[zaloguj się]
[pdf]

OBŁĘDLIWOŚĆ (69) sb f

obłędliwość (67), obłądliwość LibMal (2).

Oba o jasne.

Fleksja
sg pl
N obłędliwość, obłądliwość obłędliwości
G obłędliwości obłędliwości
D obłędliwości obłędliwościåm
A obłędliwość, obłądliwość obłędliwości
I obłędliwością obłędliwościami
L obłędliwości obłędliwościach

sg N obłędliwość (5), obłądliwość (1). ◊ G obłędliwości (9). ◊ D obłędliwości (1). ◊ A obłędliwość (3), obłądliwość (1). ◊ I obłędliwością (4). ◊ L obłędliwości (6). ◊ pl N obłędliwości (4). ◊ G obłędliwości (16). ◊ D obłędliwościåm (3). ◊ A obłędliwości (10). ◊ I obłędliwościami (1). ◊ L obłędliwościach (5); -ach (4), -åch (1); -ach LubPs; -ach : -åch RejPos (3:1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w.

1. Błędne, fałszywe, mylne pojęcie, mniemanie; nieprawda, fałsz; error Vulg, Modrz (27): A yſch then tho pawel baczil yakąſz obledliwoſcz wthym Michalie. Namawyalgo abi ſnym ſchedl do kſzyedza Staniſlawa a Navką o Panye Chriſtuſzye od nyego wzyal. LibMal 1554/188v, 1554/190v; ModrzBaz 62v.

W przeciwstawieniu: »obłędliwość ... prawda« (1): Tácyć Biſkupowie Swięći/ którzy ták budowáli Kośćiół/ roſſądzáli obłędliwośći od prawdy: tłumili Kácérze. BiałKat 36.

Wyrażenia: »obłądliwość w wierze« (1): [świadek] ſpewnych znakow obaczill oblądliwoſcz thego tho Michala w wyerze ſzwyenthey LibMal 1554/187.

»obłędliwością zwiedziony« (1): Co ieſliby vſthąpiło á ſpáczyło ſie ſerce twoie/ ták żebyś niechćiał ſłucháć/ á obłędliwośćią zwiedziony [errore deceptus] dał byś chwałę bogom inym/ á ſłużył im Leop Dent 30/17.

a. Złudne wartości, które oferuje świat; coś, co łudzi, mami, wprowadza w błąd, sprowadza na złą drogę (16): Drogá ich nyechay będzye zákryta ciemnoſcyą/ A záwżdy zámotáną tu obłędliwoſcyą LubPs I3.

W przeciwstawieniu: »obłędliwości ... światłości« (1): [słowo Boże] Té świátá obłędliwośći/ Prowadźi w Páńſkié świátłośći. KochMRot A3.

W charakterystycznych połączeniach: obłędliwości ciemne, marne (2), wielkie, zamotane.

Wyrażenia: »obłędliwości tych czasow« (2): Wizerunk práwéy Wiáry Chrześćiáńſkiéy [...] przećiwko wſzytkim obłędliwośćiam tych czáſów/ bárzo pożyteczny. BiałKat kt [idem] 1.

»obłędliwość lasa« (1): O nędzna owiecżko á nędzny cżłowiecże [...] cżemu ſie oddzyelaſz od ſtádá iego/ zá márną obłędliwoſcią ciemnego á głuchego láſá [= świata] tego? RejPos 168v.

»obłędliwości fałecznych nauk« (1): [Pan wymiotawszy z owczarni naszej] ćirnie á kámienie/ to ieſt/ wſzytki omyłki á obłędliwośći fáłecżnych náuk á wymyſłow ſwiátá tego/ porucżył ią [...] páſterzom RejPos 124v.

»obłędliwości (tego) świata« [szyk 9:1] (10): Iáko záwżdy ieſth zacnieyſzy ten rozum/ ktory ſie zgadza z wolą Bożą/ niż wykrętny/ ktory ſie vda zá obłędliwoścyámi ſwyátá nicżemnego. LubPs bb3v marg, bb4 marg: [serce ludzkie] więcey folguie myſlam ſwym/ á obłędliwoſciam tego ſwiátá/ niżli ſzcżyrey woley á náuce Páná ſwoiego RejPos 65, 2v, 125, 162v, 188, 262v, 351; KochMRot A3.

