Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OBŁOCZONY

Następne hasło: OBŁOCZYĆ SIĘ »

OBŁOCZYĆ (33) vb impf

Pierwsze o jasne; -łócz- (3), -łocz- (1); -łócz- BiałKat; -łócz- : -łocz- Mącz (2:1).

Fleksja

indicativus
inf	obłóczyć
praes
	sg	pl
1	obłóczę	obłóczymy
2	obłóczysz
3	obłóczy	obłóczą

praet
	sg
2	m	obłóczyłeś
3	m	obłóczył

imperativus
	sg	pl
2	obłócz	obłóczcie

conditionalis
	sg		pl
3	m	by obłóczył	m pers	by obłóczyli

impersonalis
praet		obłócz(o)no
participia
part praes act		obłócząc

inf obłóczyć (2). ◊ praes 1 sg obłóczę (3). ◊ 2 sg obłóczysz (2). ◊ 3 sg obłóczy (6). ◊ 1 pl obłóczymy (2). ◊ 3 pl obłóczą (1). ◊ praet 2 sg m obłóczyłeś (1). ◊ 3 sg m obłóczył (2). ◊ imp 2 sg obłócz (4). ◊ 2 pl obłóczcie (1). ◊ con 3 sg m by obłóczył (2). ◊ 3 pl m pers by obłóczyli (1). ◊ impers praet obłócz(o)no (4). ◊ part praes act obłócząc (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

Znaczenia

1. Wkładać na siebie (18)
- W przen (1)
2. Ubierać kogo w jakieś ubranie (15)
- W przen (1)
- Przen (8)
- a. [O ceremonii obłóczyn przy składaniu ślubów zakonnych]

1. Wkładać na siebie; induere PolAnt, Calep, Vulg, Cn; superinduere Mącz; vestire Cn [w tym: co (15)] (18): Záprzągayćie konie/ w śiadayćie iezdni/ á ſtańćie w helmiech/ wyćierayćie oſzcżepy/ obłocżćie pancerze [induite vos loricas]. BudBib Ier 46/4; Calep 529a.

obłoczyć na co (2): Efod byłá ſukienká krotka bez rękawow/ iákoby pliſzká ktorą obłoczono ná wierzch inych ſzat BibRadz I 48v marg; Mącz 434a.

Zwroty: »odespod obłoczyć« (1): Supparus, Nieyákie odzienie które odeſpód obłóczymy żupicá może też być zwano/ ſzorc/ fártuch. Mącz 434c.

»obłoczyć odzienie« [szyk zmienny] (4): FalZioł V 49v, 50; Mącz 434c; Niemaſz obłocżyć odzienia ſukiennego y płotniánego poſpołu [Non indues te panno mixto ex lana et lino patiter]. BudBib Deut 22/11.

»obłoczyć suknię« [szyk zmienny] (2): CzechEp 168; [Jezus wezwał dwunaście] Y roſkazał im áby nic ná drogę nie bráli [...] ále áby ſię obuli w trzewiki/ á nie obłoczyli dwu ſukien [ne induerentur duabus tunicis] WujNT Mar 6/9.

»obłoczyć szaty« = induere veste PolAnt [szyk zmienny] (7): RejZwierz 141v [2 r.]; Goski A3v [3 r.]; Forensia, Száty odſwiętne álbo vczćiwſze które obłoczimy gdy miedzy ludzie idziemy. Mącz 135a; BudBib Lev 21/10.

W przen (1):

Zwrot: »suknię obłoczyć na nice« (1): A ktemu ſie nie zmienią Páńſkie obietnice/ Iż kto tę márną ſuknię obłocży na nice/ Nigdy iey ſam nie dodrze inſzy iey dochodzi RejWiz 14.

