[zaloguj się]
[pdf]

OBŁĄDZIĆ SIĘ (103) vb pf

sie (88), się (15).

W inf: obłądzić się (14), obłędzić się (6); obłądzić się RejWiz, RejZwierz, BibRadz, KuczbKat, RejZwierc (7); obłędzić się RejPs (2), KromRozm III; obłądzić się : obłędzić się RejPos (3:3).◊ W pozostałych formach: obłądzić się.

o jasne.

Fleksja
inf obłądzić się, obłędzić się
praet
sg pl
1 m obłądziłem się, -m się obłądził m pers obłądzilismy się
f -m się obłądziła m an
2 m -ś się obłądził m pers
f -ś się obłądziła m an
3 m obłądził się m pers obłądzili się
f obłądziła się m an
n obłądziło się subst obłądziły się
plusq
sg pl
1 m -em się był obłądził m pers
2 m -eś się był obłądził m pers
3 m był się obłądził m pers byli się obłądzili
f była się obłądziła m an
n było się obłądziło subst
conditionalis
sg pl
1 m bych się obłądził, bym się obłądzi m pers bychmy się obłądzili, bysmy się obłądzili
2 m byś się obłądził m pers
3 m by się obłądził m pers by się obłądzili
n by się obłądziło subst by się obłądziły
con praet
sg
3 m by się był obłądził

inf obłądzić się (14), obłędzić się (6). ◊ fut 2 sg obłądzisz się (6). ◊ 3 sg obłądzi się (7). ◊ 2 pl obłądzicie się (1). ◊ 3 pl obłądzą się (1). ◊ praet 1 sg m obłądziłem się, -m się obłądził (2). f -m się obłądziła (1). ◊ 2 sg m -ś się obłądził (5). f -ś się obłądziła (1). ◊ 3 sg m obłądził się (11). f obłądziła się (1). n obłądziło się (1). ◊ 1 pl m pers obłądzilismy się (1). ◊ 3 pl m pers obłądzili się (9). subst obłądziły się (3). ◊ plusq 1 sg m -em się był obłądził (1). ◊ 2 sg m -eś się był obłądził (1). ◊ 3 sg m był się obłądził (1). f była się obłądziła (1). n było się obłądziło (1). ◊ 3 pl m pers byli się obłądzili (1). ◊ con 1 sg m bych się obłądził (2) RejPs, RejPos, bym się obłądził (1) KromRozm II. ◊ 2 sg m byś się obłądził (5). ◊ 3 sg m by się obłądził (9). n by się obłądziło (2). ◊ 1 pl m pers bychmy się obłądzili (1) RejPs, bysmy się obłądzili (1) KromRozm II. ◊ 3 pl m pers by się obłądzili (2). subst by się obłądziły (1). ◊ con praet 3 sg m by się był obłądził (1). ◊ part praet act obłądziwszy się (2).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI – XVII w.

1. Zgubić drogę, zabłądzić; errare PolAnt, Vulg; oberrare Mącz (48): RejJóz M4v; tráfi do ſwoich kthory ſie obłądźi/ weyźrzawſzy ná ſwoię chorągiew BielSpr 6, 67v.

obłądzić się od kogo (1): Skánderbeg [...] Poſłał przodkiem iáko ná ſtraż pięć ſeth wybornych mężow/ kthore gdy ſtraż Turecka obacżyłá á oni ſie obłądzili rzekomo od ſwoich/ powiedziáłá onich Thurkom BielKron 255v.

obłądzić się gdzie (2): Oberravi in sylva, Obłądziłem ſie w leſie. Mącz 108b; RejPos 38v.

Przen: Zacząć niewłaściwie myśleć i postępować (40): RejPos A5, 261v, 283v; A ći iáko bydło bezrozumne [...] ktorzy opuśćiwſzy proſtą drogę obłądźili ſię [derelinquentes rectam viam erraverunt]/ náśláduiąc drogi Báláámá z Boſorá WujNT 2. Petr 2/15.

obłądzić się od kogo, od czego (20): RejPs 72, 188v; Podeptałeś wſzytki ktorzy ſię obłądźili od vſtaw twoich [omnes errantes a statutis tuis]/ ábowiem ći ieſt kłamliwa zdrádá ich. BibRadz Ps 119/118, k. *4; RejAp BB3; RejPos 115v, 168v, 169 [2 r.], 176, 184v (8); Matká wáſzego ſpokoynego Páńſtwá (Stolicá Rzymſka) ktorey wy bronićie/ nigdy zá łáſką Bożą w żadney ſię rzecży od Apoſtolſkiey náuki nie obłądzi SkarJedn 399. Cf »obłądzić się od drogi«, »obłądzić się od prawdy«.

W porównaniu (1): Acżcyem ſie był ſnadź obłądził yák błędna owyecżká/ Lecż ty mnie znaydzyeſz moy pánie bom ia twoy ſłużecżká LubPs cc2.