»świeckie obłędliwości« (1): A obroćiłem s pilnoścyą k temu ſwoye nogi/ Abych w ſwiádectwách twich ſwiętych iuż beſpiecżnie chodził Od ſwyeckich obłędliwośći żądze ſwe odwodził LubPs bbv.

Szeregi: »marności a obłędliwości« (1): Vcżyńże nas ſobie náſz wſzechmogący Pánie wdzyęcżnemi á wiernemi owiecżkámi ſobie/ á nie odbiegay nas w tym głuchym leſie márnośći á obłędliwosći [!] tego ſwiátá RejPos 262v.

»niebezpieczeństwa a obłędliwości« (1): ten ſwięty nam obiecány Krol [...] wiedzie nas przez morze á przez puſzcżą do ziemie nam obiecáney/ tho ieſt przez rozmáite niebeſpiecżeńſtwá á obłędliwośći tego nędznego ſwiátá RejPos 2v.

»omyłki a obłędliwości« (2): co ieſt nawiętſzy á naprzednieyſzy pocżątek zbáwienia cżłowieká káżdego/ ſzukáć/ zábiegáć á dowiedowáć ſie w thych omyłkach á obłędliwoſciach ſwiátá tego/ iáko ſie ma káżdy práwie dowiedowáć o Pánu ſwoim RejPos 351, 125.

»zwody a obłędliwości« (1): [Ociec nasz] iuż nam miał iáſnie á ocżywiſcie okázáć wſzytki zwody á obłędliwośći ſwiátá tego. RejPos 188v.

b. O odstępstwach w wierze (5):
Wyrażenie: »obłędliwość ludzka, swowolnych ludzi« (4:1): Aleć Luterowá y Kálwinowá náuká y wykład piſmá/ obłędliwośćią ludzką ma być przyſtoynie názwány. WujJud 5, 5, 16v, Mm7; WujJudConf 5.
Szereg: »kacerstwa i obłędliwości« (1): ſtárzy oni Monárchowie/ Ceſárze/ y Krolowie [...] odſtąpiwſzy ſtárożytnego Kośćiołá Powſzechnego/ nowych Kácerſtw y obłędliwośći ſwowolnych ludźi bronić mieli WujJud 16v.
2. Pomyłka, błąd; error Vulg, JanStat [w tym: czyja (4): pron poss (3), G sb (1)] (12): mądry czowiek głupie ſobie pocznie/ cnotliwy niedobrze poſtąpy/ iako wſzyścy by nálepſzy maią ſwé oblędliwości MurzNT 61; KromRozm II p4v marg; [młodzi ludzie] ná oſtátek vznawáią więc obłędliwość ſwoię/ y poniechywáią wſzytkiego. GórnDworz L13; CzechRozm 69v; CzechEp 9; ZawJeft 27.

W połączeniu szeregowym (1): Abowiem nápominánie náſſe nie (było) z obłędliwośći/ áni z nie cżyſtośći/ áni ná zdrádzie [non de errore neque de immunditia neque in dolo] Leop 1. Thess 2/3; WerGośc 203.

W formule prawniczej (1): Przywileie/ Inſtrumentá/ przedawánia/ kupowánia [...] vmorzamy y z nich nam y potomkom náſzym y Zakonowi nie przez obłędliwość [non per errorem JanStat 867]/ nié [!] zá przymuſzeniém/ áni zá nieobaczeniém/ ále wolnie/ ſwobodnie/ y z pewnéy wiádomośći/ ná wieki zſtępuiemy/ wyrzékamy ſie z nich SarnStat 1089.

Szeregi: »niezgody, obłędliwości« (1): Ale iż w nich wiele niezgody/ cżego y ſam X.K. záprzeć nie może/ wiele obłędliwośći/ cżego w ſłowie Bożym niemáſz/ rácżey iuż było rzecż tę ſamym ſłowem Bożym odpráwowáć. CzechEp 52.

