« Poprzednie hasło: NIEZBOŻNOŚĆ | Następne hasło: NIEZBOŻSTWO » |
NIEZBOŻNY (242) ai
W pisowni łącznej (239), w rozłącznej (3).
e oraz o jasne.
sg | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
m | N | niezbożny | f | N | niezbożnå | n | N | niezbożn(e) |
G | niezbożn(e)go | G | niezbożn(e)j | G | niezbożn(e)go | |||
D | niezbożnému | D | niezbożn(e)j | D | niezbożn(e)mu | |||
A | niezbożn(e)go, niezbożny | A | niezbożną | A | niezbożn(e) | |||
I | niezbożnym, niezbożnem | I | niezbożną | I | niezbożnym | |||
L | niezbożnym | L | niezbożnéj | L | ||||
V | niezbożny | V | V | niezbożn(e) |
pl | ||
---|---|---|
N | m pers | niezbożni |
subst | niezbożné | |
G | niezbożnych | |
D | niezbożnym | |
A | m pers | niezbożné, niezbożnych |
subst | niezbożné | |
I | m | niezbożnymi, niezbożn(e)mi |
f | niezbożn(e)mi | |
L | niezbożnych |
sg m N niezbożny (33). ◊ G niezbożn(e)go (11). ◊ D niezbożnému (6); -ému (1) KochPs, -emu (1) KochTr, -(e)mu (4). ◊ A niezbożn(e)go (5), niezbożny (1). ◊ I niezbożnym (8), niezbożnem (1) MurzHist ◊ L niezbożnym (1). ◊ V niezbożny (3). ◊ f N niezbożnå (11). ◊ G niezbożn(e)j (5). ◊ D niezbożn(e)j (1). ◊ A niezbożną (6). ◊ I niezbożną (6). ◊ L niezbożnéj (1). ◊ n N niezbożn(e) (8). ◊ G niezbożn(e)go (2). ◊ D niezbożn(e)mu (1). ◊ A niezbożn(e) (3). ◊ I niezbożnym (3). ◊ V niezbożn(e) (1). ◊ pl N m pers niezbożni (29). subst niezbożné (9); -é (1), -(e) (8). ◊ G niezbożnych (45). ◊ D niezbożnym (9). ◊ A m pers niezbożné (14), niezbożnych (1) StryjKron; -é (2), -(e) (12). subst niezbożné (3); -é (1), -(e) (2). ◊ I m niezbożnymi (8), niezbożn(e)mi (3); -ymi WujJud, BudBib, CzechRozm, CzechEp, NiemObr; -(e)mi SkarŻyw (2); -ymi : -(e)mi WujNT (3:1). f niezbożn(e)mi (1). ◊ L niezbożnych (3).
Sł stp w innym znaczeniu, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.
W połączeniu z imieniem [imię + niezbożny (7), niezbożny + imię (5)] (12): Bo Athália niezbożna y ſynowie iey popſowáli Dom Boży á wſzytki rzeczy poświęcone z Domu Páńſkiego obroćili ná báłwany. BibRadz 2.Par 24/7; WujJud 9v; SkarJedn 315; ZA cżáſu Iulianá niezbożnego Ceſarzá/ wiele poimáno Chrześćian y w więzieniu dręcżono SkarŻyw 428, 392 [2 r.], 429, 566; WujNT 53, 159, Yyyyy3; PowodPr 29.
W połączeniach szeregowych (4): Impius, pio contrarium, Niebogoboyny/ Niepobożny/ Niezbożny/ Przesduſz- ny/ Zły/ Nie máyący Bogá przed oczimá. Mącz 301d; CzechRozm 246; CzechEp 7; Iedzmy/ piymy/ bo iutro vmrzemy. Iáko mowią niewierni/ y niezbożni/ y beſtyálſcy ludźie/ ktorzy o przyſzłym żywoćie ná ktory ſtworzony ieſt człowiek y innym ſzczęśćiu lepſzym nie wiedzą SkarKaz 207b.
