[zaloguj się]
[pdf]

OBY (51) pt i cn

W pisowni rozłącznej (35), łącznej (16).

o jasne.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Partykuła życząca; występuje zawsze w połączeniu z formami czasu przeszłego w konstrukcjach typu: obych był obyś był, oby był, obychmy byli, obyście byli, oby byli; utinam Vulg, Mącz, PolAnt, Cn; o si Mącz, Vulg, Cn (47): BierRaj 23; BierEz D3, Pv; SeklKat A4v; MurzHist M, T4v; O by tho kto dał lud ten w ręce moie/ żebym go wyrwał á wyzwolił z mocy Abimelechowey. Leop Iudic 9/29, 1.Par 11/17; O byś ty nokciu ſwoiey/ roboty był pilen. RejFig Ee; Obyſćie byli lepiey milczeli/ bo by wam wżdy to możno poczytháć zá mądroſć. BibRadz Iob 13/5, Ps 80/14; Osi, adv optandi Ey boże day to/ Oby. Mącz 271a, 510a; OrzQuin D2; RejAp 25v; O bych byłá ná tym mieyſcu gdziem wzárań byłá. HistRzym 63; SkarJedn 340, 382; O by ná mię to ſzcżeśćie pádło/ ktoregom nie godzien SkarŻyw 374, 28, 125, 306, 442, 456 [2 r.] (12); WisznTr 19; O byś nam ieſzcże náſz Pánie racżył tę łáſkę dáć/ Abyſmy tu w ſwey ſtałośći, á w wierze mogli trwać ArtKanc N18; Phil K; O goro iákoś piękna. o bych miał ſkrzydłá iáko orzeł ábych tám wlećiał. SkarKaz 123a; O byſmy nie vtracáli niewinnośći ktorą nam Chryſtus ná chrzćie dáie. SkarKaz 516b, 159a, 209b, 422a, 516b, 519a; GosłCast 63; SkarKazSej 692b.
Przysłowie: O bych ſie byłá zápiekłá w żywoćie mátki ſwoiey HistRzym 37.

Obych ſie ia był náświát nigdy nienárodźił. HistRzym 45.

Frazy: »oby (mi) to (Pan) Bog dał« = utinam Deus ita faxit Mącz [szyk zmienny] (2): Mącz 510a; Oby mi to był dał Bog/ byś ná mą poſtáwę/ Pátrzał PudłDydo B5.

»oby cię oko moje oglądało« (1): O by ćię rychło niegodne oko moie oglądáło. SkarŻyw 599.

2. Spójnik; wprowadza zdanie podrzędne dopełnieniowe (4): Ale wżdy miej na bacżnoſci obys richło wyieżdżał FalZioł V 73v; LibMal 1544/85; RejAp 66v; Trzimaiceſz ſie tego zawzdi poki mozecie obiſcie Pani s Panow obierali PaprUp C4v.

Synonimy: 1., 2. aby; 1. niech, niechże.

MN