Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ODESŁANIE

Następne hasło: ODESPOD »

ODESŁANY (67) part praet pass pf

o oraz e jasne. ◊ W formach złożonych -an-. ◊ W formach niezłożonych -ån (22), -ąn ComCrac (2); -ana SarnStat (2), -åna (1) BielKron; -åno.

Fleksja

sg
m	N	odesłån, odesłany	f	N	odesłanå, odesłana	n	N	odesłané, odesłano
	G	odesłanégo		G			G
	I	odesłanym		I			I

pl
N	m pers	odesłani
N	subst	odesłané
A	subst	odesłané

sg m N odesłån (26), odesłany (13); ~ (praed) odesłån (26), odesłany (12); odesłån OpecŻyw, ComCrac (2), LibMal, RejKup, GroicPorz, UstPraw (2), BielKron, Mącz, RejPos, RejPosRozpr (2), StryjKron (2); odesłany SkarŻyw (3), LatHar (3); odesłån : odesłany WujNT (2:1), SarnStat (9:5). ◊ G odesłanégo (1). ◊ I odesłanym (4). ◊ f N (praed) odesłanå (6), odesłana (3); -å UstPraw; -a BielKron; -å : -a SarnStat (5:2). ◊ n N (praed) odesłané (1), odesłano (1) SarnStat (1:1). ◊ pl N m pers odesłani (1). subst odesłané (10); -é (6), -(e) (4). ◊ A subst odesłané (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: odesłany od kogo (8).

Sł stp s.v. odesłać, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Przekazany przez pośrednika komuś znajdującemu się stosunkowo daleko (2)
- a. Posłany komu innemu, zatrzymany sobie (1)
- b. Posłany właścicielowi lub temu od kogo się wzięło (1)
2. Wyprawiony, któremu kazano udać się w drogę do miejsca stosunkowo odległego (18)
- a. Posłany dokądś, nie zatrzymany przy sobie (15)
  - α. Wygnany, zesłany (2)
- b. Posłany z powrotem; dimissus PolAnt (3)
3. Któremu kazano lub pozwolono odejść, opuścić dane miejsce (5)
- a. Skierowany do kogo innego (4)
- b. Odprawiony z pełnionej funkcji (1)
4. Skierowany do właściwej lub wyższej instancji (41)
- Przen (1)
*** Bez wystarczającego kontekstu (1)

1. Przekazany przez pośrednika komuś znajdującemu się stosunkowo daleko (2):

a. Posłany komu innemu, zatrzymany sobie [do kogo] (1): ſą też y od onych koſciołow niemáłe ich [sentencyj] zebránie y w druk podáne/ y do nas odeſłáne. SarnUzn G6.

b. Posłany właścicielowi lub temu od kogo się wzięło [dokąd] (1): racz sye doſtatecznie otich owczach dowyedziecz yeſly bi bili wegnani wpanstwo v. k. m. abi bili na yedno myeſcze ſgromadzone a potim odeſlane do panſtwa ye^go Cz. m. LibLeg 10/66v.

2. Wyprawiony, któremu kazano udać się w drogę do miejsca stosunkowo odległego (18):

a. Posłany dokądś, nie zatrzymany przy sobie [w tym: dokąd (7)] (15): WujNT 514; Niektórzy dwu woźnych do wiziiéy vpraſzáią ſobie dla przygody. Bo mógłby ſie rozſtękáć ieden, álbo od ſwégo páná bydź odeſłány SarnStat 1285.

odesłan do czego (5): Do których kśiąg/ gdyby ſie ten/ który liſt vkázuie/ odwołał/ y prośił áby do nich był odeſłan/ ma mu bydź dáná dylácia ná piérwſzé roki źiemſkié SarnStat 327 [idem] 766. Cf Wyrażenie.

odesłan komu (2): thamze byl pogiman przeſz cząlyadz myeiſka, y na zamek panu Staruchowſkiemu bill odeſlan. LibMal 1544/87v; StryjKron 477.

odesłań na co [= w jakim celu] (2): RejPos 322; przeto zá wyrokiem Pánow Litewſkich y Ruſkich/ od Kniáziá Micháłá Glinſkiego poimány/ do Kowná ná więzienie odeſłan StryjKron 697.

odesłan od kogo [może dopełnienie sprawcy] z czym (1): iż im [Pan] nic inſzego nie porucżył/ iedno s cżym tu odeſłan od Bogá oycá ſwego niebieſkiego. RejPos 119v.

Wyrażenie: »odesłany do ognia wiecznego, w ogień wieczny« (3:1): lepiey tobie mdło á chromo wniść do żywothá/ niż z obiemá rękomá/ álbo z obiemá nogámi być odeſlánym do ogniá wiecżnego [mitti in ignem aeternam]. Leop Matth 18/8, Matth 18/9; RejPos 329 [2 r.].

α. Wygnany, zesłany (2): Tomus, vel Tomi, Miáſto in Moesia inferiore álbo Bulgaria nád morzem Euxino do którego Ovidius był odesłan. Mącz 458a; RejPosRozpr b4v.

b. Posłany z powrotem; dimissus PolAnt (3):

odesłany od kogo [może dopełnienie sprawcy] do kogo (1): Tedy Iudás y Sylás [...] odeſłáni ſą z pokoiem od bráćiey do Apoſtolow. BibRadz Act 15/33.

odesłan komu dokąd (1): odeſłaná byłá Aſtyoná oycu do kościołá Apolinowego BielKron 57v.

