[zaloguj się]

2. NOŻNY (46) ai

o jasne.

Fleksja
sg
mNnożny fNnożn(a)
Gnożn(e)go Gnożné, nożn(e)j
D Dnożné
Anożny Anożną
pl
N subst nożn(e)
G nożnych
D nożnym, nożn(e)m
A subst nożn(e)
I m nożn(e)mi
L nożnych

sg m N nożny (1).G nożn(e)go (1).A nożny (1).f N nożn(a) (3).G nożné OpecŻyw (4), nożn(e)j (3) CzechEp, LatHar (2).D nożné (1).A nożną (4).pl N subst nożn(e) (2).G nożnych (7).D nożnym (3), nożn(e)m (2) FalZioł (3:2).A subst nożn(e) (10).I m nożn(e)mi (1).L nożnych (3).

stp notuje, Cn brak, Linde XVIXVIII w.

Przymiotnik odnoga” ‘część ciała’: dotyczący nogi, znajdujący się w nodze (46): Pomaga na rany ciekącze y na fiſtuły nożne. FalZioł IV 12d, I 141d, II 13a, V 59v; Iż niéktorym w ránach nożnych włoſy bywáią SienLek 121v, 175v.

W charakterystycznych połączeniach: nożne fistuły, kostki, przeguby, rany (2), żyły (2).

Wyrażenia: »boleść, choroba nożna« [szyk 11:1] (11:1): Też kto cżęſto pożywa naſienia tego ziela [janowca] w pothrawach albo kwiecia iego, takowy będzie zachowan od boleſci nożnych kthore zową podogra. FalZioł I 59c; tedy pomaga na ſwierzb na kroſty na boleſci nożne. FalZioł IV 58c, I 101b, 119b, 123b, 125a, 134c (11); NA wſzeláką chorobę nożną/ rzepę ſurowo s ſolą vtłukſzy ná bolące mieſtce przyłoż. SienLek 120.

»członki nożne« (3): Iteż bolenie żołądka/ biodr/ ſuchych żył y cżłonkow nożnych vſmierza tha maſć FalZioł I 140b, I 46a, 63b.

»dna nożna« (3): FalZioł I 66a, 87c; CZemu z zbytniego pożywania iarzyn zwłaſzcża ludziem rozkoſznym przydawa ſie Podagra, to ieſt, dna nożna. GlabGad Iv; [SienHerb 107a (Linde)].

»(mały a. wielki) palec nożny« = pedica maior BartBydg; pollex pedis Pol Ant [szyk 3:2] (5): BartBydg 110; Też żyłka v małego nożnego palcza/ ieſt vżytecżna kn puſzcżaniu ſniey krwie tym ludziom ktorzy kroſtki na nogach y nalicżu miewaią. FalZioł V 59, I 25d; Pitylisma, genus exercitationis et maxime quae velox quidem sit, sed citra intentionem violentiamque, Skoki rozmáyite które nie ták ná mocy yáko ná chutkośći należą/ gdy ſie yeden palcámi nożnemi záwieśić może ná liſtwie przi ścienie Mącz 301c; BudBib Iudic 1/6.

»paznokcie nożne« (1): Ab imis unguibus usque ad verticem summum, Począwſzy od páznokciuw [!] nożnych áż do wierzchu głowy. Mącz 503c.

»paznokcie nożne« = odciski (1): Morticini clavi pedum dicuntur quod veluti morticina caro sit, Calep. Páſnokcie nożne. Mącz 232c.

»pięta nożna« [w tym: od pięty nożnej do (a. ku) wirzchu głowy 4 r.] (6): Oglądáy bok moy/ ij wſſytko cialo moie panieńſkié/ niewinną krwią obláné/ iakotz pocżąwſſy od pięty nożné aż ku wirzchu glowy okrutnie ieſt zranioné. OpecŻyw 141, [79], 102v, 126v, [127]; Scaurus, Który wielkie koſtki y ſzerokie pięty ma nożne/ álbo też golenie krziwe. Mącz 371a.

»podeszwa nożna« (1): Solea item, Bernádinska trepká obóẃ zwłaſzczá tilko podeſzwę nożną nákriwáyąca/ ná wierſchu rzemieniem záwiązána. Mącz 398d.

»stawy nożne« (3): Oczet nerkam y inſzym cżłonkom, to ieſt mechierzowi j ſtawom nożnem barzo ſzkodzi. FalZioł II 18d, V 3; Ale gdy ſtáwy puchną bądź nożne álbo ktore inne/ weźmi łáyno świnie á vſmaż ie w oliwie SienLek 120v.

»stopa nożna« [w tym: od wierzchu głowy do stopy nożnej 2 r.; od stopy nożnej do wierzchu głowy 2 r.] (4): A ták począwſzy od wierzchu głowy/ przez wſzyſtki członki/ áż do ſtop nożnych/ naydźieſz porządek chorob SienLek 45v; CzechEp 358; od wierzchu głowy áż do ſtopy nożney/ cżłonká zdrowego w Synu Bożym nie było. LatHar 259, 293.

»szpara nożna [= między palcami nóg]« (1): Allux, spara nożna BartBydg 7b.

[»nożny sztos« = uderzenie nogą: co teraz pánná przykrego ſłowá ledwie y rodzicom właſnym z ćierpi: to od mężá pięśći/ y policżki/ y nożne ſtoſy/ wytrwáć muśi. SkarŻyw I 437 (Linde).]

Szeregi: »członkowy i nożny« (1): á tak ieſt dobre naprzeciw boleſciam cżłonkowym/ y nożnym FalZioł III 3d.

»nożny i (albo) ręczny« = manuum et pedum PolAnt [szyk 5:3] (8): Też ſok chebdow z wodą ſłoną/ ieſth dobry na boleſci nożne y ręcżne FalZioł I 47b; wyciąga flegmę ſ cżłonkow nożnich y ręcżnych FalZioł I 63b, I 46a, 87c, 123b, III 38b, V 3; BudBib Iudic 1/6.

Cf DWUNOŻNY, MIEDZYNOŻNY, NOGOWY

MF