[zaloguj się]
[pdf]

OBOWIĘZOWAĆ (44) vb impf

Wszystkie o oraz a jasne.

Fleksja
inf obowięzować
indicativus
praes
sg pl
1 obowięzuję obowięzujemy
3 obowięzują
praet
sg
3 m obowięzowåł
f obowięzowała
imperativus
pl
2 obowięzujcie
conditionalis
sg
3 m by obowięzowåł

inf obowięzować (4). ◊ praes 1 sg obowięzuję (8). ◊ 3 sg m obowięzuje (9). ◊ 1 pl obowięzujemy (8). ◊ 3 pl obowięzują (7) ◊ praet 3 sg m obowięzowåł (1). f obowięzowała (1). ◊ imp 2 pl obowięzujcie (1). ◊ con 3 sg m by obowięzowåł (1). ◊ part praes act obowięzując (4).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w. s.v. obowiązać.

1. Owinąwszy, okręciwszy coś wokół czegoś związywać; circumligare, nexere, obligare, obnectere Mącz (6): Nexo, Vſtáwicznie wiążę/ obowięzuyę/ węzły czinię/ záciągam. Mącz 244b, 244b.
Zwrot: »obowięzować wkoło« (1): Circumligo, Obowięzuyę wkoło/ obwięzuyę. Mącz 193c.
Przen [kogo, co] (3): wyſtępki tylko náſzláduią y obowiezuią té którzy ie vczynili [quod peccata teneant suos tantummodo Actores JanStat 630] SarnStat 580.

obowięzować czym (1): też o tym Sákrámenćie [Ciała i Krwie] chcą rozumiéć: żeby óny elementa álbo żywioły bez przemienienia ſwégo/ Chryſtuſá ónymi źiemſkiemi elementi nic nieobowięzuiąc/ thylo zgołá chlebá y winá vżywáiąc BiałKat 315v.

Zwrot: »wiarę [czyją] obowięzowaċ« = przysięgać na wiarę (1): Obiecuiemy téż wiárę náſzę obowięzuiąc [Deinde spondemus ... JanPrzyw 6]: iż Zamków y Miaſt przerzeczonégo Króleſtwá/ z których Vrzędy y Stolice ſądowné pochodzą/ iáko Krákowá/ Biéczá/ Sączá [...] żadnému iedno obywátelóm álbo Stároſtóm/ którzy w tymże Króleſtwie ſą/ nie damy. SarnStat 884.
2. Przywiązywać; przen (2): Dedico, Obowyęzuyę/ Przywłaſzczam. Mącz 85b.

obowięzować co do czego (1): Gdyż my ktorzy ſie krześćiány być ozywamy/ á wiernymi náſládowcy Páná Kryſthuſowymi/ ni do cżego inego wiáry náſzey obowięzowáć nie mamy [...] iedno thylko ná ſámym ſzcżyrym/ prawdziwym/ á nieomylnym ſłowie Bożym. RejPos 88.

3. Nakładać obowiązek zrobienia czegoś, nakazywać, zobowiązywać, zmuszać do czegoś; obligare Mącz, JanStat, Cn; adstringere Mącz, JanStat; obstringere Mącz; alligare Cn [w tym: kogo (27)] (35): Obstringo, Obciągam obwięzuyę/ też obowięzuyę/ powinnym czynię Mącz 421d, 421b; Ale ieſli y potomki kto obowięzuie, to iuż będźie pactum reale nie personale SarnStat 1269, 130.

obowięzować do czego (3): RejPos 88 marg; bo tákowi ktorzy gwałtem cudze dobrá biorąc przyſługuią ſię inſzym nimi/ bądź też drugie do poſług ſwych obowięzuią/ nie zá ſzcżodrobliwe/ ále zá złośniki y nieſpráwiedliwe ludzi máią być ſłuſznie miani Phil F3; PowodPr 76.

obowięzować około czego (1): Iakob obowięzuie Iozefá około pogrzebu ſwego. BibRadz Gen 47 arg.

obowięzować k(u) czemu (2): Mącz 193c; Vſtáwy nowé zadnégo obowięzowáć nie máią ku trzymániu ich, áz piérwéy będą obwołáné. SarnStat 50.

obowięzować na co (1): MIKOŁAY BISKVP ALSPERſki z ſwą Kápitułą czyni posłuſzenſtwo Káźimierzowi Krolowi Polſkiemu/ y ſukceſsory ſwe obowięzuie n toż posłuſzenſtwo Krolom Polſkim [successoresque suos ... obligatos facit JanStat 907] SarnStat 1123.

obowiązować przez co (1): nas/ y potomki náſzé/ y Kápitułę náſzę przerzeczoną/ z Waſálli y poddánémi Kośćiołá náſzego wſzyſtkiémi przez ninieyſzy liſt obowięzuiemy [tenore praesentium obligamus JanStat 912]. SarnStat 1128.

