[zaloguj się]
[pdf]

OCHEŁZNAĆ (8) vb pf

ochełznać (6), okiełznać (2); ochełznać BierEz, RejWiz, Leop, SienLek, GórnDworz, CiekPotr; okiełznać Mącz, CzechEp.

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
inf ochełznać
impersonalis
praet okiełznåno
participia
part praet act ochełznåwszy

inf ochełznać (6). ◊ fut 1 sg ochełznåm (1). ◊ [impers praet okiełznåno.] ◊ part praet act ochełznåwszy (1).

Sł stp: ochełznać, Cn: okiełznać, Linde XVI w. s.v. okiełznąć.

Założyć uzdę, poskromić (konia); infrenare Vulg, Cn; (in)capistrare Cn [kogo, co] (8): BierEz Ov; Koniá młodégo w iázdę w práwić/ tym obyczáiem maſz/ vzdę nań naprzod ſpráẃ/ z śrzednim wędźidłem [...] thák go ochełznawſzy po rownéy głádkiéy źiemi ná nim ieżdżay SienLek 191.
Przen: Ujarzmić, powściągnąć, utrzymać w ryzach, poskromić (6): Fraenos furoris iniicere, Okiełznáć kogo áby nie ſzalał Mącz 162c; [Okiełznano nas bardzo LorichKosz 108v (Linde)].

ochełznać czym (5): RejWiz 171; chwałą moią ochełznam ćię [laude mea infrenabo te]/ ábyś niezáginął Leop Is 48/9; potrzebá thego byłá [...] ochełznáć ią [białogłowę] wſtidem/ á boiáźnią oſławy/ żeby przezdzięki/ ná tym munſztuku chodzącz/ czokolwiek dobrego cżynić muſiáłá. GórnDworz T8v. Cf Zwroty.

Zwroty: »ochełznać munsztukiem« (1): gdy ią [młodość] ochełznáć chceſz przykrym munſztukiem, [...] Znarowieie CiekPotr 28.

»„Wędzidłem” [= tytuł utworu] okiełznać« (1): [ksiądz X.] nie náśláduie owcżych poſtępkow ále w tym przećiwnych/ chcąc Wędźidłem ſwoim wſzytkich okiełznáć CzechEp 22.

Synonimy: obuzdać, ouzdać.

Formacje współrdzenne cf KIEŁZNAĆ.

Cf OCHEŁZNAN, [OKIEŁZNANIE]

MC