[zaloguj się]
[pdf]

OBLĘŻENIE (143) sb n

oblężenie (142), obleżenie (1) LibLeg.

o jasne; pierwsze e jasne, końcowe pochylone.

Fleksja
sg
N oblężeni(e)
G oblężeniå
D oblężeniu
A oblężenié
I oblężeni(e)m
L oblężeniu

sg N oblężeni(e) (6). ◊ G oblężeniå (69); å (67), a (2); å : a BibRadz (5:1), BielKron (34:1). ◊ D oblężeniu (2). ◊ A oblężenié (9); -é (2), -(e) (7). ◊ I oblężeni(e)m (2). ◊ L oblężeniu (55).

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu.

Otoczenie zbrojne przeważnie w celu zdobycia, wzięcia w niewolę; obsidio BartBydg, Miech, Mącz, Vulg, PolAnt, Modrz, Cn; obsidium Mącz, Calep, Cn; circumsessio, oppugnatio Mącz, Cn (143): BartBydg 99b; MiechGlab 67; ſynu cżłowiecży weźmi cegłę/ położ ią przed ſobą á wyryſuy ná niey miáſto Ieruzálem pod ſpoſobem oblężenia BielKron 96; W ſześćidzieſiąt dni od oblężenia miáſto wźięli Turcy látá 1452. BielKron 251v, 113v, 208, 270, 320v, 370; Post longam obsidionem facta est deditio, Po długiem oblężeniu ſámi ſie poddáły. Mącz 92c, 330c, 379b, 380a, 422c; RejZwierc 200v; BielSpr 64; Ten ludu ſwego pilnie przeſtrzegał od vpadku/ y miáſto opráwił dla oblężenia [fortificans civitatem et obsidens]. BudBib Eccli 50/4; ModrzBaz 118v; Iozue [...] gdy wyſzedł w polá Hierychá miáſtá/ przeglądáiąc mieyſce do oblężenia: vkazał mu ſię mąſz/ ſtoiący przećiw niemu zgołym miecżem. SkarŻyw 501; Calep 717a, b; [jeńcami w wojsku tureckim] iáko bydłem kożdą bitwę/ káżde oblężenié záſtáwiáią OrzJan 37.

oblężenie czego [w tym z nazwą miejscową (4)] (8): BibRadz Ez 4 arg; BielKron 401v marg, 465; RejPos 185; SkarJedn 323; Gedimin od onego poſtrzelenia nátychmiaſt duſzę wyduchnął /y ſkonał/ á zá iego ſmierćią Woyſko litewſkie od oblężenia Zamkow odſtąpiło StryjKron 411; MIáſtu náſzému Kleparzowi Krákowſkiému/ któré wiele ſzkód czáſu oblężeniá miáſtá náſzégo Krákowá/ y tegóż podięło SarnStat 965, 964.

oblężenie od kogo (9): BibRadz Ez 4 arg; Witułt boiąc ſie oblężenia od woyſka Pruſkiego y Iágiełłowego wyćiągnął s Trok BielKron 380, 391, 465; miáſto náſzé Káźimiérz prze oblężenié Krákowá od nieprzyiaćielá/ o wielką ſzkodę y vtrátę przyſzli SarnStat 964. Cf »być w oblężeniu«.

oblężenie gdzie [w tym: na + n loc (1), pod + n loc (1)] (2): Boiąc ſie ſłużebni oblężenia ná Malborku/ ktorych było ſześć tyſiąc/ od Polakow: poſłali do Krolá áby im pieniądze záſłużone dał/ obiecuiąc mu zamek Málbork ſpuśćić. BielKron 39lv; OrzJan 13.

oblężenie czyje [= kto oblega] (1): wielka część ludu poginęłá w mieśćie czaſu oblężenia Nábuchodonozorowego BibRadz I 418d marg.

W połączeniu szeregowym (1): O obronie miaſt y inſzych mieyſc/ o oblężeniu/ y dobywániu/ y zburzeniu [..,.] trzebá cżytáć ModrzBaz 115v.

W proroctwie Ezechiela wizja oblężenia Jerozolimy (8): BibRadz Ez 4/8, 5/2; rzekł P. Bog do Ezechiela [...] á związałem cię iż lie nie obroćiſz ná drugi bok/ poki nie wypełniſz dni oblężenia twoiego. BielKron 96; Y położyſz przeciw niemu oblężenie [Et pone adversum eam obsidionem]/ á zbuduieſz wedle niego turá BudBib Ez 4/2, Ez 4/3, 8.

