[zaloguj się]
[pdf]

OBTACZAĆ (29) vb impf

o oraz końcowe a jasne, pierwsze a pochylone (w tym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf obtåczać
indicativus
praes
sg pl
1 obtåczåm
2 obtåczåsz
3 obtåczå obtåczają
praet
sg
3 m obtåczåł
f obtåczała

inf obtåczać (1). ◊ praes 1 sg obtåczåm (18). ◊ 2 sg obtåczåsz (1). ◊ 3 sg obtåczå (4). ◊ 3 pl obtåczają (1). ◊ praet 3 sg m obtåczåł (2). ◊ 3 sg f obtåczała (1). ◊ part praes act obtåczając (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI w.

1. Oblegać wojskiem w celu zdobycia, wzięcia w niewolę; circumcingere, circumcludere, circumglobare, percingere Calep, Cn; ambire Vulg (6): Circunglobo – Obtączam. Calep 198a.
Zwroty: »[kogo] wkoło obtaczać« (1): zdáło ſie Pompeiuſzowi woyſko [Sertoryjusa] máłe lekce ie ſobie ważył/ pocżął ie w koło obtácżáć/ bes ſłuſzney ſpráwy. BielKron 40v.

»obtaczać [kogo] wojskiem« (1): Ieroboám z tyłu záſadzał załogi. A ſtoiąc przećiwko woyſku Iudſkiemu zá nie wiádomośćią Iudy/ obtacżał ij woyſkiem ſwoim [ignorantem Iudam suo ambiebat exercitu]. Leop 2.Par 13/13.

»zewsząd obtaczać« [szyk zmienny] (3): Circuncingo ‒ Obtacząm, obſtepuię zewſząd. Calep 197a; Circuncludo – Zawierąm, zewſząd obtacząm. Calep 197a, 775b.

2. Budować umomienia, obwarowywać; circumvallare, communire, emunire, obvallare, vallare Calep, Cn [czym] (7): Ambigo — Wątpię, obtacząm. Calep 59a.
Zwroty: »murem obtaczać« [szyk zmienny] (2): Emunio – Obronę czinię, murem obtacząm. Calep 361b, 224b.

»wałem obtaczać« [szyk zmienny] (3): Obvallo – Wałem obtaczam, oſzanczuię. Calep 720a, 200a, 1101b.

»wodą obtaczać« (1): Interundo ‒ Wodą obtaczam. Calep 555b.

»zewsząd obtaczać« (1): Communio – Zewſząd obtecząm [!] murem, obwaruwiwąm. Calep 224b.

3. Być. znajdować się naokoło czegoś: ambire Vulg, Calep, Cn; cingere, circumſleetere, circumplicare, incingere Calep, Cn; circumdare Mącz, Cn; contexere Vulg; obvolvere Mącz; circumfundere, circumsistere, circumstare, circumstipare, stipare Cn (6): Cáłą noc ono mieyſce gdzie był/ świátłość dziwna obtacżáłá SkarŻyw 518.
Przen [kogo] (2): Zewſſąd myę cyemnośći ſrogye obtacżayą [contexerunt me tenebrae Vulg Ps 54/6]. LubPs N6v; Látá twoié ſye nie bały Stráchu śmierći/ choć niemáły Przez czás obtaczał ćię młodą ZawJeft 45.
a. O wodach; circuire PolAnt; circumfundere Cn [co] (3): W Krainach połnocnych przy morzu Oceanii ktore wſzytkę ziemię obtacża/ dni bywaią lecie barzo długie MiechGlab nlb 6; Przezwiſko drugiey rzeki ieſt Gihon: tá obtacza wſzytkę ziemię Etiopską [ipse circuit omnes terram Aethiopiae]. BibRadz Gen 2/13, Gen 2/11.
4. Umieszczać coś wokół czegoś [co czym] (2): [Boże] KTóry z Iordanu przeźroczyſtym zdroiem Polá obtaczaſz: kropiąc zdániem twoiem Nierodne góry/ Izááckich włośći ZawJeft 9; [Bóg] Słońce wſtrzyma gdy chce áby nie świećiło/ Y gwiazdy/ by świátło w ćięmnośćiách nie było; Niebem świát obtacża GrabowSet Bv.
5. Być umocowanym wokół czegoś [co] (1): [Hiram] Vcżynił też Morze [...] lane/ [...] Pięć łokći wyſokość iego/ á obręcż ná trzydzieśći łokći opáſowáłá ie w koło. A rzezánie pod kráiem obchodziło ie/ dzieſiąćią łokći obtacżáiąc on koćieł [Et sculptura subter labium circuibat illud decem cubitus ambiens mare] Leop 3.Reg 7/24.
*** Bez wystarczającego kontekstu (7): Composita quaedam sunt primae coniugationis, Circundo, Okrążam/ Obłápiám/ Obtaczam Mącz 92a; Obvolvo, Obwiyam/ obtaczam. Mącz 507b; Ambio ‒ Okrążąm, obtaczam, obwiiąm. Calep 59b; Cingo – Oppaſsuię, obtączam. Calep 195a; Circumflecto – Obtacząm. Calep 197b; Circumplico – Obwicąm [!], obtacząm. Calep 198b; Incingo – Obtacząm, opaſſuię. Calep 520a.

Synonimy: 1. obganiać, oblegać, obsiadać, okrążać.

Formacje współrdzenne cf TOCZYĆ.

Cf OBTACZAJĄCY

DJ