Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIEUCHRONION

Następne hasło: NIEUCHRONNIE »

NIEUCHRONIONY (14) part praet pass pf

nieuchroniony (13), nieuchronion (1).

W pisowni łącznej (10), w rozłącznej (4).

e jasne; -chronio- (10), -chrónió- (1); -chronio- : -chrónió- KochPs (6:1).

Fleksja

sg
m	N	nieuchroniony	f	N	nieuchronionå, nieuchroniona	n	N
	A			A	nieuchronioną		A
	I			I	nieuchronioną		I	nieuchronionym

pl
N	subst	nieuchronioné
A	subst	nieuchrónióne
I	f	nieuchronionymi
I	n	nieuchronionemi

sg m N nieuchroniony (3). ◊ f N (attrib) nieuchronionå (4) KochPs (2), KochProp, KołakCath, nieuchroniona (1) ZawJeft. ◊ A nieuchronioną (1). ◊ I nieuchronioną (1). ◊ n I nieuchronionym (1). ◊ pl N subst nieuchronioné (1). ◊ A subst nieuchrónióne (1). ◊ I [f nieuchronionymi.] n nieuchronionemi (1) [w rymie do „ziemi”].

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w. s.v. uchroniony.

Znaczenia

W funkcji przymiotnika: Taki, przed ktorym nie można się schronić, skryć (14)
- a. Niechybny, nie do uniknięcia, nieodwracalny; pewny (3)

W funkcji przymiotnika: Taki, przed ktorym nie można się schronić, skryć (14): iuż ná mię byłá Smierć ſwoie nieuchrónióné śidłá wrzućiłá. W tym niebeſpieczeńſtwie będąc ia położony/ Vćiekłem ſye do oſtátniey páńſkiéy obróny. KochPs 23, 29, 67; KochProp 13; ZawJeft 31; Pánienki/ Młodźieniaſzki/ tákże dźiatki máłe [...] Zárowno koſą gárnie śmierć nieuchroniona KołakCath B4v; Strzeż ſie: bobym vmiáłá mocnie ćię vkróćić/ Nieuchronioną pomſtą GosłCast 59.

W charakterystycznych połączeniach: nieuchroniona(-y, -e) broń, łuk, pomsta, sidło, strzała, śmierć.

Wyrażenia: »oko (a. oczy) nieuchronione« (2): Y co ná niebie/ y co ieſt ná źiemi/ [Bóg] Oczymá widźi nieuchronionemi. KochPs 173; KochTr 9.

»nieuchroniona ręka« (2): Ieſli [...] lotem zá oſtátnié vdam ſye morze: Y tám mię ty wymácaſz/ y tám mię ſnádnie Twoiá nievchroniona ręká dopádnie. KochPs 203, 55.

a. Niechybny, nie do uniknięcia, nieodwracalny; pewny (3): Vpad wiśi nád grzéſznymi/ Vpad nieuchroniony KochPs 14; Ze ieſliby od Bogá on kres náznácżony/ Ná nich przyſzedł/ y los padł/ iuſz nie vchroniony. KołakCath A3v; CzahTr C2; [A gdzie więc za przyczynami nieuchronionymi do pozwów a prawnych postępków komu z braci [... ] przychodzi, własna pp. senijorów jest powinność takim radzić i pomagać AktaSynod III 606].

Synonimy cf NIEUCHRONNY.

Cf NIEUCHRONNY, UCHRONIONY