Zwroty: »obłądzić się w ciemnościach« (1): A ták tego ſie záwżdy mizerny ſwiát może beſpiecżnie nádziewáć/ iż ilekroć ſie obłądzi w tych ſwych ciemnoſciach á odſtąpi od iáſnego Páná ſwoiego [...] iż ći krolowie pewnie záwżdy będą rozwiązáni RejAp 137.

»obłądzić się daleko [od kogo]« [szyk zmienny] (3): [Pan] nikogo inego pilniey ſzukáć nie racży/ iedno tych owiecżek ktore ſie dáleko obłądziły od niego/ á z dáleká chodzą około ſwięthey owcżarniey iego RejPos 324v, 169, 318v.

»obłądzić się do obiecanego domu« (2): [Pan] káżdego opátrzyć y káżdego náſyćić chce y obiecuie [...] áby nie vſtał á nie obłądził ſie do tego obiecánego domu ſwego/ á do oney wdzyęcżney oycżyzny ſwoiey/ kroleſtwá onego niebieſkiego. RejPos 183v, 184.

»obłądzić się z drogi, od drogi, na drodze« [szyk zmienny] (4:1:1): Zadik. Wykłáda ſie poćieſſenie/ ábowiem gdy ſie obaczy człowiek przez vznánie ſwoie/ y przydzie ná drogę ſktorey ſie był obłądził bywa poćieſſon RejPs 185v, 210v; RejPos 185; RejZwierc 5v, 116, 138.

»omylnie obłądzić się« (1): A do tego żywotá wiecżnego ieſli kto tą prawdą á tą drogą nie puśći ſie ktorą on nam vkazáć racżył/ pewnie ſie káżdy bárzo omylnie obłądźić muśi. RejZwierc 137v.

»obłądzić się od (jasności) prawdy« = errare a veritate PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (5): Brácia ieſliby ſię ktho obłądźił od prawdy/ y náwroćiłby go kto. Niechże wie/ iż ktoby nawroćił grzeſzniká od błędney drogi iego/ zachowá duſzę od śmierći/ y zákryie wielkość grzechow. BibRadz Iac 5/19; Vpada ná ziemię kto ſie obłądzi od prawdy. RejAp Ff2v, 109v; RejPos 338v; WujNT Iac 5/19.

»nie obłądzić się ani w prawo, ani w lewo« (1): tento práwy koſcyoł Kryſtuſow ktorego ſye dźyerżeć mamy/ ná oko mi vkażeſz. Zá co ćye bárzo proſſę Iżebym ſye nye obłądźił áni w práwo/ áni w lewo. KromRozm II y3.

a. O gwieździe (1): Kto władnie niebem? kto gwiazdámi rządźi? Ze ſie z nich żadna nigdy nieobłądźi. KochFrag 16.
2. Pomylić się, popełnić błąd; decedere via Mącz; errare PolAnt (51): Abowiem gdym tákiey pilnoſći nieprzekłádał ábych práwie zrozumiał vſtáwam twoiem záwżdym ſie muſiał obłędzić RejPs 180; RejRozpr E3v, K; RejJóz D2, D5, D8v; RejKup c5v, F, N, o3v, q6 (9); Obłądźił ſye vczeń yego Cypryan ſwyęty [...] tfirdząc/ iż od kácerzow práwie okrzczeni/ znowu máyą być krzczeni KromRozm II q; RejWiz 8v; Bo pewnie nazacnieyſzy/ muśi ſie obłądzić/ Ktory ſie da áfektum/ bez rozumu rządzić. RejZwierz 50v; BibRadz Num 15/22, 25; Decessit via errabundus, Obłądził ſie/ Omylił ſie. Mącz 44a; RejPos 88; RejZwierc 126v, 138, 262v.

obłądzić się czym (2): Bo tym ſie byli ſtárzy oni boiownicy á oni ſtárzy Rycerze bárzo obłądzili/ gdy namniey odſtąpili od náuki ſwięthey tego Páná ſwego RejPos A5. Cf »błędmi się obłądzić«.

obłądzić się za kim (1): De curriculo deflexit consuetudo maiorum Obłądźiliſmy ſie zá náſzemi ſtárſzémi/ Vſtąpiliſmy z ych drógi. Mącz 74a.

obłądzić się w czym (2): O Boże wſſák oto żywot moy nye táyny tobye/ Tyś położył wſſytki złzy me przed oblicżność ſobye/ Zlicżyłeś vcyecżki moye com ſye w nich obłądził LubPs O2; RejAp 153v.

obłądzić się w czym [= pod względem czego] (11): Toć yeſt práwy á pewny grunt wyáry náſſey/ á koſcyołá krzeſciyáńſkyego: ktorego byſmy ſye dźyerżeli/ wniczym byſmy ſye nye obłądźili KromRozm II a4, p4v; DiarDop 102; GórnDworz R7, Ee6v, Ff7, Ii8v; RejPos 13, 187, 209v, 329v.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): RejPos A5 cf obłądzić się czym.