W połączeniach pleonastycznych (18): GrzegRóżn E3v; á pámiątkę iego [Chrystusa] z ſerc ludzkich z onym Iulianem Apoſtátą niezbożnym zgłádźić chcećie. WujJud 9v, 208v; WujJudConf 215; BudBib Dan 12/10; CzechRozm 186v; SkarJedn 316; z Heretyki niezbożnemi walcżył/ y co od nich vćierpiał: trudno wſzytko wypowiedzieć SkarŻyw 388, 279, 483; Chodźił Stopolk Michael Kniáź Kijowſki ná Połowcow á z nim Olha Stosławic [...] y poráźili niezbożnych Pogánow StryjKron 185; CzechEp 43; Stądći Iulian niezbożny Apoſtátá/ y iego pochlebcá Libánius/ wzięli byli ono ſwe bluznierſtwo przećiw Pánu Zbáwićielowi náſzemu WujNT 57, 159, 833, Iudae 15; PowodPr 7; CiekPotr 17.
W przeciwstawieniach: »sprawiedliwy (2), usprawiedliwiony ... niezbożny« (3): BudBib Eccle 7/17; Bo ieſli Chriſtus vmárł zá nas ieſzcże niezbożne: dáleko więcey zbáwi iuż vſpráwiedliwione przez krew ſwoię. WujNT Rom 5 arg, s. 536.
»niezbożni(-y) ludzie, człowiek (a. człek), mąż« = impius PolAnt, Vulg; vir impius PolAnt [szyk 27:9] (29:6:1): gdyſz tak wielka ieſt liczba ludźi niezbożnych i od Boga odrzuconych a barżo mało ku zbawięniu wybranich MurzHist Q2v, P, Pv, Vv, V2; MurzNT 56; Nie fáłſzuy niezbożny cżłowiecże ſłowá Páńſkiego. WujJud 259, A5v, 258; Niewierni lepák á niezbożni ludźie poydą nádoł z Dyabły do Piekłá ná wiecżny ogień y męki nieſkońcżone. WujJud 72, 72; Tám nágodził ſię mąż niezbożny/ á imię iego Szewá BudBib 2.Reg 20/1, Iob 21/28; HistHel B; BudNT przedm bv; iż on ſądy ſwe y wolą zbáwienną chćiał zákryć przed niezbożnymi/ y w mądrosći wynioſłymi ludźmi CzechRozm 149, 101; przyiáchał do onego miáſtecżká/ Athárydus/ Roteſtá kśiążęcia ſyn/ z wielkim pocżtem ludzi niezbożnych SkarŻyw 328, 483; iż iuż ieſt Antychriſt: y domyśli ſię tego/ kto nim ieſt/ ktory tákże złe báłwochwálcę y inſze niezbożne ludźi forytuie CzechEp 369; ReszPrz 106; GrabowSet C4; A niezbożnego cżłeká záwſze trápi trwogá/ Wie że obraźił ludźie obráźił y Bogá KołakSzczęśl C2v, A, B3v, B4v; Wielka poćiechá Kátholikom/ w prześládowániu Turkow/ Haeretykow y niezbożnych ludzi. WujNT 44, 249, 533, 635, 832, Iudae 4 (9); Zá oycow náſzych/ tych grzechow/ y ták ſwowolnych ludźi/ y niezbożnych nie było SkarKazSej 701b.
»fałszywy i niezbożny« (2): CzechRozm 104; O niebożętá/ pomamione przez te fałſzywe y niezbożne náucżyćiele y wodze/ obacżayćie ſię wżdy poki ieſt cżás CzechEp 112.
»głupi a niezbożny« (1): zá cżem páná Iezuſá y znáuką iego świętą głupi á niezbożni ludzie bluznią y zápámiętále depcą. BudNT przedm bv.
»grzeszny i niezbożny« (1): Gdy rzekł: iam ieſt Wilhelmus Komes grzeſzny y niezbożny/ ktoregoś ty ſłuſznie od ćiáłá kośćiołá Bożego iáko cżłonek zárażony odćiął SkarŻyw 166.
»niezbożny i nieczysty« (1): IVDY s. APOSTOLA LIST [...] 1 Vpomina/ áby byli mocni w wierze raz podáney. 4 Náprzećiw powſtáiącym niezbożnym y nieczyſtym haeretykom. WujNT Iudae arg.
»niewierny a (i) niezbożny« (3): CzechEp 43; Bábilonia ieſt miáſto dyabelſkie/ to ieſt wſzytek zbor niewiernych á niezbożnych ludzi WujNT 872, 877. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»niewstydliwy i niezbożny« (1): Iż ia niechcę być ták niewſtydliwym y niezbożnym/ ábych miał Brátá Iágełá z Kroleſtwá iego złupić StryjKron 562.
