[zaloguj się]
[pdf]

1. CHYBA (34) sb f

Fleksja
sg
N chyba
G chyby, chybie
A chybę

sg N chyba (8). ◊ G chyby (24) [w tym: bez chyby (22)], chybie (1) [tylko w rymie: bez chybie]; -y : -e RejZwierz (3 : 1). ◊ A chybę (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Błąd, omyłka, fałsz; podstęp, oszustwo; error Mącz, Calep; erratum, fallacia, fucus, stellionatus Mącz; delictum Calep; aberratio, frustratio Cn (34): Na wſzem błądzę to nie chyba Chodzę by w odmęcie ryba RejJóz F3v; Fallacia, Zdráda, Omylność/ Chybá. Mącz 117a; Fucus [...] Per translationem sumitur pro fraude, astutia, sive insidiis, Chytrość/ zdrádá/ chybá omyłká. Mącz 118c; Stellionatus, crimen apud Iurisconsultos a stellione nomen sumpsit [...] Fáłſz/ zdradá chybá w kupiectwie. Mącz 414b, 108a, b; w ktorych kśiążkách (iáko Polſkiego nie vmieiętny) ácz kilká źiół pochybił/ á kilká ſeth niedołożył: niewidzę áby ſye zá thę ſześć lat/ ktory Polak vczony obudźił/ a iego chybę nápráwił SienLek 194, 110 marg; A przeto gdzieby ktori krol mogł ſobie woiſko/ s tákich ludzi ſpoſobić/ ktorzy miłuiąc/ przy bytnośći białychgłow ſwych bić by ſie mieli/ chyby niemáſz/ áby niemiał wſzythkiego ſwiáthá niem zwalcżyć GórnDworz Bb6v; Delictum – Bład, wiſtepek, chiba, grzech. Calep 301b, 372a.
Wyrażenie przyimkowe: »bez, przez (wszej) chyby, bez chybie« = bez wątpienia, na pewno, niezawodnie (21 : 1 : 1): Przeto też y podzis dzien ich ſinouie ſtop ſwych rodziczow naſladuiąci idą bez chyby na zatracenie. BielŻywGlab nlb 15; RejJóz P2v; Naimi też tu kogo ſobie Iż będzie czo czedl przy tobie. Zwlaſcza proſby ſwietey brydy Bo to ieſt prawda przes chyby. By też lezał za martwego Kto ie mowy czaſu ſwego. RejKup 15; á tám bez wſſey chyby/ Pobił we wſſytkich rzekach ich wſſech rodzáiow ryby LubPs Yv, C; RejWiz 142; gdzie ieſli on niezáchce/ bez chyby [absque ulla dubitatione] ia ćiebie wezmę ſobie zá żonę Leop Ruth 3/13; Wrzućił pierſcień do morzá/ náleźli gi w rybie/ Ten rzekł/ widziſz iż ſzcżęſcie ſłuży mi bez chybie. RejZwierz 23v; KOzaki ie zowiemy/ lecż ſtoią zá grzyby/ A godniby korzenia/ káżdego bez chyby. RejZwierz 110v, 79v, 125; BielKron 115v, 211; OrzQuin Ov; GórnDworz M, Cc4, Hh8; Sługom ſwoim ieſt łáſkaw: lecz niepobożnemu Srogość ſwoię/ bez chyby/ okaże káżdemu, KochPs 211, 153; KochCz B2V; CiekPotr 32, 53; GosłCast 59.

Synonimy: błąd, fałsz, omylność, omyłka, oszukanie, oszustwo.

Cf CHYBIENIE

FP