[zaloguj się]
[pdf]

NOWOŚĆ (46) sb f

Oba o jasne.

Fleksja
sg pl
N nowości
G nowości
D nowości
A nowość, nowość
I nowością
L nowości

sg A nowość (3). ◊ G nowości (8). ◊ D nowości (4). ◊ A nowość (2). ◊ I nowością (2). ◊ L nowości (26). ◊ pl N nowości (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Rzecz nowa, nowe zjawisko, to, o czym można powiedzieć, że tego dotąd nie było; novitas Mącz, Calep, Vulg, Cn (15): Novitas, Nowość/ Nowiná. Mącz 251d; Calep 705a.

W przeciwstawieniach: »stary (2), dawność albo starożytność ... nowość« (3): Słuſznie ſtáry zwycżay przećiwko nowośći wáſzey ma mieć mieśce. WujJud 37v; Nie rzekł/ wiáruy ſię dawnośći/ ábo ſtárożytnośći/ ále nowośći. WujNT 733, 733.

W charakterystycznych połączeniach: nowości się trzymać, wiarować; do nowości skłonny; nowość słowa; nowość nikczemna, prozna, sprosna.

Przysłowie: y poſpolićie ludźie mowią/ varietas delectat; iákoby rzekł: Człowiek ſkłonny do nowośći rad ſię kocha w rozlicznośći LatHar +5v.
Zwrot: »nowość wnosić« (1): Soloecismus, Pobłędna pochybna mowa álbo piſánie w którymkolwiek yęzyku gdy zwłaſzcżá nád zwyczay á záchowánie yęziku onego nowość yáką w yęzyk wnośimy. Mącz 400a.
Wyrażenia: »nowość heretycka« (3): ktoreyby [religii] áni nowość nikczemna Haeretycka /[...] áni ſtáry błąd pogáńſki/ [...] nigdy náruſzyć y zepſowáć nie mogł. WujNT 17, 733 marg, Bbbbbb4.

»nowość słow« = novitas vocum Vulg [szyk 4:1] (5): GrzegRóżn 112v; Opuſzczam one ich prophanas vocum nouitates, ſproſne ſłow nowości: kiedy miáſto krztu/ nurzánie/ ábo ponurzánie; miáſto krzćićielá/ ponurzyćielá; [...] miáſto kápłaná/ ofiárniká ábo ofiárowniká [...] y inne tym podobne terminy ſtárym Chrześćijánom nieſłycháne wnoſzą WujNT przedm 8; NOVVOSCI ſłow około wiáry ſtrzedz ſię potrzebá. WujNT Aaaaaa2v, 1.Tim 6/20, s. 733.

Szereg: »nowość i zaćmienie« (1): Oto widźiſz iákić to ieſt Bábilon w nowośći y záćmieniu ták mnogich słow ábo nazwiſk. GrzegRóżn H2v.
2. Odnowa, odrodzenie; tu o moralnym odrodzeniu człowieka w duchu Chrystusowym; novitas PolAnt, Vulg [czego] (30):

W przeciwstawieniu: »nowość ... starość« (1): Lecz teraz ieſteſmy wyzwoleni od zakonu śmierći/ w ktorymeſmy byli zátrzymáni: ták ábyſmy ſłużyli w nowośći duchá/ á nie w ſtárośći piſmá [in novitate spiritus et non in vetustate litterae]. WujNT Rom 7/6.

W charakterystycznych połączeniach: w nowości (ducha a. żywota) chodzić (11), postępować (2), powstać (2), trwać, żyć (4).

Wyrażenia: »nowość ducha« = novitas spiritus Vulg (3): Abyſmy służyli w nowośći ducha [Rom 7/6.)]. Oto przez krzeſt nie mamy poczytáney ſpráwiedliwośći P. Chriſtuſowey: ále wewnętrzne duchá odnowienie/ nam dáne y trwáiące w nas. WujNT 546, Rom 7/6, Bbbbbb4v.

»nowość świątobliwości« (1): niech roſkwitnie j odnowi ſię ćiáło náſze przez świeżość cżyſtośći/ y nowość świątobliwośći. LatHar 618.

»nowość żywota« = novitas vitae PolAnt, Vulg [szyk 25:1] (26): KrowObr 61v, 187; ták záſię ktorzy w ſobie Páná Kryſtuſá mieſzkáiącego máią/ chucią oną nie grzeſzenia/ y nowoſcią zywotá ſwoiego okázuią/ kogo w ſobie mieſzkáiącego y żywiącego máią. RejPosWiecz2 93v, 94v, 95v; ábyſmy też powitáli od złych ſpraw náſzych/ á żyli iuż w nowośći żywotá/ wydawáiąc cżłonki náſze ku poſłuſzeńſtwu Duchowi ſwiętemu. RejPosWstaw [1103]v, [1102], [1102]v, [1103] [3 r.], 111; BudNT Rom 6/4, CzechRozm 220v, 221, 256, 259v; CzechEp 245; Rácż z nas ziąć odźienie złośći/ á day nam chodźić w żywotá nowośći. ArtKanc E6, L9, N4, N4v; áby iáko Chriſtus wſtał z martwych przez chwałę oycowſką/ ták żebyſmy też my w nowośći żywotá chodźili. WujNT Rom 6/4; ZMARTVVYCHVVSTANIE duchowne/ z śmierći grzechu ku nowośći żywotá. WujNT Ddddddv, s. 541, Aaaaaa3.

3. Świeżość (1).
Zwrot: »być w nowości« = pozostawać w stanie świeżym, nie ulegać zepsuciu (1): W tymże też mieſcie mięſne iathki vdziałał, w ktorych ſie mięſo za pięcdzieſiąt lat nie kaziło, gdyż pirwey niemogło trwać y dwu godzin bez zaſmierdzenia, ale potym w nowoſci zawżdy było aź do kilkadzieſiąt lat BielŻyw 123.

Synonim: 3. świeżość.

Cf NOWINA, [NOWOĆ]

IM