»obłędliwości i omieszkania« (1): dla tego/ iż dwá vrzędnicy w iednych ſpráwách obiéráią ſie [...] á ztąd przydawáły ſie obłędliwośći y omieſzkánia w tych rzeczach [comittebantur errores et negligentiae JanStat 293]/ któré im przynależáło opátrowáć y czynić SarnStat 310.

»omylności i obłędliwości« (1): Przetoſz ia to wſzyſtko vwázáiąc wolę przy tákim wyrozumieniu tych lat Sáulowych/ przeſtáć á z dobrym ſumnieniem/ niżbym piſmu ś. omylnośći y obłędliwośći przycżytáć miał. CzechRozm 140v.

3. Niewłaściwe, złe postępowanie; błądzenie; grzech [w tym czyja (26): pron poss (25), G sb (1)] (30): RejPs 159v; BibRadz Hebr 9/7; Thoć ieſt wſzytká ſpráwá zbáwienia náſzego/ ábychmy vznawſzy ſie z obłędliwośći ſwoich/ obracáli ſie do prawdziwego głoſu Páńſkyego RejAp 12v; ieſliże w tey obłędliwośći zginieſz/ thedy iuż y z duſzą y s ciáłem zginieſz RejAp 37v, 33; RejPos 3, 11v, 12, 126, 168 (12); RejZwierc 138.

W połączeniu szeregowym (1): gdy będzieſz wiernie dufał iemu/ iáko wiernemu á prawdziwemu Pánu ſwemu/ w káżdym vpadku ſwoim/ w káżdym omyleniu á obłędliwośći ſwoiey/ iż on przeźrzy áż do ſerca twego RejPos 126.

W przeciwstawieniu: »obłędliwość ... sprawiedliwość« (1): [Mój wiekuisty pasterz] Wróćił mię z dźiwnych obłędliwośći Ná śćiéſzkę iáwnéy ſpráwiedliwośći KochPs 33.

W charakterystycznych połączeniach: obłędliwości dziwne, marne (3), pirwsze (3), stare, swowolne, złościwe (2); obłędliwości przestać, rozlitować się, rozżałować się, ulitować się; z obłędliwości stroić pokutę, uznać się; w obłędliwości trwać, zginąć.

Szeregi: »obłędliwości a sprosne nałogi« (1): káżdemu chce być Bogiem miłośćiwym/ á przyiąć go w miłoſierdzye ſwe/ gdy ſie vzna á przeſtánie onych ſwowolnych obłędliwośći ſwoich/ á onych ſproſnych nałogow ſwoich. RejPos 87v.

»obłędliwości a nikczemności (a. służby nikczemne)« [szyk 1:1] (2): A ieſliż ieſzcże dłużey w tych obłędliwoſciach á w tych ſłużbach ſwych nikcżemnych trwáć będzyemy [...] muśi nas precż odrzucić ſpołu s nimi od ſwiętego Máyeſtatu ſwego. RejPos 219, 196.

»obłędliwość a uniesienie« (1): A thoc ſą przycżyny obłędliwośći náſzey á vnieſienia náſzego/ iż gdzyekolwiek iedno namniey odſtąpyemy z náuki Páná ſwego [...] tho on theż wnet odſthąpi od nas RejPos A5v.

»upadek a obłędliwość« (2): pytay ſie pilno o Pánu ſwoim/ y o miłoſierdzyu iego/ á nie wſtyday mu ſie zwierzyć vpadku ſwoiego á obłędliwośći ſwoiey RejPos 120, 107.

W przen (4): A zwlecż ono ſtáre odzyenie onych dawnych obłędliwośći ſwoich/ á podłoż ie ná gośćinieć [!] iechánia iego. RejPos 87v; iáko ſlepi ieden zá drugim lezyemy pádáiąc w thy doły nędznych obłędliwośći náſzych/ á ſámi s tey ſlepoty żadnym obycżáiem ſobie pomoc nie możemy. RejPos 173, 44, 302v.

Synonimy: 1. błąd, fałsz, nieprawda, omyłka; 2. chyba, fałsz, myłka, omylność, omyłka; 3. błądzenie, błędliwość, grzech, upadek, występek.

Cf OBŁĄD, OBŁĘDNOŚĆ

JB