OBŁĄDZENIE (45) sb n
o oraz pierwsze e jasne, końcowe e pochylone.
Fleksja
|
sg |
N |
obłądzenie |
G |
obłądzeniå |
D |
obłądzeniu |
A |
obłądzeni(e) |
I |
obłądzeniem |
L |
obłądzeniu |
sg N obłądzenie (9); -é (1), -(e) (8). ◊ G obłądzeniå (10); -å (9), -(a) (1). ◊ D obłądzeniu (2). ◊ A obłądzeni(e) (5). ◊ I obłądzeniem (7); -em (1), -(e)m (6). ◊ L obłądzeniu (12).
Sł stp, Cn brak, Linde XVI – XVII w. s.v. obłądzić.
1.
Błąd, pomyłka;
error PolAnt (9):
DiarDop 102;
BibRadz Gen 43/12;
We wſzelkich ſpráwach innych ná świećie może być popráwá/ ieſli ſie kto w cżym omyli/ ále porażká Woienna nie może być nigdy nágrodzoná/ gdyż zárázem idzie ſzkodá y winá/ y śmierć zá obłądzeniem. BielSpr 6.
Zwrot: »obłądzeniu podlegać« (1): Pytaymyż ich powtore/ ieſli ći ludźie/ ábo káżdy z nich zoſobná/ omyłce/ y obłądzeniu nie podlegli/ gdyż káżdy cżłowiek kłamcá. NiemObr 174.
Szereg: »omyłka i obłądzenie« (1): NiemObr 174 cf Zwrot.
a.
Błąd drukarski (3):
iákoż y w druku trudno ſię było vſtrzedz żeby ſię iákie obłądzenie ſtáć nie miáło BibRadz *5v.
Wyrażenia: »obłądzenie w ortografijej« (
1):
Do Bogomyslnego cżytelnika. Moy namileyſzy w panie Chriſtuśie braćie/ ieſlizebyś iakie obłądzęnie w ortografiey obacżył/ tedy lepſzą iakoś zwykł ſtronę wykładay. KwiatKsiąż Q3v.
»obłądzenie słow« (1): Obłądzenie słow niektorych w tych Kſięgach. BielKron Mmmm2.
b. Wyrażenie: »obłądzenie przeciwko prawu« (1): Z tychże trzech obróny kauz czérpáią: ábowiém obłądzenié ſie dźieie zſtrony Perſon, ábo Res, ábo Actiones, przećiwko piſánému práwu. SarnStat 552.
c. Przywidzenie (1): Allucinatio – Przeirzenie, obłądzenie. Calep 54b.
2.
Zły postępek, upadek, grzech [czyje: pron poss (5), G sb (2)] (7);
RejAp 157;
Vciekayże nędzniku á vciekay rádzęć co narychley s tego ták ſrogiego obłądzenia ſwego RejPos 196v.
Zwrot: »złożyć z siebie obłądzenie swoje« (1): Ni s cżego cie więcey nie vpomina ten błogoſłáwiony á tu zeſłány Ian s. iedno ábyś złożywſzy s ſiebie przez pokutę s. ſtáre obłądzenie ſwoie/ á vznawſzy ſie w vpádku ſwoim/ ſzukał á zábiegał tey drogi/ iákobyś ſie s pokornym ſercem/ mogł vkázáć Pánu Bogu ſwemu RejPos 14.
Wyrażenie: »obłądzenie świata« (2): Tu iuż dáley Apoſtoł powiáda/ zá tym obłądzeniem ſwiátá iáko mieli powſtáć pogánie á bicż Boży ná złoſniki. RejAp 80v, CC2.
Szereg: »obłądzenie a upadek« [szyk 1:1] (2): O wſzechmogący náſz miły Pánie/ otrzyſz ty błogoſłáwione łzy ſwoie z ocżu ſwoich/ gdyż wiemy iákoś ieſt żáłośćiw s tego obłądzenia á s tego vpadku náſzego RejPos 198, 121.
3.
Fałszywe, błędne mniemanie;
error Modrz [w tym czyje (15): pron poss (13), ai poss (2)] (25):
Ktory ieſt pokornego ſercá ty rzeczy vważa/ á głupi z obłądzeniem ſzalone rzeczy myſli [vir stultus cogitat errans fatua]. BibRadz Eccli 16/22[23],
II 54d marg;
RejAp BB3;
Pátrzayże záſię co tu Pan cżynić racży nád wiernymi ſwoiemi/ ktorzy ácż vpádáią [...] nigdy ich opuſzcżáć nie racży/ á nigdy ich w żádnym obłądzeniu ich/ odſtąpić á zániecháć nie racży. RejPos 120v,
121 marg,
184,
197v,
198v,
207v;
CzechRozm 161v;
CzechEp 265;
Phil L.
W przeciwstawieniu: »obłądzenie ... droga prawa« (1): racz mily panie oddaliwſſy ciemnoſći ſmyſłow naſſych oſwiecić ie: aby zrozumiawſſy doczeſnemu obłądzeniu ſwemu przyſzli na drogę prawą RejPs 65.