~ oblężenie czego [n-loc] (2): A obroćiſz twarz ſwoię przećiw oblężeniu Ieruzálem [ad obsidionem Ierusalaim obfirmabis faciem tuam]/ y obnáżyſz rękę twoię ná nie BibRadz Ez 4/7; BudBib Ez 4/7. ~

W charakterystycznych połączeniach: oblężenie ciężkie (2), długie, srogie (4), twarde; oblężenia sposob; (od) oblężenia w [ile] dni, za [ile] niedziel, po roku, [który] miesiąc (a. dzień) (2); minęło [ile] dni oblężeniu.

Zwroty: »być, mieszkać w oblężeniu [w tym: od kogo (4)]« [szyk zmienny] (22:1): LibLeg 10/114; Y bylo miáſto w oblężeniu [Et venit civitas in obsidionem] áż do iedennaſtego roku pánowánia Sedekiaſzowego. BibRadz Ier 52/5, 2.Par 32/10; BielKron 59v, [852], 96, 161, 248, 298v, 464v; RejPos 50, 213v [3 r.], 328v; RejZwierc 94v, 154; BielSpr 47v; BudBib Ier 52/5, 1.Mach 5/27; Wyflánćiech/ nic niewźiął/ okrom Felinu Zamku/ ktory mu miſtrz ſą/ niebacżnie poddał/ wobliężeniu od niego będąc/ á obietnicom iego wierząc. BiałKaz K3v; CzechEp 379; WysKaz 43.

»dobyć, wziąć przez oblężenie; po długim oblężeniu dobyć« [szyk zmienny] (2:1;1): Dobywſzy Krol Káźimierz Choynic przez oblężenie/ vcżynioná ieſt zgodá y zapiſána miedzy Ludowikiem Pruſkim Miſtrzem/ á miedzy K. Polſkim wiecżna BielKron 395, 345, 393; Totylá [...] Włochy trapił y Rzymu potym/ po długim oblężeniu/ dobył y palił y mury rozwaláć kazał. CzechEp 379.

»oblec oblężeniem« (1): GAietę obiegł Alfons ſrogim oblężeniem RejZwierz 13v.

»odstąpić, odciągnąć, odjechać od oblężenia« = absistere obsidione Mącz [szyk zmienny] (8:5:1): wnet odćiągnęli od oblężenia Turcy/ poſłáli do Skánderbegá/ áby im dopuśćił przeſpiecżnie wyiecháć z ziemie BielKron 257, 58 marg, 104v, 109v [2 r.], 147, 236v (10); Absistere obsidione, oppugnatione, et similibus, Odciągnąć od oblężenia/ odstáć/ opuścić/ etć. Mącz 396c; Ceſarz Konſtantinopolſki [...] przeiednał Olecha wielkimi dárámi/ odkupuiąc pokoy/ á proſząc áby od oblężenia odſtąpił StryjKron 120, 411, 717.

»ratować [kogo] w oblężeniu« (1): HAnnibal gdy obegnał miáſto Caſsilinum Rzymſkie nád Rzeką ktorą zwano Vulturius/ chcąc ich Rzymiánie rátowáć żywnością w oblężeniu/ puſzcżáli po wodzie mąkę w becżkách BielSpr 48.

»rozpuścić oblężenie« (1): Ioáb [...] Sybę w mieśćie obiegł/ kthorego głowę przez namowę iedney niewiáſty Ioábowi z miáſtá wydano/ á on teſz oblężenie roſpuśćił Leop 2.Reg 20 arg.

»siedzieć (jako) w oblężeniu« [szyk zmienny] (2): LubPs gg6v; W kogoſz ták duffaćie/ że ſiedzićie iáko w oblężeniu [sedetis obsessi] w Ieruzálem? Leop 2.Par 32/10.

»być wolnym od oblężenia« [szyk zmienny] (3): Krol/ wybrał dwánaśćie tych ktorym więcey dufał [...] przyrzekáiąc wſzytkim/ yż ná Wielką noc będą wolni od oblężenia BielKron 214v, 215; StryjKron 195.

»w oblężenie wpaść« (1): Ale gdy zákamiáli [odstępcy z Carogrodu] niechćieli [nawrócić się do jedności kościoła]/ iáko Prorok Hieremias/ z Grzeſzniki onymi nie vkaránymi/ w obłężenie [!] miaſtá wpadł. SkarJedn 323.

»wybawić z oblężenia, od oblężenia; wybawienie, wybawiony od oblężenia« = obsidione eximere, obsidione(m) solvere Mącz [szyk zmienny] (6:1;1:1): był w tym miáſtecżku vbogi mądry ktorego ſpráwą było ono miáſtecżko od oblężenia wybáwione BielKron 81v; Obsidione eximere, et obsidionem solvere, Prziciągnąć ná pomoc oblężonym/ y wybáwić ye z oblężenia. Mącz 380a, 66a, 380a, 400c; Ztądże były ony wieńce/ názwáne od miáſtá/ od muru/ y od oblężenia: ktore dawano/ gdy kto mieſzcżániná obronił/ ná mur dla odegnánia nieprzyiaćielá wſkocżył/ ábo z oblężenia ſwoie wybáwił [qui obsidione suos liberassent] ModrzBaz 118v; SkarŻyw 573; StryjKron 410, 757.

