[zaloguj się]
[pdf]

NIEZBOŻNIK (71) sb m

W pisowni łącznej (70), w rozłącznej (1).

e oraz o prawdopodobnie jasne (tak w niezbożny).

Fleksja
sg pl
N niezbożnik niezbożnicy
G niezbożnika niezbożnik(o)w
D niezbożnik(o)m
A niezbożnika niezbożniki
I niezbożnikami, niezbożniki
L niezbożnikach
V niezbożniku

sg N niezbożnik (7). ◊ G niezbożnika (3). ◊ A niezbożnika (6). ◊ V niezbożniku (1). ◊ pl N niezbożnicy (16). ◊ G niezbożnik(o)w (22). ◊ D niezbożnik(o)m (2). ◊ A niezbożniki (6). ◊ I niezbożnikami (4) CzechRozm, SkarŻyw, CzechEp, PowodPr, niezbożniki (2) BudBib, WujNT. ◊ L niezbożnikach (2); -ach (1) CzechEp, -åch (1) PowodPr.

Sł stp, Cn brak, Linde XVI – XVII w.

Człowiek postępujący nie po bożemu, zły, także niewierzący, heretyk; impius PolAnt, Vulg; iniquus, nefandus Vulg (71): Przycżynę theż okrućieńſtwá niezbożnikow pokázuiąc mowi/ Thoć wam cżynić będą/ iż nie znáią: Oycá áni mnie. GrzegRóżn I, F3, I; Miecżá dobyli niezbożnicy [impii]/ y nałożyli łuki ſwe/ áby porázili vtrapionego y vbogiego/ áby śćináli práwe BudBib Ps 36/14, Iob 22/18, 38/13, Ps 3/7, 16/9, 13 (20); BudNT Rom 4/5; tákże ſobie niezbożnicy tuſzą/ áby Bogá żadnego ná niebie niebyło CzechRozm 183v, 45, 100v, 116v, 183v, 185, 211v; á cżemuś nie ſtroſz/ nieſláchetny Kaimie/ [...] ſameś go zábił/ niezbożniku/ a przedśię ſpowiádáć ſię niechceſz? SkarŻyw 263; Y zgładził Pan Bog [...] wſzyćiek narod ludzki/ niezbożniki ony/ ktorzy ſię wedle zokonu [!] y woley iego/ [...] záchowáć niechcieli. SkarŻyw 270; z ktorego pytánia [o Trójcę Św.] wielka kośćiołowi Bożemu náuká/ przećiw kácerſtwom Arryáńſkim/ y Boſtwu Páńſkiemu vwłocżącym niezbożnikom/ vroſłá. SkarŻyw 384; Rzekli męcżeńnicy/ niezow tych pány ále niezbożnikámi/ ktorzy tákie rzecży roſkázuią/ á ſługi Chryſtuſowe morduią. SkarŻyw 532, A4, 121, 131; CzechEp 298 [2 r.], 345, 414; ReszPrz 106; ArtKanc Q9; WujNT 57, Act 2/23, 2.Petr 2/7, 3/17, s. 833 (7); PowodPr 64, 66; Coż dáley chcą ći niezbożnicy Aryáńſcy? Náyduią ſwoie wykłády/ ktore żadnemu ſię Doktorowi ś. ná świećie nie śniły SkarKaz 486a.

W połączeniach szeregowych (3): Bo będą ludzie śiebie miłuiący/ ſrebro miłuiący/ hárdzi/ pyſzni/ bluznierze/ rodzicom niepoſłuſzni/ niewdzięcżnicy/ niezbożnicy BudNT 2.Tim 3/2; Przeſtráſz wſzyſtkie niezbożniki/ świátá miłowniki/ ludu twego wiernego ſrogie ſprzećiwniki. ArtKanc K4; Coż (mowili Doktorowie SS.) gdyby teraz w właſnieyſzym Domu ſwoiw [!] záſtał/ pijánice/ wſzetecżniki/ lichwiarze/ gwałtowniki/ y inſze niezbożniki? PowodPr 53.

W przeciwstawieniach: »niezbożnik ... sprawiedliwy (6), wierny« (7): Wypátruie niezbożnik ſpráwiedliwego/ y ſzuka zábić go. BudBib Ps 36/33 [32], Prov 14/19, Ps 36/12, 16, 17, 21; Ieſtći Bog Bogiem nie tylko wybránych ſwoich wiernych y ſzcżyrych/ ále też y niewiernych niezbożnikow: á nákoniec beſtyi y duchow złych CzechRozm 74.

W charakterystycznych połączeniach: niezbożnik aryjański, straszny.

Wyrażenie: »niewierny niezbożnik« [szyk 3:1] (4) Poniewaſż iuż nie trzebá będźie niewiernych niezbożnikow hámowáć/ áni duchem vſt porażáć/ iáko tych ktorzy iuż oſądzeni będąc karánie/ ſwe ná ſobie nośić będą. CzechRozm 182, 74, 113; CzechEp 22.
Szeregi: »niezbożnicy i antychrystowie« (1): Ták wiele ſáltow ſkorych (iáko y Miſtrz ich Luciper z niebá do piekłá) vcżyniwſzy/ nie będąć podobno trudni y do tego/ nie mieſzkáć známi/ tákimi zá iákich nas máią niezbożnikámi y Antychryſtámi: ále ſie przenieść do tego cechu ktory ſobie vpodobáli/ y Kryſtiáńſtwu ſwemu/ to ieſt do pogánow y Sárácenow. PowodPr 36.

»niezbożnik a nieprzyjaciel Jehowy« (1): Bo niezbożnicy poginą/ á nieprzyiaćiele Iehowy iako cená báránow zniſzcżeią [Quia impii peribunt et inimici Domini ... defecerunt] BudBib Ps 36/20.

»poganin i niezbożnik« (1): ktorey [zwierzchności] ktoby nie poſłuchał miałby pocżytány być (nie iáko Ewángelik) ále iáko Pogánin y iáwny niezbożnik. PowodPr 21.

»żyd a niezbożnik« (1): á cżemużby ſie teraz tego vpornie kto domágáć miał? á zwłaſzcżá gdy iuż o Chriſtuſie y Ewánieliey miedzy wſzemi narody (oprocż ſámych Zydow á niezbożnikow) wątpliwość żadney niemáſz? CzechRozm 186v.

Synonimy: grzesznik, sprośnik, wszetecznik.

Cf BEZBOŻNIK, NIEZBOŻNY

TG