[zaloguj się]
[pdf]

OBŁĄD (14) sb m

W A sg: obłąd, w pozostałych formach: obłęd-.

o jasne.

Fleksja
sg pl
N obłędy
G obłędu obłęd(o)w
A obłąd obłędy

sg G obłędu (2). ◊ A obłąd (2). ◊ pl N obłędy (2). ◊ G obłęd(o)w (2). ◊ A obłędy (6).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI i XVIII w.

1. Niewłaściwe postępowanie, odstępstwo od obowiązujących zasad [w tym: czyj (7): pron poss (3), ai poss (3), G sb (1)] (12): niektorzy pánowie [...] áni máią ná to bacżenia/ że ná ták wyſokim mieſcu záſiedli/ iż ludzie wſzytczy/ nierzkącz wielkie/ ále naimnieiſze ich obłędy widzą. GórnDworz Ee6.

W przeciwstawieniach: »obłąd ... dobre, uczynki sławne« (2): wiele było białychgłow przycżyną dobrego/ nie iedno mężom ſwym/ ále wſzem wobec wſego narodu ludziom: niekiedy y obłędy ich nápráwić/ á ku dobremu nákierowáć vmiáły. GórnDworz Yv, Z3.

Zwroty: »obłędy naprawić (a. naprawować); naprawa obłędow« [szyk zmienny] (4; 2): GórnDworz Y, Yv, Y2, Z3v; A więc to ieſt poſtánowienie ludźi mądrych/ napráwá oblędow [!] modłá podług ktorey ludźie w ſpolecznośći mieſzkáć/ y żyć máią. GórnRozm E2v, E2v.

»obłędy pokrywać« (1): dáleko to więcey Dworney pániey [...] przyſthoi/ iżby małżonká ſwego obłędy pokrywáiącz/ iemi ſie nie hydziłá/ áni gorſzyłá GórnDworz Cc.

Szeregi: »obłąd a grzech« (1): [z głupstwa a nieumiejętności] niemal wſzytki obłędy/ á grzechy ludzkie pochodzą GórnDworz Ff3.

»obłędy a przestępki« (1): kiedybyś w.m. ták rad obłędy/ á przeſtępki ich [białychgłów] powiedał/ iáko w.m. rad wylicżaſz vcżynki ſławne/ pewnie byś był w.m. tego nie ominął/ iáko wtenże cżás białagłowá zdrádziłá GórnDworz Z3.

»szwank a obłąd« (1): A zaſz W.M. niewieſz/ iż then ſzwánk á obłąd białagłowá záſię nápráwiłá: y nierowno nam więcey tá dobrego ſpráwiłá/ niż Iewá złego GórnDworz Y.

a. Obraźliwie: O obrzędach kościelnych (1): Chce tedy Pan Bog áby wymyślone cżći álbo chwały były gánione y pſowáne [...] Przetoż głos Boży zgołá á po proſtu prawdźiwie przekłádamy/ ktory potępia ty to obłędy. WujJudConf 231.
b. Pomyłka, błąd drukarski (1): Obłędu popráwá. D3 ná drugiey ſtronie kárty XI. wirſz/ wſzytki dobre przymioty/ cżytay wſzytki iego dobre przymioty. GórnDworz Mm8.
2. Fałszywe, błędne mniemanie (1): ſthárzy niemal wſzyſczy ſkárżą ſie ná dziſieyſze cżáſy gániąc teráznieiſze ſprawy náſze/ obycżáie/ y to cżegokolwiek oni/ w młodośći ſwey nie cżynili. Przycżyny thedy obłędu tego/ ia iney w ſwey głowie nie náyduię iedno tę/ iż látá precż bieżąc/ biorą s ſobą wiele cżłowiecżego dobrego/ y odeymuią śiłę GórnDworz H5v.
3. Szaleństwo (1): obłędy nie ſą wſzythki iednákie/ może to być/ iż ſie ſtrzyma cżłowiek tego ſzaleńſtwá iáſnego [...] iż nie będzie táńczował po vlicy GórnDworz I3v.

Synonimy: 1.b. błąd, chyba, chybienie, myłka, omyłka, uchybienie; 2. błąd, fałsz; 3. błąd, głupość, szaleństwo.

Cf OBŁĄDZENIE, OBŁĘDLIWOŚĆ, OBŁĘDNOŚĆ

JB