»odporny i niezbożny« (1): Tákże też precż odrzucamy przećiwniki Rzecżypoſp. odporne y niezbożne wſzetecżniki y łotroſtwá. WujJudConf 215.
»niezbożny i odrzucony« (1): Bo tem ſpoſobem zwykł karać niezbożné i odrzuconé ludzie MurzHist P.
»niezbożny, pogański« (1): Co ieſliże kiedy cżyniłá oná pierwſza beſtya/ to ieſt Rzymſcy Ceſárze niezbożni pogáńſcy: tedy nie mniey Antychriſt toż cżyni CzechEp 381.
»niezbożny a przezduszny« (1): á poſpolitowánia żadnego [...] z tákimi niezbożnymi á przezduſznymi ludźmi [errata usuwa: nic] nie mieli WujJud A5v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»świecki i niezbożny« (1): Rozumiey on pokoy zły/ ktory ieſt miedzy świeckimi y niezbożnemi ludzmi WujNT 249.
»zły a niezbożny« (3): Przeto ieſli zły á niezbożny Kápłan Mſzą ma: tedyć oná przedśię Kośćiołowi bárzo pomocna ieſt/ nie prze ſpráwę álbo zaſługę Kápłáńſką [...] ále dla vſtáwy y zaſługi Páná Chriſtuſowey WujJud 222; ták imię kápłaná nie ma być v Chrześćijánow w mnieyſzey wadze prze to/ iż kápłani Zydowſcy zli á niezbożni byli. WujNT 243, 533. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]
W połączeniach szeregowych (2): BudNT 1.Tim 1/9; Lecż gdy náſtáli Heretykowie/ Ceſarze y inni niezbożni/ zgołá ſię znimi Pátryárchowie Cárogroccy z poſłuſzeńſtwá Rzymſkiego kośćiołá wyłamáli. SkarJedn 190.
W przeciwstawieniach: »sprawiedliwy (9), dobry, pobożny, szczyry ... niezbożny« [w tym: dobry i pobożny (1)] (12): Dom niezbożnych zniſzcżon będzie/ záś namiot ſzcżyrych roſpłodzi ſię [Domus impiorum delebitur, sed tabernaculum rectorum Deus germinare faciet] BudBib Prov 14/11; (Iáko) zrzodło zádeptáne á zdroy zápſowány/ (ták ſprawiedliwy vſtępuiący przed niezbożnym [sic est iustus lapsus coram impio] BudBib Prov 25/25[26], Prov 13/25, Eccle 7/15, Ez 18/20; BudNT 1.Tim 1/9; iż nie ták bárzo [Antyoch] złym y niezbożnym ſzkodźił/ iáko dobrym y pobożnym CzechEp 368; iż co niezbożni czynią dla boiázni karánia/ to ſpráwiedliwi dobrowolnie y z miłośći czynią. WujNT 722, 1.Petr 4/18, s. 885, 888.
»odszczepieniec i niezbożny« (1):Fáłſzywego Biſkupá poſtáwiwſzy ſobie (odſzcżepieńcy) śmieią ſię przewozić do ſtolice Piotrowey/ [...] y tám liſty odſzcżepieńcow y niezbożnych nośić. SkarJedn 104.
»niezbożny i wszetecznik« (1): A ták gánimy y odrzucamy wſzyſtki niezbożne y wſzetecżniki WujJudConf 91.
»zły i niezbożny« (2): Lecż iedná ſtroná záwołáłá/ iſz to ſię nie godzi/ ták złemu y niezbożnemu tákie dáry Boſkie poſyłáć. SkarŻyw 30; CzechEp 368.
W połączeniu szeregowym (5): A przetoż to zeznáć muśi káżdy/ iż odeymowánie drugiey cżąſtki Sákrámentu/ to ieſt kielichá/ ieſt nieſłuſzne/ nieſpráwiedliwe/ niezbożne. WujJudConf 247v; Przeto ieſt ſzkodliwa/ zła/ niezbożna/ ſproſna/ y nieprzyſtoyna tá wáſzá dumá/ o przytomnośći ćieleſney Chriſtuſá przy wiecżerzey iego/ według wykłádu wáſzego. CzechRozm 265v; CzechEp 77, 108, 228.
W charakterystycznych połączeniach: niezbożny(-a, -e) dekret, kupy (2), nauka (6), rada (2), sejmik, słow(k)a (2), sprawy, uchwały, uczynki (4), wyrok, zebranie, żywot.
