[zaloguj się]
[pdf]

ODDYCHAĆ (18) vb impf

o jasne; a prawdopodobnie jasne (tak w -ać).

Fleksja
inf oddychać
indicativus
praes
sg pl
1 oddychåm oddychåmy
3 oddychå oddychają
praet
sg
3 m oddychåł

inf oddychać (7). ◊ praes 1 sg oddychåm (4). ◊ 3 sg oddychå (3). ◊ 1 pl oddychåmy (1). ◊ 3 pl oddychają (1). ◊ praet 3 sg m oddychåł (1). ◊ part praes act oddychając (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Wciągać powietrze do płuc i wypuszczać je; respirare Mącz, Calep, Cn; spirare Cn (17): BielKron 293v; Astmaticus, Latine Anhelus et suspiriosus, Dychawiczny/ [...] Który nie może oddychác. Mącz 18b, 270c, 409a; SienLek 32v; (Iáko) łośicá [...] oddycha biegaiąc [attraxit ventum occasionis suae] (marg) wł: wdycha duch/ (álbo wiátr) trefunku ſwego. To ieſt nábiera wſię wiátru ktory ſlę iey tráfi [...] (–) BudBib Ier 2/24; Calep 918a; GostGosp 84.

oddychać czym [= przez co] (1): Fistula spiritualis, Zyła w ſziy którą oddychamy. Mącz 128d.

Zwroty: »z ciężkością, ledwo oddychać; ciężko [jest] oddychać« (1:1;1): Dyspnaea, Cieſzkość w pierſiách gdy któ nie może álbo s cieſzkością oddycha. Mącz 98c; SienLek 18v; Anhelo – Tchnę, ledwo oddicham. Calep 70b.

»ledwy oddychać« = być umierającym (1): Będątz tedi [on młodzieniec] v tego goſpodárza/ pocżnie wielmi trudźien byćz/ a iuż ledwy oddicháł. ForCnR E2.

Przen (3): Płákánie nád vmárłym [...]. Ieſt vlżenie nieiákie ſmutku/ gdy ſerce żáłośćią zięte/ przez oczy nieiáko oddycha y łzámi ſię chłodźi. SkarKaz 385b.
a) Parować (1): Ziemiá tła: á gdźie mieścá oddycháią/ Zda ſię/ że Etná dmie/ ogniámi ſwemi GrabowSet C2v.
b) Spokojnie żyć (1): Gdy Zamkow/ Murow/ Wáłow niebyło y słycháć/ Cżłek z bydłem w gołym polu śmiał ſobie oddycháć RybGęśli B2.
a. Wydychać (1): Attrahere et reddere animam, Dycháć y oddycháć. Mącz 461b.
2. Odpoczywać (1): Interspiro, Przewiewam/ przedymam. Item, idem quod respiro, Oddycham/ odpoczywam. Mącz 409b.

Synonimy: 1.a. oddymać, odmuchać, odwiewać.

Formacje współrdzenne cf DYCHAĆ.

Cf ODDYCHAJĄCY, ODDYCHANIE

LWil