[zaloguj się]
[pdf]

OBWIEŚĆ (17) vb pf

o oraz e jasne.

Fleksja
inf obwieść
praet
sg pl
3 m obwiódł m pers obwiedli
con praet
sg
1 m bym obwi(o)dł

inf obwieść (6). ◊ fut 3 sg obwiedzie (3). ◊ 1 pl obwiedziemy (1). ◊ 3 pl obwiodą (1). ◊ praet 3 sg m obwiódł (2). ◊ 3 pl m pers obwiedli (1). ◊ con 1 sg bym obwi(o)dł (1). ◊ part praet act obwi(o)dszy (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.

1. Otoczyć, zbudować coś dookoła czegoś; cingere, circumdare, munire, vallare Mącz [czym] (9): Circundare et sepire, Ogrodźić/ płotem obwieść. Mącz 383d; HistRzym 24.

obwieść co (3), kogo (1): rybitw w łodźi przyiedzie/ rybę ſiećią obwiedzie/ obwiodſzy rybę wywlecże/ á wodá przez ſieć precż vćiecże. HistRzym 24, 24; StryjKron 295.

Zwroty: »murem obwieść« = cingere moenibus, munire civitatem Mącz [w tym: co (1)] [szyk zmienny] (3): Mącz 229a, 237a; Potym Toruń/ Riſembérk/ y wiele inſzych Zamkow z Miáſteczkámi zá krotki czás zbudowáli/ y murem obwiedli. StryjKron 295.

»zrąbem obwieść« = wyrąbać las dookoła czegoś (1): Septimento vallare, Obrąbać/ zrąbem obwieść. Mącz 475a.

2. Stwierdzić za pośrednictwem urzędnika sądowego dokonanie przestępstwa lub szkody; obducere JanStat [co (6), kogo (1)] (7): vbożuchny żiemiánin/ da gdźie coreczkę ſwą ſłużyć/ ábo y prży iego właſnym domu ná polu zgwalcą mu corkę obwiedźie gwałt; pozowie: [...] ſtroná nie ſtánie. GórnRozm H4v.

obwieść kim (4): Gdy zábitego obwiodą Woźnym [...] Woźnemu od oglądánia zábitégo ma bić dan groſz. UstPraw D3v, E2; SarnStat 616, 1243.

W charakterystycznych połączeniach: obwieść gwałt, krzywdę, rany, szkodę, zabicie, zabitego; obwieść szlachcicami (2), woźnym (2).

Zwrot: »urzędnie i przed urzędem, urzędowi obwieść« (1:1): OrzRozm E2; Proteſtácia téż iest od świádków rzeczoná, gdy vrzędnie y przed vrzędem obwiedźiemy zá świéżá krzywdę vczynioną SarnStat 709.
Szereg: »obwieść i oświadczyć« (1): POzywa ćię o to/ iżeś ty zábił oycá iego ſzláchćicá N. de N. któré zábićié Woźnym Ziemſkim N. de N. y ſzláchćicámi obwiódł/ y przećiw tobie oświadczył ieſt [nobilibus obduxit, et super te protestatus est JanStat 534]. SarnStat 616.
3. Powiadomić, zawiadomić [kogo przez kogo] (1): Też Stároſtowie náſzy przed czáſzem gránic máią Stároſtę náſzego obwieść dwie niedzyeli liſtem ſwym przes Woźnego y dwu Sláchćicu z Mándatem náſzym UstPraw I2v.

Synonimy: 1. okrążyć, otoczyć; 2. oświadczyć.

Formacje współrdzenne cf WIEŚĆ.

Cf OBWIEDZIENIE, OBWIEDZIONY

MN