[zaloguj się]
[pdf]

OBJAŚNIONY (72) part praet pass pf

objaśniony (56), objaśnion (16).

Pierwsze o oraz a jasne; -ony (11), -ony (1) BiałKat; -on z tekstów nieoznaczających ó; -ona, -ono.

Fleksja
sg
mNobjaśniony, objaśni(o)n fNobjaśnionå, objaśniona nNobjaśnion(e), objaśniono
Gobjaśnion(e)go G G
A Aobjaśnioną A
pl
N m pers objaśnieni
G objaśnionych
D objaśnionym
inne formy
pl N subst m - objaśnioné, objaśniony; pl N subst f i n - objaśnioné

sg m N objaśniony (12), objaśni(o)n (8); ~ (attrib) objaśniony (7); ~ (praed) objaśniony (4), objaśni(o)n (8); objaśniony BiałKat, SarnStat; objaśni(o)n Leop (3), RejAp; objaśniony : objaśni(o)n RejPos (2:4). ◊ G objaśnion(e)go (2). ◊ f N objaśnionå (8), objaśniona (2); ~ (attrib) -å (1); ~ (praed) -å (7), -a (2); -å : -a RejPos (2:1), SarnStat (1:1). ◊ A objaśnioną (4). ◊ n N (praed) objaśnion(e) (5), objaśniono (5); -(e) BibRadz, KuczbKat, WujJud; -o Kwiat Książ, RejAp; -(e):-o RejPos (1:1), SarnStat (1:2). ◊ pl N m pers objaśnieni (6); -eni (2), -(e)ni (4). ◊ subst m (praed) objaśnioné (8), objaśniony (1) RejPos; -é (5), -(e) (3). f i n objaśnioné (9); -é (1), -(e) (8). ◊ G objaśnionych (1). ◊ D objaśnionym (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: objaśniony od kogo (8), przez kogo (3), kim (2).

Sł stp s.v. objaśnić, Cn brak, Linde XVI i XVIII w. s.v. objaśnić.

1. Pełen światła; świetlisty, jaśniejący; przen; clarificatus Vulg (30): Leop Ioann 13/31; miły Vbertynie gdyżeſz nápierwey imienia doſtał/ Ktore w wáſzym narodzie długo zacne á sławne było/ y od onego niedawno było známienićie obiáſniono KwiatKsiąż A3; ſlepotá twoiá co dáley to więcey będzie od niego [Pana] obiáſnioná RejPos 68v, 286v, 342; RejZwierc A2, 210; po modlitwie cżęſto twarz iey ták dziwna á obiáśniona byłá/ że śioſtry ná nię pátrzyć nie mogły. SkarŻyw 160.

objaśniony w kim (3): A ták gdy wyſſedł/ rzekł Iezus: Teras obiáſnion ieſth ſyn cżłowiecży: y Bog obiáſnion [et Deus clarificabit eum in semetipso] ieſt w nim Leop Ioann 13/31, Ioann 13/32; áby ſtąd było w nas pochwalone á obiáśnione ſwięte imię twoie/ ku cżći á ku chwale twoiey RejPos 254.

objaśnion czym (1): iżeś nád ine ſtworzenie tym obiáſnion/ iżeś poznał Páná ſwego/ á iż cie godnym vcżynił RejPos 194.

W charakterystycznych połączeniach: objaśniony(-a, -e) Bog (2), duszyczka, imię (2), myśl, obłok, obyczaje, sława, sprawiedliwość (2), sprawy, syn człowieczy, twarz, wiara.

Wyrażenie: »(będzie) jako słońce, słońcem objaśniony« [szyk 2:1] (2:1): Prorok powiada/ iż iáko Słońce będzye obiáſnioná ſpráwiedliwość twoiá/ á iáko śnieg będą zbielone wſzytki nieprawości twoie. RejPos 265; vććiwemu człowiekowi to ſą ſkárby [...] myſl wſpaniła [...] á prawdą iáko ſłońcem obiáſnioná. RejZwierc 85, 256v.
Szereg: »jasny a objaśniony« (1): Iákoż ile záſię vſtráſzyć nie máią ći nędzni niebożątká/ ktorzy iuż zácżętą á práwie iáſną á obiáſnioną wiárę ſwoię wſpák obrácáią RejPos 245.
a) Oświecony, pouczony (14): ći záſię kthorzy [...] z łáſki iego [Boga] ſwiętey ſą obiáśnieni od niego [...] nie máią gardzić tym [...] dobrodzyeyſtwem iego. RejPos 317, 149.

objaśniony czym (9): Wáſzey K.M. da Pan Bog z nimi [ludźmi] gdy będą lepſzemi ſpráwámi od niego obiáſnieni/ z łáſki ſwey/ ſzcżęſliwſze á fortunnieyſze pánowánie RejPos A3v, 194; LatHar 436. Cf Wyrażenia.

objaśniony w czym (1): A by też to [rzeczy wszytki zbawienia naszego] nie było w ludzkich ſercach obiáſniono/ tedyby nikcżemne były ſpráwy náſze RejPos 140.