»z oblężenia wyniść« (1): [Eumenes miał ze sobą konie w obegnaniu] gdy z oblężenia wyſzedł/ zá dźiw to było wſzyſtkim iáko pięknie były konie wychowáne BielSpr 47.

»w oblężeniu (wy)trwać« (2): RejZwierz 45; Y vczynił pokoy z mieſzczány w Botſurze ktorzy ſami wyſzli z miáſtá dla thego iż im w źiemi śpiże nie doſtawało o ktoreyby byli w oblężeniu wytrwáć mogli [quia conclusi erant in ea] BibRadz 1.Mach 6/49.

»wyzwolić, wyswobodzić, wyzwolon od oblężenia; wyzwolić, wyzwolenie z oblężenia« [szyk zmienny] (7:1: 1;2:2): Obegnáńcy poſłáli do Iozue/ proſząc aby ich rátował á wyzwolił od oblężenia. BielKron 47v, 62, 75, [852], 109v, 110 (12); OrzJan 13.

Wyrażenie: »czasu, czas oblężenia« (5:1): W tych słowiech dáwa znáć głod wielki ktory miał być czáſu oblężenia á miał trwáć przez ták wiele dni iáko wiele lat trwáli w báłwochwálſthwie BibRadz I 418c marg, Ez 4 arg [2 r.], I 418d marg; RejPos 185; SarnStat 965.
Wyrażenia przyimkowe: »w oblężenie [czego]« (1): [Jozefus] wſzytki dzyeie w ſwoich ſtárych dzieiach wypiſał/ ktore ſie tocżyły w oblężenie Ieruzálem BielKron 147v.

»w oblężeniu« (49): Tegoż cżaſu poſłowie s Konſtántynopolá przyiecháli/ proſząc o wſpomożenie ſpiżą/ gdy od Turkow głodem w oblężeniu vćiśnieni byli. BielKron 385v, 59v, 89v, 180, 185v, 255v (8); OrzQuin Z4; RejAp 159; RejPos 213v; RejZwierc 86; BielSpr 47; SkarŻyw 567. Cf »być w oblężeniu«, »ratować [kogo] w oblężeniu«, »siedzieć (jako) w oblężeniu«, »w oblężeniu (wy)trwać«.

~ w oblężeniu czego [w tym: z nazwą miejscową (2)] (3): Kociánder [...] ſobie dobrze pocżynał w oblężeniu Wiedniá BielKron 309; ActReg 25; OrzJan 45.

Szeregi: »w oblężeniu i utrapieniu« (1): Zácżym znowu Rzym/ od Witýgá/ był w długim oblężeniu y vtrapieniu. CzechEp 379.

»w więzieniu a oblężeniu« (1): mátki właſne mordowáły dzyatki ſwoie á żárły ie w onym ták ſrogim więzyeniu á oblężeniu ſwoim. RejPos 195v.

»tak w oblężeniu, jako po wzięciu« (1): káżde przyrodzenie ludzkie zádrży ſłyſząc o ich pladze okrutney/ ktora ná nie w ten cżás przyſzłá/ ták w oblężeniu iáko po wzyęciu miáſtá. BielKron 146. ~

Przen: Ucisk (5): WróbŻołt ſſ7 cf oblężenie czyje.

oblężenie czyje [= kto jest oblegany] (1): Thać pycha była przycżyną oblężenia ich [caput circuitus eorum]/ a grzech vſt ich przykryie ie. [Ps 139/10] Oblężenia, cuſz iż oblężeni od nieprzyiacioł ich, iako żydowie byli od Tytuſſa oblężeni. WróbŻołt ſſ7.

Zwroty: »być w oblężeniu« (1): dziſieyſzy koſcioł [...] ieſt máło nie w tákimże oblężeniu/ máło nie w thákimże vćiſnieniu/ iuż zewſząd á zewſząd ieſt vćiſniono á vdręcżono od tych ſrogich Rzymiánow ſwiátá tego. RejPos 197.

»[kogo] chować w oblężeniu« (1): A iákoż ſie thu vſtráſzyć nye ma tá niewinna duſzycżká twoiá? ktorą ty chowaſz ták w trudnym oblężeniu/ á w ták plugáwey wieży tego ſproſnego Ieruzálem ſwowolnego ciáłá ſwoiego RejPos 197.

Wyrażenie przyimkowe: »w oblężeniu« (3): Bądź nam Pánie miáſto zamku obronnego. W oblężeniu nieprzyiaćielá náſzego. LatHar 179. Cf Zwroty.

Synonim: obegnanie.

Cf 1. OBLEC, OBLEŻEĆ

JB