Zwroty: »w obłądzeniu być« (
1):
W iákim obłądzeniu ieſt dziſieyſzy koſcioł Krześćiańſki. RejPos 197 marg.
»w obłądzeniu nawrocić [kogo]« (2): W káżdym obłądzenyu ſam yą [duszę] on náwroći/ Záłoſne me cżáſy w weſele obroći. LubPs F3 [idem] ArtKanc Q6.
»obaczyć (a. obaczać) się w obłądzeniu« (2): A iáką záſię rádoſcią á iákim weſelem oni duchowie chwálebni á Anyołowie ſwięći bywáią vweſeleni [...] gdy ſie nędznicżek obacży w onym obłądzeniu ſwym/ á náwroći ſie RejPos 115v, 10.
»[kogo] odwrocić od obłądzenia« (1): ieſliż ſie vznaſz á ſthánieſz mocnie przy rádzye á przy woli Páńſkiey/ á iż będzyeſz prawdziwie obiaſniał ludowi iego ſłowá iego ſwięte/ iż cie ieſzcże Pan chce odwroćić od tego márnego obłądzenia twoyego RejPos 189.
»[kogo] wyrwać z obłądzenia« (1): żadna moc áni ná niebie áni ná zyemi ciebie wyrwáć nie może s ták ſrogiego obłądzenia twoiego/ á s thák mocnych á okrutnych sprzećiwnikow twoich RejPos 196v.
»w obłądzeniu być zwiedziony« (1): Abowiem powſtáną fałſzywi Kryſtuſowie y fałſzywi Prorocy/ y będą wydawáć znáki wielkie/ y dziwy/ thák iżby w obłądzeniu mogli być zwiedzyeni y wierni/ ieſliby mogło być. RejPos 258v.
Wyrażenia: »doczesne obłądzenie« (
1):
RejPs 65 cf W przeciwstawieniu.
»jawne obłądzenie« (1): Izaż tho nie iáwne obłądzenie/ gdy oto wymyſły ludzkie wiárą názywáią/ iákoby nie doſyć było ná wierze Apoſtolſkiey/ w piſmie ś. opiſáney/ y zoſtáwioney? NiemObr 131.
»serdeczne obłądzenie« (1): ácż ći nie wiem iákobyſmy to włáśnie obráżeniem názwáć mogli/ co pod cżás z nieiákiego ſerdecżnego obłądzenia my ſámi zmyślamy [quas saepe errore quodam mentis fingimus ipsi]. ModrzBaz 66.
Szereg: »uniesienie a obłądzenie« (1): iákie tu obiecował [Pan] pociechy á rádośći Apoſtołom ſwoim po onym vnieſieniu á obłądzeniu ich/ gdy nie mogli zrozumieć ſwiętym ſłowam iego á táiemnicam Boſtwá iego. RejPos 126.
a. Odstępstwo od wiary (1): [X.K.] twierdźi [...] y wyznawa/ że to náſze (iáko on zowie) obłądzenie: ktore też potym grubiey krzći/ názywáiąc ie heretyctwem: nie należy do żadney ſekty z onych ſtárych CzechEp 96.
4.
Wprowadzenie w błąd;
error SarnStat (4):
Wyrażenie: »obłądzenie od drogi zbawiennej« (1): Bo y w tym teraznieyſzym piſániu moim [...] niecoć ſię inſzego zámyka: tylko to áby ſie przez nie záwiedzenie y obłądzenie od drogi zbáwienney [...] ludźiom nie cżuiącym ſię w tym/ pokázowáło. CzechEp 72.
Szeregi: »obłądzenie, (i) zawiedzienie« [
szyk 1:
1] (
2):
Wszczynają się bowiem wielkie niesforności, w ktore przywiedzione są rozmaite stany roztargnieniem sumnienia, gdy doznawają obłądzenie swe pirwsze zbawienia, zawiedzienie z prawej drogi Diar 84;
CzechEp 72.
»nie obłądzenie ani zdrada« (1): ſtrony chcąc ku zgodźie bez obráżenia ſumniéniá przyść/ ná nas dobrowolnie z pewnéy wiádomośći nie żadnym obłądzeniem/ áni iáką zdrádą oſzukáni [non per errorem, nec aliquo dolo, vel fraude circumventi] [...] dáli ſie ná náſz wyrok SarnStat 184.
»obłądzenie a zginienie« (1): Aby on márny rozboynik á ſprzećiwnik náſz/ kthory ſie náſádził ná obłądzenie á ná zginienie náſze/ nie miał pociechy żadney nád námi nędznemi owiecżkámi twemi. RejPos 186.
Synonimy: 1. błąd, chyba, chybienie, myłka, omyłka, uchybienie; 2. błąd, grzech, występek; 3. błąd, fałsz; 4. obmamienie, oszukanie, zwiedzienie.
Cf OBŁĄD, OBŁĄDZIĆ SIĘ, OBŁĘDZIĆ
JB