obowięzować czym [= do czego] (1): Stárey wiáry ludzy tymi náukámi nieobowięzowáć/ wſzákże/ ieſli ktorzy Luteryani chcą od rzecży pocżętey przeſtáć/ niemáią być odrzuceni od krześćiáńſtwá BielKron 232v.

obowięzować czym [= przez co] (8): [listy i przywileje] záwſzé tákiémi záchowamy My ſámi/ y potomki náſzé Króle Polſkié záchowáć/ y niwczym ich nienáruſzenié dźierżéć tym przywileiem náſzym obowięzuiemy. SarnStat 1190, 1061, 1126. Cf Zwroty.

cum inf (6): OBLIGATIONES IN SOLIDVM zową, gdy iedną ręką mąż z żoną, álbo rękoynie [!] prziymuią dług iáki y piſzą tám coniuncta manu obowięzuiąc płáćić vnus pro singulis, et singuli pro vno SarnStat 1268; Decretum Macedonianum nie obowięzuie długów płáćić ſynowſkich, á zwłaſczá gdy ſie v kart zádłuży, álbo zápiſze. SarnStat 1268, 899, 1061, 1190, 1252.

Ze zdaniem dopełnieniowym [iż (2), aby (2)] (4): Coż tedy inſzego te Herby ſpráwuią/ iedno iż nas obowięzuią/ ábyſmy śláchetnośći przodkow náſzych náśládowáli [Quid igitur istis ipsis stemmatis efficitur, quam necessitas nobis imponitur imitande nobilitatis maiorum nostrorum] ModrzBaz 42; Nas/ Kośćiół/ Kápitułę/ y poddáné náſzé y ich potomki obowięzuiemy: iż té Artykuły ná wieki będą chowáć SarnStat 1124, 1126, 1127.

Zwroty: [»obowięzować na Boga w Trojcy jedynego«: obowięzuiem ćię ná Bogá w Troycy iedynego/ ábyś nam powiedział/ zkąd ty kśiąſzki maſz SkarŻyw 135 (Linde).]

»przysięgą, pod przysięgą obowięzowaċ« = obstringere Mącz (2:1): Mącz 257d; Achab/ álbo Achaw nie władał inemi kroleſtwy/ żeby ie przyſięgą obowięzował BudBib b3; Co wſzyſtko czynić/ y wypełnić/ mocnie dźierżéć w ſkutku wſzyſtkim záwżdy pod náſzą przyśięgą śiebie y potomki náſzé obowięzuiemy. SarnStat 1025.

»przeciw przysiędze obowięzowaċ« (1): [Konfederacyja] wſzyſtkie inſze perſony kátolickie obowięzuie ſumnieniem/ przećiw przyśiędze raz ná krzćie Bogu vcżynioney. PowodPr 45.

»wiecznymi czasy [= na wieczne czasy] obowięzowaċ« (1): wſſyſtkye przykazánya boże wyeczne ſą [...] A nye tylko żydy/ ále y nas krzeſciyány wyecznymi czáſy obowyęzuyą/ Ale duchownym obyczáyem. KromRozm II 1.

»wiarą, sumnieniem obowięzowaċ« (1:2): Ian Márgrabiá prośił Ceſárzá/ áby go złą wiárą álbo Sumnieniem nieobowięzował/ wſzak wſzythki inne rzecży podeymę/ okrom náruſzenia ſumnienia BielKron 233, 233; PowodPr 45.

W przen [co] (3): Abowiem [Bóg] [...] moze nas obronić kiedy chce y ná wieki/ ábo theż nas poborzyć przed náſzymi nieprzyiaćiołmi/ A przetoz wy nie obowięzuyćie rad Páná Bogá náſzego [Vos autem ne alienetis consilia Domini Dei nostri]. BibRadz Iudith 8/10.
Zwroty: »obowiązaniem obowięzować duszę« (1): Lecż ieſli iey odmowi oćiec iey onego dniá ktorego słyſzał iáki kolwiek iey ſlub/ y obowiązánie iey ktorym obowięzowáłá duſzę ſwoię/ (tedy) nie poydzie/ á Iehowá odpuśći iey BudBib Num 30/5.

»[komu] wiarę obowięzowaċ« = przysięgać wierność (1): A co wiedźieć z kogo Bog więcey kontent/ ieśli nie z tego/ kto nie znáiąc go/ áni mu wiáry obowięzuiąc/ nabożeńſtwá ſwego choć złego we wſzem przeſtrzcga áż do vmoru PowodPr 15.

a. O prawach, przykazaniach itp. [kogo] (4): przykazánya [...] tych tylko obowyęzuyą/ ktorzy ſą pod zakonem/ to yeſt/ żydy á nye krzeſciyány. KromRozm II n; WujNT 495; Práwá poſpolité y Vſtáwy Koronné nie iednégo/ ale poſpolity lud obowięzuią [non unum sed communem populum afficiunt JanStat 137] SarnStat 50, 918.

Synonim: 3. obciążać.

Formacje współrdzenne cf WIĘZAĆ.

Cf OBOWIĘZOWANY, OBOWIĘZUJĄCY, OBWIĘZOWAĆ

JR