[zaloguj się]
[pdf]

ROZGRZESZYĆ (47) vb pf

Teksty nie oznaczają ó oraz é; o prawdopodobnie jasne (tak w roz-).

Fleksja
inf rozgrzeszyć
praet
sg pl
3 m rozgrzeszył m pers rozgrzeszyli
imperativus
sg
2 rozgrzesz
conditionalis
sg pl
1 m bych rozgrzeszył m pers
2 m byś rozgrzeszył m pers
3 m by rozgrzeszył m pers by rozgrzeszyli
impersonalis
praet rozgrzesz(o)no
participia
part praet act rozgrzeszywszy

inf rozgrzeszyć (15). ◊ fut 2 sg rozgrzeszysz (1). ◊ 3 sg rozgrzeszy (3). ◊ praet 3 sg m rozgrzeszył (14). ◊ 3 pl m pers rozgrzeszyli (1). ◊ imp 2 sg rozgrzesz (1). ◊ con 1 sg m bych rozgrzeszył (1). ◊ 2 sg m byś rozgrzeszył (1). ◊ 3 sg m by rozgrzeszył (6). ◊ 3 pl m pers by rozgrzeszyli (1). ◊ impers praet rozgrzesz(o)no (2). ◊ part praet act rozgrzeszywszy (1).

Sł stp: rozgrzeszyć, rozdrzeszyć, rozrzeszyć, Cn brak, Linde bez cytatu.

1. Darować, przebaczyć winy [w tym: kogo, co [= komu, czemu zostaje przebaczone] (25)] (33): Potym liſzkę wilk rozgrzeſzył/ Y ſamćibych nie lepſzy był BierEz R3v.
a. Odpuścić grzechy, udzielając rozgrzeszenia (w religii chrześcijańskiej) (31): Item zna yſch pywa ſwego ſtarego kthore ſchynkowala pywem goſpodarſkym dolyewala zwyadomoſczia Anni dala zaſzye panyey 14 groſſi za tho pywo bo yey nyechano naſpowyedzi roſzgrzeſſycz LibMal 1546/117; A pokutę kaplan ma dac/ y vſtawic onemu ktorego roſgrzeſził SeklKat X2v, Xv, X2v [3 r.], X3; A iż [ksiądz] ma moċ zrzymſkiey rzeſſey By wieka [lege: wilka] zyadl wnet roſgrzeſſy. A ono by wieczey mieſyċ Tym palcem mogl/ niż roſgrzeſyċ. RejKup k7, i3v, n4v; Trzy látá głowá żywa ná koſciach leżáłá/ ktora Srzodę ſuſzáłá [tj. pościła w środę]/ áż ią rozgrzeſzono RejFig Aav; Biſkup wziąwſzy pieniądze/ rozgrzeſzył Plebaná [za pochowanie pieska na cmentarzu parafialnym]/ A s pieſká też vcżynił/ wnet párochianá. RejFig Aa5v, Aa8; ANáſtázyus wtory Papież rodem z Rzymá/ ten ſpirwu był dobrym Krześćianinem/ potym ſie dał zwieść Achácyuſowi biſkupowi/ ktorego záſię przyiął wypędzonego y rozgrzeſzył BielKron 161v, 185, 462; Powiedział drab: [...] teżem ſie tego wcżorá ſpowiedał przed Miniſtrem co ieſt v Fránćiſzkanow/ co powiedáią iż ma táki liſt z Rzymá iż by y diabłá ziadł tedy ma moc rozgrzeſzyć. RejZwierc 27v, 27v [2 r.], 114; Ma go [kapłan spowiadającego się człowieka] potym rozgrzeſzyć/ y to przydáć: Otożeś teraz zdrowym zoſtał/ iuż niegrzeſz więcey KarnNap D2; A on pięknie ná nim wſzytki grzechy wypytał/ y ſłuchaiąc go ſpowiedzi rozgrzeſzył SkarŻyw 334, 166 [2 r.], 527; WujNT 762.

rozgrzeszyć co [= co zostaje przebaczone] (1): Bo ſnádz takye prawa máją Ktore jem dzis z Rzjmá dają Y ċziebie panie by bili Snadz by wſſytko rozgrzeſſyli. RejKup P.

rozgrzeszyć od czego (2): on [Polus] też vkazawſzy pierwey liſt Papieſki/ gdzie mu tę moc dał/ rozgrzeſzył wſzytki od tego co ſie byli ſtali Heretyki BielKron 238v.Cf Zwrot.