Zwroty: »błędmi się obłądzić« (1); racz nad nami miłoſciwem ſtrozem byc aby vciſniony nieodſtąpił od ciebie dla vciskow ſwoych błędmi ſie nieobłądził dla proſtoty ſwoiey RejPs 215v.

»obłądzić się około wiary« (1): prawdźye ſye przećiwyą/ ludźye ſkáżonego vmyſlu/ á ktorzy ſye obłądźili około wyáry. KromRozm I B4.

Szeregi: »obłądzić się a odejść« (1): [Pasterz] máiąc ſto owiecżek w ſtádzye ſwoim/ á zginie ábo mu ſie iedná gdzye obłądzi [...] wroćiwſzy ſie ná zad ſzuka oney ktora ſie byłá obłądziłá/ á ktora odeſzłá od onego ſtádá iego RejPos 168v.

»obłądzić się a odnieść się daleko« (1): záwżdy go [Pan upadłego człowieka] s tego przeſthrzegał/ áby ſie on był w iákie omylne vnieſienie ſwoie nie obłądził/ á nie odnioſł ſie dáleko od niego. RejPos 187.

»obłądzić się a odstąpić« (2): RejAp 137; [grzeszny człowiek] Iuż cżuie on ſrogi dekret Moiżeſzow nád ſobą/ ktory nań woła/ iżeś iuż przeklęty ná wieki/ iżeś ſie obłądził á odſtąpiłeś od Páná ſwoiego. RejPos 176.

»obłądzić się a odwieść« (1): w tey ciemnośći á w tym zákryciu/ wiele owiecżek Páńſkich/ á onego wdzyęcżnego ſtworzenia iego [...] od tey ſzcżyrey ſwiátłośći/ wiele kroć ſie obłądzić á odwieść muśi. RejPos 338v.

»unieść się, (a, abo) obłądzić się« (3): A ieſli ſie vnieſieſz ábo ſie obłądziſz / iużći Pan nic nie krzyw/ bo cie s tego wielekroć vpomina: iuż ſam odſtępuieſz iáko błędna owcá/ ktora niechce ſłucháć głoſu Páná ſwego. RejPos 145, 115v, 133.

»zginąć abo obłądzić się« (1): RejPos 168 cf »obłądzić się a odejść«.

Przen (10): ięzyk moy iuż ſie ſnadz obłądźił iż nie vmie wto tráfić/ by wyſláwiał dobrotliwoſći twoie RejPs 104, 142; RejJóz D8; Y w tey mierze práwo poſpolite naibárziey by ſie obłądziło/ ktore złocżyńce/ nie prze grzech przeſzły karze GórnDworz Ff2; thu káżdy rozum vſtáć á obłądzić ſie muſiał RejPos 270v, A6, 270; RejZwierz 65v.
a) Zgrzeszyć (2):
Szereg: »obłądzić się a upaść (w grzech, w nędzy człowieczeństwa)« [szyk 1:1] (2): ia to wiem/ iż mam ták miłoſiernego tego bráćiſzká zá ſobą/ iż chociábych ſie obłądził á vpadł w iáki grzech z nieobacżenia ſwego/ iż ſkoro ſie vznam á vciekę ſie do niego/ iż mi záwżdy podáwa miłoſierną rękę ſwoię RejPos 109v, 121.
3. Zostać wprowadzonym w błąd (4):

obłądzić się czym [= przez co] (3): [Syn Boży musiał] práwye wſſyſtkyego człowyeká odnowić: Nye iżeby człowyek yuż rozumem ſye ſwym obłędźić/ áni wolą vſtępić/ á ták od bogá ſye odwroćić/ á ſpráwyedliwoſći nábytey záſye vtráćić nyemogł: Ale iżeby yą mogł záchowáć gdyby chćyał KromRozm III Bv; złoſciámi twemi/ á cżármi á wymyſły twemi obłądzili ſie wſzyſcy ludzie ná zyemi/ a kreẃ ſwiętych á męcżennikow byłá záwżdy ználeziona w tobie RejAp 154v; KuczbKat 70.

obłądzić się za czym (1): A vznawſzy ten ſtrách y to dobrodzieyſtwo/ vznawſzy też żeś ſie obłądził/ álbo zá fáłſzywą náuką/ álbo zá rozlicżnemi łudárſtwy ſwiáthá tego/ náwroć ſie záſię do pirwſzych ſpraw twoich RejAp 19v.

Szereg: »obłądzić i oszukać się« (1): Kośćiołem dáleko więcey ludźi obłądźić y oſzukáć śie mogło/ niżli w táiemnicy Wćielenia Páńſkiego. KuczbKat 70.

Synonim: 2. omylić się.

Formacje współrdzenne cf BŁĄDZIĆ.

Cf OBŁĄDZENIE, OBŁĄDZONY

JB