W przeciwstawieniu: »objaśniony ... zaćmiony« (1): A przetho przyſtępuymy do niego ábyſmy byli obiáśnieni: (marg) accedite ad eum et illuminamini [Vulg Ps 33/6] (–) nie ták/ iáko Zydowie: kthórzy zaćmieni byli BiałKat 286.

Wyrażenia: »objaśniony Duchem Św., przez Ducha Św.« [szyk 2:1] (2:1): Co ſie tám potym sſtáło/ iáko był obiáſnion przez Duchá ſwiętego [...] o tym ſzyrzey hiſtoria ſwiádcży. RejAp [13]; RejPos 158v, 285v.

»łaską objaśniony« [szyk 1:1] (2): cżáſem y ten który ieſt po cżęśći y łáſką Páńſką obiáśniony á obdárzony/ vnieść ſie muśi RejPos 316v, 340v.

»rozumy objaśniony« (1): przydzie Duch prawdy/ przez ktorego rozumy wáſze będą obiáſniony RejPos 131.

»objaśnion światłością« (1): z łáſki á miłoſierdzya tego Páná ſwego będzyeſz obiáśnion tą ſwiátłoſcią iego RejPos 285.

Szeregi: »oświecony a objaśniony« (1): Słuchayże co Pan powiedáć racży o tákim wiernym ſwoim/ ktory z łáſki iego ſwiętey iuż ták oſwiecony á obiáſniony będzye Duchem s. iego RejPos 285v.

»sprawiony i objaśniony« (1): Ktorego [synaczka] potym y Ian ſwięty Duchem ſwięthym ſpráwiony y obiáſniony/ iuż iáwnie obwołáć y pálcem nam wſzytkim vkázáć racżył. RejPos 158v.

2. Wytłumaczony, wyjaśniony, zinterpretowany; interpretatus Calep [w tym: czym (9)] (14): BudBib kt; SarnUzn kt; CzechRozm 10; z Láćińskiego ná Polſkie przetłumácżone/ y ná wielu mieyſcách trudnych Przypiſkámi [...] obiáśnione [Księgi o poprawie Rzeczpospolitej] ModrzBaz kt; Calep 554a; WujNT kt; Spoſob mowienia Wianká Zywotá Páná Iezuſowego/ obiáśniony piſmem ſtárego y nowego zakonu. LatHar 552, 526, 751.

objaśniony komu (1): Przytacżáią też tu mieyſczá s Pawłá s. ále the ná oſtátku będą wáſzym łáſkam [...] obiáſnione. SarnUzn D6.

objaśniony przez co (1): WujJudConf 78 cf Szereg.

W charakterystycznych połączeniach: objaśnione(-a, -y) miejsce, pismo, rożnica, sposob mowienia, żołtarz, żywot; objaśniony argumentami, cudami, pismem (2), przypiskami (2), summaryjuszami, świadectwy; objaśniony po brzegach, po krajoch, na wielu miejscach, na ostatku.

Wyrażenie: »wykładem objaśniony« (2): MurzNT kt; wſzytkie te [sakramenty] w piſmie S. ſą wyráżone/ y od Doktorow Kośćielnych wykłádem obiáśnione LatHar ++8v.
Szereg: »wyłożony i objaśniony« (1): piſmo zakonne przez Ewángelią wyłożone y obiáſnione/ pożytecżne ieſt kościołowi Bożemu WujJudConf 78.
a. Uporządkowany (1): Naydźieſz też tu y Końſkié Lékárſtwá/ od tego Lékárzá zebráne/ á przez mię w ſłuſzny porządek położóné/ y Vkázáczem obiáśnioné SienLek a3v.
3. Uwidoczniony, który stał się wiadomym, znanym; illustrare Modrz (14): Ten [o Adamie] teraz niechay będzie w ſmrodliwe ſkory przyodzian ku zákryćiu oſzpeczenia ſwego/ w ktorym nie dawno przedtym Boſkie wyobráżenie obiáśnione było. BibRadz I 2d marg; RejZwierc A3; ModrzBaz 71; PRAWO DVCHOWNE [...] ZEBRANE, Y NADOBNYM PORZĄDKIEM OBJASNIONE. SarnStat 167; ſtárego zakonu święći/ nie mieli ieſzcze ták obiáśnionego pośrzedniká tego Syná Bożego SkarKaz 445a.

