiągnęłá/ y ná ták wiele perſon/ bo wſzytkich 35. MWilkHist A2v; DLa tego ſzérzéy práwo Ziemſkie ſie rozśćiągnęło w tym Státućie: bo iest naydoſtátecznieyſzé. SarnStat 552.
Przen (1): krotkać rzecż ále węzłowátá/ [...] A śilneyby tu ná to iście glozy trzebá/ Bo ſie ten text roſciągnął od zyemie do niebá [może też chodzić o zakres tematu, tj. poruszył sprawy ziemskie i niebieskie]. RejWiz 50v.
c. O nasileniu (1): A Iż téż ſwowoleńſtwo ludzkie ták ſie rozśćiągnęło/ iż [...] właſnym ſwoim rodźicóm/ [...] nieprzepuſzczáią. SarnStat 587.
d. [O wartości materialnej; w przen: znam, iżci pan podczaszy niemało dla posług swych, ktore mi wyrządzał, utracieł, wszakoż [...] wszyćko mu się to ma sowicie nadgrodzić, gdy się trochę potrawy [= pokosy traw] rozciągną [tj. powiekszą się dochody]. ListyPol II 1549/251.]
e. Nabrać większego zasięgu (3):

rozciągnąć się na co (1): Chrześćijáńſtwo ná wſzytek świát y narody rośćiągnąć ſię miáło SkarKaz 311a.

rozciągnąć się dokąd (2): Moab [...] ſnadz áż w kráyny Idumeyſkie roſciągnęło ſie poſtąpieńie iego RejPs 162; RejAp 93.

8. Oddziałać na kogoś (14):

rozciągnąć się na co [= z jakim skutkiem] (2): RejPs 91; Iż iákożkolwiek ſpráwiedliwy tu ná tym ſwiecie ſtánowić ſie będzie/ y cożkolwiek nań przypadáć będzie/ wſzyſtko ſie to ma roſciągnąć ná wielkie pociechy á ná błogoſłáwieńſtwo iego. RejPos 65v.

rozciągnąć się nad kim, nad czym (8): RejAp 116v; gdzye ten Pan rządzi/ ſpráwuie/ á roſkázuie możnoſcią Boſtwá ſwoiego/ iuż tám wſzytki błogoſłáwieńſtwá roſciągną ſie nád przybytkiem onym y nád zebrániem iego. RejPos 115, 29v, 33v, 79v, 351; przecż ſie ták roſciągnęłá ſzyroka pomſtá iego [Boga] nád ludem Bożym. RejZwierc 64v; A iákoż tu proſzę cie nie ma ſie roſciągnąć ono pirſze przeklęctwo Páńſkie nád námi RejZwierc 260v.

rozciągnąć się gdzie (4): ktorego [Boga] ſie możnoſć roſćiągnęłá y ná niebie y ná ziemi RejPs 215; LubPs T4v marg; wſzędy ſie roſciągnęłá ſwięta możność tegoto Boſtwá iego RejPos 78.Cf Zwrot.

Zwrot: »szyroko się rozciągnąć [gdzie]« (1): Ale práwicá Boſtwá iego rozumie ſie wſzytká możność Boſtwá iego/ ktora ſie ſzyroko roſciągnęłá ták ná niebie iáko y ná zyemi RejPos 78.
9. [Osiągnąć większy zakres swego działania [w czym]: Raczył to wnet objawić swej gromadce smutnej, Że sie w swym przedsięwzięciu nic nie rościągnęli, Ale w nim nad nadzieję ze wstydem stanęli Apolog 52.]
*** Bez wystarczającego kontekstu (1):
Zwrot: »na dłużą się rozciągnąć« (1): Porrigere in latitudinem, Ná dłużą ſie rościągnąć. Mącz 350d.

Formacje współrdzenne cf CIĄGNĄĆ SIĘ.

Cf ROZCIĄGNIENIE, ROZCIĄGNIONY

KW, (LWil)