Wyrażenie: »zasię [do kogo] odesłany« (1): Onezyn [...] z tym liſtem przyczynnym y zálecáiącym go/ záſię do páná ſwego był odeſłány. WujNT 748.

3. Któremu kazano lub pozwolono odejść, opuścić dane miejsce (5):

a. Skierowany do kogo innego (4):

odesłany do kogo (3): RejPosRozpr b3v; niechćiał Chryſtus [...] więcey z nim mowić: ále go do ludzi y vrzędniká ſwego odeſłał/ do Anániaſzá: áby go náucżył woley Bożey. (marg) Odesłány Páweł S. do ludzi. (-) SkarŻyw 81, 595.

odesłany jakim (1): Odeſłány Apoſtoł [Paweł] ſlepym ná oczy/ przez trzy dni y nocy nieiedząc áni pijąc/ zoſtawał (cf wyżej SkarŻyw 81) SkarŻyw 82.

b. Odprawiony z pełnionej funkcji (1):

Wyrażenie: »precz odesłan« (1): PIłat [...] przełożon ná ſpráwy od Ceſárzá Tyberiuſá w Ieruzálem Zydom/ ná mieyſce Waleriuſá Grákkuſá/ ktorego przed tym byli Zydzi oſkárżyli do Ceſárzá/ iż nád wolą Ceſárſką biſkupſtwá rozdawał w Ieruzalem/ s tey przycżyny precż odeſłan á Piłat vſtáwion BielKron 140.

4. Skierowany do właściwej lub wyższej instancji; remissus JanStat [w tym: do kogo, do czego (34)] (41): ComCrac 19v, 20; á ia powiaádam iżeſmy obádwá innego Práwá/ y żądam być odeſłan do ſwego Sędźiego GroicPorz t3; UstPraw A3, Fv, H3v; LatHar 274; WujNT Luc 23 arg; Któré to ſpráwy nowo odeſłáné/ máią ſie záś zá przyiázdem da pan Bóg ſczęśliwym náſzym/ do wlaſnégo ſwégo trybu/ y forum proprium wróćić. SarnStat 7; A cauſa ma bydź odeſłána ad forum competens. SarnStat 138; Wſzákże iednák vznánié/ álbo rozſądek około wiáná perſony rozwiedźionéy/ ma bydź odeſłáné do Máieſtatu Królá Ie^go M. SarnStat 215, 119, 144, 149 [2 r.], 203, 214 (18).

odesłany od kogo [może dopełnienie sprawcy] (5): UstPraw A4; LatHar 274, [541]; W któréy to ſpráwie [...] od Dekretu odeſłánégo/ od práwá Duchownégo do Ziemſkiégo/ do wysſzégo práwá Duchownégo álbo Rzymſkiégo áppellácia nie ma bydź dopuſczona SarnStat 214. Cf odesłan od kogo ku komu.

odesłan od kogo ku komu (1): O Iezu krolu niebieſki/ ienżes dlá mnie od Heroda ku Piłátowi zaſie odeſlán bytz rácżyles OpecŻyw 124v.

odesłany na co (4): ieſliby Szláchćic nieośiádły nie ſtánął/ tedy ma bydź odeſłan ná Séym ná wywołánié y publikowánié bezecnym. SarnStat 453, 139, 869. Cf odesłany z czego na co.

odesłany na co [= w jakim celu] (5): [mają sądzić sprawy] ná vrząd do Stáróſtw y ná vczynienié odpráwy odeſłáné SarnStat 869, 453. Cf »odesłan na egzekucyją«.

odesłany z czego na co (1): Wyiąwſzy z tego ákcye Quárćiáné odeſłáné z Tribunału Lubelſkiégo y Wileńſkiégo ná Séym. SarnStat 7.

W charakterystycznych połączeniach: causa (kauza) (jest) odesłana(-y, -e) (5), człowiek, dekret, laik, ostatek, rozsądek, rzecz, sprawa (6), strona, szlachcic, uznanie, wyzwany; odeslan(y) ad forum competens (4), do grodu (2), ad loci capitaneum (2), do (majestatu) krola (2), do powiatu (4), do prawa ziemskiego (4), do sądu (ziemskiego) (4), na sejm (2), do sędziego, do starostwa, na trybunał, do urzędu (na urząd) (6); odesłan(y) od prawa duchownego, od sądu duchownego, z trybunału.

Wyrażenia: »odesłan na egzekucyją« (3): A ieſliby kto vpornie odſzedł/ tedy ma bydź odeſłan ná exekucią wedle práwá do vrzędu Grodzkiégo. SarnStat 871, 858, 874.

»odesłany na pole« [o zarządzeniu wizji lokalnej w sprawie granic] [szyk 1:1] (2): z którym powództwem do nas álbo do vrzędu náſzégo ná pole ieſt odeſłány [ad campum est remissus JanStat 417]: żebyś przerzeczonych rzeczy ſądownie pilnował. SarnStat 1247, 462.

Przen [do czego] (1): (did) Chryſtus Appelłowacż dopuſſcża. (–) [...] A tak yuż day pokoy Bogn [!] Wſſakos odeſlan do Grodu RejKup ee6.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Relegatus, Odesłány też wywołány. Mącz 187b.

Synonimy: 2.a. oddalony, odprawiony; α. wywołany.

Cf ODESŁAĆ