2. Ubierać kogo w jakieś ubranie; induere PolAnt (15):

obłoczyć kogo (4): Skánderbeg poſłał okup zá więźnie doThurkow/ niechćieli okupu wźiąć/ á połupili ie żywo/ náſuwſzy plew w ſkorę záſię ie obłocżono. BielKron 252. Cf obłoczyć kogo w co.

obłoczyć w co (4): [Bóg przyoblokł Arona] vbiorem vczćiwem zacney roboty/ y barzo ochędożnym na weyzreniu. [...] Ani w to obłoczył żaden obcy [non indutus est alienigena]/ ále tylko vſtháwicznie ſámi ſynowie y wnukowie iego. BibRadz Eccli 45/15. Cf obłoczyć kogo w co.

obłoczyć kogo w co (3): ſzalenie^m vcżynił żem ná dworzech kſiążęcych miłośierdzia ſzukał żem tám Kryſtuſá ſzukał/ gdzie cżárt przodek odzierżał/, iáko gdy by kto Świętego Ianá miedzy vbráne w páwłokę obłocżył [może błędnie zam. obaczył?] BielKron 204; Krol Iágiełło kazał ſie w Litwie ſchodźić ludu proſtemu ná krzeſt [...] A dla lepſzey chući ich/ nákupił był w Polſzce ſukná białego bárzo wiele w ktore ie ku krzcżeniu obłocżono BielKron 381v; WujJud 169.

obłoczyć na co (1): Szata ktorą na zbroię obłoczi meza. Calep 938a.

W przen [co w co] (1): [sprawiedliwość i cnoty przypojone darów swoich] To ſą ſzáty ony w ktore P. Bog duſzę obloczy. SkarKaz 349a.

Przen [kogo, co] (8):

obłoczyć w co (4): Obłocżę niebioſá wcżerń/ á iáko wor kłádę ná nie przykryćie ich (marg) wł: A wor położę iáko przykryćie ich. (–) [Induam caelos tenebris et saccum ponam operimentum eorum]. BudBib Is 50/3; nie máſz nic w ſtárym Teſtámenćie/ ſpraw y mow/ ktorychby mu nie przycżytał [X.K. aniołowi]. Nie máſz też tych poſtáći/ kſztałtow/ właſnośći/ y odmian w ktore by go nie obłocżył. CzechEp 261, 236, 268.

obłoczyć czym (2): obłoczyłeś nas ćiemnoſćiámi ſmętnemi áż bliſko ſmierci. RejPs 66v; [o sprawiedliwości Bożej] tá ktorą Bog obdarza y obłoczy człowieká/ gdy vſpráwiedliwia grzeſznego w pierwſzym náwroceniu iego. WujNT 533.

Zwrot: bibl. »obłoczyć Chrystusa, Pana Jezu Krysta« [szyk zmienny] (1:1): KrowObr 61v; Wſzyſcy kthórzy chrzeſt przyymuią Chryſtuſá obłóczą [Vulg Gal 3/27] BiałKat 261.

W przeciwstawieniach: »wyzuwać, zdzierać, zwłoczyć ... obłoczyć« (3): Aby wſzyſcy według powołánia y poświęcenia ſwego/ w dobrych vtzynkach chodzili wyzuwáiąc ſtarego tzłowieká á obłotząc Páná Iezu Kryſtá KrowObr 61v; BiałKat 261; CzechEp 236.

a. [O ceremonii obłóczyn przy składaniu ślubów zakonnych:

W przeciwstawieniu: »zwłoczyć ... obłoczyć«: A gdy maią bicz profeſzkamj. na roſkazanie Abbatiſſe ma ie do Capituly przivieſcz. [...] A onÿ tham zwloczicz y obloczicz StatNorb 172.

Zwrot: »obłoczyć w zakonne odzienie, w sukienki poświęcone«: A thamze Opath przezegnawſzy ich odzienie ma ię obloczicz wzakonne odzienie. mowiącz koſzdei thy ſlowa. [...] A maie obloczicz wſukienki ich poſwiączone StatNorb 100.

Szereg: »do zakonu przyjmować albo obłoczyć«: Vſthauiami [...] Abi abbatiſſe nie ſmiali z inego zakonv ſioſtr do ſwego przimouacz albo obloczicz. StatNorb 439.]

Synonim: 1., 2. odziewać.

Formacje współrdzenne cf WLEC.

Cf [OBŁOCZENIE], OBŁOCZONY