W połączeniu szeregowym (1): A zaprawdę nie byłoby było potrzebá tákiey życżliwośći/ kiedyby był mogł [św. Paweł] ſerce iego [Agryppy] przyciągnąć/ poſwięćić y rozgrzeſzyć. RejPosRozpr b4.

Zwrot: »rozgrzeszyć od grzechow, z grzechow« [szyk zmienny] (1:1): y ciebie kapląnie proſzę abys mię rozgrzeſził zwſziſtkich grzechow moich tą moczą ktora maż od pana Boga y od koſcioła poleczoną SeklKat X; Wſzákże przy śmierći káżdy kápłan od wſzelákich/ by też y naćiężſzych grzechow rozgrzeſzyć może. WujJud 86.
2. Uwolnić od czegoś [w tym: kogo (8), od czego (8)] (10): Potym Ian XXII záklął go iż nád iego wolą był koronowan ná Ceſárſtwo. Nie mogł go w tym vżyć Lodwig áby go rozgrzeſzył. BielKron 186; poddanym też iego [Lutra] kośćiołá/ wſzythkim rozſkazał [papież] áby go poſłuſzni niebyli/ od przyſięgi ie rozgrzeſzywſzy/ kthorą mu cżynili ku poſłuſzeńſtwu BielKron 225; ktorzy [biskup i książęta węgierscy] Polaki od przyſięgi y od poſłuſzeńſtwá Zygmuntowi pierwey ſlubem obowiązanych rozgrzeſzyli BielKron 379, 304.

rozgrzeszyć przez kogo (1): Ten to Papież rozgrzeſzył był Włádziſłáẃá Polſkiego y Węgierſkiego krolá przez Kárdynałá Iulianá od przyſięgi przećiw Turkom BielKron 188v.

Zwrot: »od klątwy rozgrzeszyć« [szyk zmienny] (4): od ktorey klyąthwy ſam papyeſz roſzgrzeſchycz telko moze PatKaz I 13; Ten [papież Benedykt XII] chciał Lodwigá rozgrzeſzyć od klątwy/ ále mu krol Fráncuſki nie dał. BielKron 186, 177; y bijąc ie rozgą po plecách (iáko ieſt obycżay) od klątwy rozgrzeſzył. SkarŻyw 413.
Szeregi: »odpuścić i rozgrzeszyć« (1): Papież Grzegorz potym dał klątwę ná Ceſárzá/ Gilbertá/ y Cyncyuſá/ o zgwałcenie kościołá/ ktore potym Máchtyldys Grábina niewiáſtá roſtropna ziednáłá/ á ná iey prośbę Papież odpuśćił y rozgrzeſzył wſzytki. BielKron 177v.

[»wyzwolić i rozgrzeszyć«: proſząc áby nas [...] od zwierzchnośći Pátryárchow Cárogrodzkich wyzwolił y rozgrzeſzył/ záchowuiąc nam obrządki y Cerymonie kośćiołow wſchodnych Greckich SkarSynod B4v.]

3. Odwołać coś, cofnąć [co] (4): tákież ćiáło Páńſkie bráć pod dwiemá oſobomá/ ludziem ſwieckim zdawná Koncilium zákazáło/ cżego niemoże rozgrzeſzyć żadny okrom Papieżá á Koncilium. BielKron 232v; Kárdynał gdy do Cżech przyiechał zápowiedział mſzey ſłużenie/ tám wnet oſkocżyli Kárdynałá iż muſiał rozgrzeſzyć zapowiedź BielKron 324v, 378v, 394.

Formacje współrdzenne cf GRZESZYĆ.

Cf ROZGRZESZENIE, ROZGRZESZON

MN