objaśniony komu (2): przez kthorego [św. Jana] zdáło ſie Pánu áby temu obłędliwemu ſwiátu były obiáſnione dziwne ſpráwy á poſtępki tháiemnic Boſtwá ſwego RejAp AA7v, 5.

objaśniony przez co (1): Syn Boży ieſt práwdźiwy Bóg/ nám przez piſmo obiáſnióny. BiałKat 8v.

objaśniony czym (1): Byłá od Páná Bogá przed wieki obraná. Od Prorokow rozgłoſzona/ y figurámi obiáśniona. LatHar 672.

objaśniony w kim (1): RejAp 5 cf »objawiony a objaśniony«.

W przeciwstawieniu: »zaćmione ... objaśnione« (1): w oboiem Teſtámenćie [...] iedneſz rzecży ſą: ále w ſtárym záćmione/ á w nowym obiáſnione WujJud 78v.

W charakterystycznych połączeniach: objaśniona(-y, -e) cnota, cudo zmartwychwstania, Ewanjelija, męstwo, postępki, prawa (duchowne, pańskie) (2), rzeczy, sprawy; objaśniony figurami, nadobnym porządkiem, przez pismo; objaśniony narodom, (obłędliwemu, wszemu) światu.

Szeregi: »objawiony a (i) objaśniony« (2): ſługam wiernym Páńſkim ktorzy [...] mocno ſtoią przy ſwięthey woley iego tu iedno obiáwiono y obiáſniono w nich bywa RejAp 5; RejPos 259v.

»odkryty a objaśniony« (1): Pirwſze kſięgi będą otwárthe/ gdy będą odkryte á obiáſnione złośćiwe ſpráwy káżdego niewiernego RejAp 173.

»osławiony i objaśniony« (1): wielki znák ieſt cżyiey śmierći/ ieſli ćiáłá iego pogrzeb vkażemy. Potym/ áby cudo Zmartwychwſtánia bárźiey oſławione y obiáśnione było. KuczbKat 40.

»rozszyrzony a objaśniony« (1): ſłyſzysz od Páná ſwego/ iż nie iuż wneth koniec/ áż będzye pirwey rozſzyrzona á obiáſniona Ewányelia Páńſka po wſzemu ſwiátu RejPos 259v.

4. Obwieszczony, ogłoszony z mocą prawną; declarare JanStat (14): O czym [o gwałcie i mocy] w práwie Grodzkim Toruńſki Státut iest obiáſniony. SarnStat 625, 101, 375, 532, 1003, 1025.

objaśniony czym (2): Którégo [pozwanego] właſność tym ſpoſobem będźie obiáſniona. SarnStat 768, 249.

W połączeniu szeregowym (1): wſzyſtkie rzecży/ przez święte vſtáwy/ Powſzechne Concilia/ á ná imię od powſzechnego Synodu Trydentſkiego podáne/ vſtáwione/ y obiáśnione/ bez wątpienia przyimuię y wyznawam WujJud 27.

W przeciwstawieniu: »trudne ... objaśnione« (1): ieſli któré rzeczy w przerzeczonych przywileiách były trudné/ tedy będą obiáſnioné SarnStat 890.

W charakterystycznych połączeniach: objaśnione(-a, -y) artykuły, listy (2), statut(y) (2), własność, żałoby.

Wyrażenie: »przez obwołanie objaśniony« (1): ſkázuiemy: áby żaden nie był piérwéy powinien ku chowániu nowéy vſtáwy/ áżby byłá przez obwołánié w Króleſtwie obiáśnioná. SarnStat 50.
Szeregi: »wydany i objaśniony« (2): wſzytkié tákowé liſty y przywileie [...] opiſáné ſą wydáné/ y obiáſnioné SarnStat 1061, 1190.

»wyłożony i objaśniony« (1): około tego ziednoczenia dwu Narodów w iedno ćiáło było nieco z obu ſtron róznice: wſzákoż to zá Deklárátią náſzą ták ieſt wyłożono y obiáſniono. SarnStat 1011.

Synonimy: 1. jaśniejący; 2. wytłumaczony; 4. objawiony, obwieszczony, ogłoszony.

Cf OBJAŚNIĆ

DD