»rzecz niezbożna« [szyk 4:1] (5): Ktemu też te Paćierze ich álbo Godźiny/ máią w fobie wiele rzecży niezbożnych/ ktorych miánowáć teraz niechcemy. WujJudConf 187v; CzechEp 139, 232; ále opuśćić rodzice w potrzebie/ y nie dáć im pożywienia dla tego ábyś ráczey dał do kośćiołá/ to niezbożna rzecz/ y przećiwna Pánſkiemu przykazaniu. WujNT 151; PowodPr 37.
»niezbożny a lekkomyślny« (1): Niezbożna á lekkomyſlna przyśięgá: á ieſzcze niezbożniey wypełniona. Gdyż nieſłuſzna przyśięgá nikogo nie obowiązuie. WujNT 60.
»niezbożny a niechrześcijański« (1): I patrząc na nędzę inſzych abo inſzy na naſzę rozżałowaliśię ſami śiebie/ [...] więcyi na śię pana nieżbożnem a niechrześćjańkięm żywotem niepobudzali MurzHist B2.
»nieprzystojny i niezbożny« (1): Z Nowangelikámi [!] záśię coż przyidźie vcżynić? Tákże ich też razem zgołá zbyć/ rzecż ieſt niepodobna: przyznáć też błąd ich/ y konfederacią vtwierdźić/ rzecż ieſt nieprzyſtoyna a niezbożna PowodPr 37. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]
»niezbożny, pogański« (1): Ktory głos vznał dawno Auguſtyn S. nie krześćiáńſkim/ ále niezbożnym Pogáńſkim/ ktory cżáſow ſwych ſtrofował PowodPr 40.
»niezbożny a przeklęty« (1): Tákże okupowánie/ y przedawánie Swiątośći w Koſciele Rzymſkim zwycżáyne/ niezbożne á przeklęte być rozumiemy. WujJudConf 161v.
»sprosny i niezbożny« (1): Toć pewna/ iż błąd Papieſki około vſpráwiedliwienia znácżny ieſt: y to wiádoma/ iż ſie iuż nim wiele ludźi rozmáitych/ iáko ſproſnym y niezbożnym bárzo brzydzą. CzechRozm 223. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]
»szakarady a niezbożny« (1): Zwinglius ktory ná ten cżás Káznodzieią był v nich rozwodził im to/ áby tego poniecháli zołnierſtwá/ zwłaſzcá Skrześćiáni bo to ſzkárády pożytek á nie zbożny BielKron 197.
»świętokrajski i niezbożny« (1): á iedność S: kośćielną/ zá świeckie panowánie przedawáli/ świętokráyſkim y niezbożnym ſercem SkarJedn 256.
»zbytni a niezbożny« (1): zácżymby też zbytnie á niezbożne w onych rzecżách źiemſkich nád Bogá ſię zákochánie/ w oſtátecżne bez końcá vtrapienie onym ſię obracáło. PowodPr 7.
»niezbożny i złościwy« (1): Ktora [nauka] ſię naporząd w niwecż práwie obráca tymi niezbożnymi y złośćiwemi wymyſłámi. CzechEp 362.
»zły i niezbożny« (1): tych piſárzow/ ktorych piſmy chce ozdobić y vtwierdźić rzecż ſwoię złą y niezbożną. CzechEp 139. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
W charakterystycznych połączeniach: niezbożne(-y, -a) bluźnierstwo, błąd, kacerstwo (2), lichwa, odszczepieństwo, plotka, pycha, śmiałość, tyraństwo, wymysły (2), złoczyńca (2), złoczyństwo.
»niezbożny i sromotny« (1): Obacż iáko niezbożne y ſromotne kácerſtwo ieſt Ier: 2 V⟨ersus⟩ 10. PowodPr 15 marg.
W połączeniu szeregowym (1): Nieſłycháne v wſzytkiego Chrześćijáńſtwá/ niezbożne/ nieludzkie/ y tyráńſkie/ nie práwo ále bezpráwie. SkarKazSej 700a.
W charakterystycznych połączeniach: niezbożne(-a) bezprawie, prawo (3), śmierć, tyraństwo, ustawa.
Synonimy cf NIEPOBOŻNY.
Cf BEZBOŻNY, [KROMBOŻNY], NIEZBOŻNIK, NIEPOBOŻNY, PRZENIEZBOŻNY, PRZEZBOŻNY, ZBOŻNY
TG