[zaloguj się]
[pdf]

ODKUPIONY (71) part praet pass pf

odkupiony (60), odkupion (11).

Pierwsze o jasne; drugie o w formie złożonej jasne, forma niezłożona z tekstów nie oznaczających ó.

Fleksja
sg
mNodkupi(o)n, odkupiony fNodkupionå, odkupi(o)na, odkupion(a) nNodkupi(o)no, odkupion(e)
Godkupion(e)go G G
Aodkupion(e)go, odkupiony A A
I Iodkupioną I
L Lodkupion(e)j L
V Vodkupionå V
pl
N m pers odkupieni
subst odkupion(e)
G odkupionych
D odkupionym
A m pers odkupion(e), odkuponych
subst odkupion(e)
L odkupionych
V subst odkupion(e)

sg m N (praed) odkupi(o)n (7), (attrib) odkupiony (1). ◊ G odkupion(e)go (1). ◊ A odkupion(e)go (1), odkupiony (1). ◊ f N (attrib) odkupionå (1), (praed) odkupi(o)na (1), odkupion(a) (1). ◊ I odkupioną (1). ◊ L odkupion(e)j (1). ◊ V odkupionå (1). ◊ n N (praed) odkupi(o)no (3) [w tym Leop Is 1/27 może impers fut od ODKUPIĆ], (attrib) odkupion(e) (1). ◊ pl N m pers odkupieni (24). subst odkupion(e) (3). ◊ G odkupionych (13). ◊ D odkupionym (2). ◊ A m pers odkupion(e) (2) LubPs, LatHar, odkuponych (1) WujNT. subst odkupion(e) (2). ◊ L odkupionych (2). ◊ V subst odkupion(e) (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: odkupiony od kogo (4), przez kogo (3); od kogo BibRadz, RejPos, SkarŻyw; przez kogo KrowObr (2); od kogo : przez kogo WróbŻołt (1:1).

Sł stp s.v. odkupić, Cn brak, Linde XVIII w. s.v. odkupić.

1. Za którego zapłacono; o wykupieniu z niewoli, więzienia lub kary; redemptus Vulg; repensus Mącz [czym] (1):
Wyrażenia: »pieniądzmi odkupion(y)« (2): Kſiążę Cżeſkie poiman/ ále potym pieniądzmi odkupion BielKron 300v; Repensum auro caput, Głowá pieniędzmi odkupiona. Mącz 289b.

»zapłatą odkupion« (1): Ieſliżeby cżłowiek miał ſpráwę zbiałą głową/ kthoraby byłá służebnicą bądz by też ſláchćianká/ ále ani zapłátą odkupioná [pretio non redempta]/ áni wolnośćią dárowaná: obudwu ſkarzą Leop Lev 19/20.

2. Za którego dokonano zadośćuczynienia, aby uchronić go od jakiegoś zła (64): Syon ná ſądzie będzie odkupiono [in iudicio redimetur]/ y przywiodą ie záś w ſpráwiedliwośći Leop Is 1/27.

odkupion(y) czym (2): Nie koźlą krwią/ áni popiołem iáłowice żołtey odkupieniſmy etc. BielKron 36; ktorey [duszy] vpadek [...] wſzytkimi máiętnoſciámi ſwiátá tego odkupion być nie może RejPosWstaw [412]v. [Cf też b. »krwią odkupiony« KrowObr A4v, CzechRozm 219v, SkarŻyw 358.]

a. O starotestamentowym nakazie składania ofiary Bogu za pierworodnego potomka płci męskiej u ludzi lub zwierząt (4): A wſzákoż ono dziecię thák odkupione/ chocia v rodzicow będąc/ tedy záwżdy miáło pirwſze práwo przed inemi dziećmi/ iż ten bywał poſpolicie dziedzicem pirwſzym RejPos 56; BudBib Num 18/16.

odkupion(y) czym [= jaką sumą] (2): Cżłowiek pirworodny piącią ſyklow ſrebrá ma być odkupion BielKron 36, 36.

b. Przez Chrystusa: zbawiony (57): WróbŻołt kk4v; á iáko ſię odkupioną być wyznam/ gdy mego odkupienia niewidzę? SkarŻyw 398.

odkupiony od czego (1): gdyżechmy iuż od ſrogośći gniewu iego ſrogiego przez mękę iego ſwiętą odkupieni RejPos 45v.

odkupiony komu [sobie] (1): to jest scandalum albo uczyć fałecznie odwodząc od chwały bożej lud krwią jego sobie odkupiony, albo cierpieć takowych, ktorzy odwodzą. DiarDop 104.

Wyrażenia: »człowiek, lud odkupiony« (2:2): RejKup n7v; DiarDop 104; RejPos [344]v; á ludu twego krwią drogą twoią odkupionego/ broń od złości y grzechów pogáńſkich. SkarŻyw 441.

»dusza (jest) odkupiona« (13): WróbŻołt Y5; SkarJedn A2, A7, 301; Oycże S. cżći tey ná mię niekłádz/ day mi wolność ná ſzukánie duſz drogo od Bogá náſzego odkupionych. SkarŻyw 462, 235, 462, 518, 519; LatHar 145, 278; WujNT przedm 27; SkarKazSej 688b.

»krwią Chrystusową itp. odkupion(y)« [szyk 23:8] (31): WróbŻołt kk5; RejKup n7v; DiarDop 104; Iż nie ſrebrem áni złotem ieſteſmy odkupieni/ ále nadroſſſzą krwią Báránká niepomázánego. KrowObr A4v, 80; RejAp 118v; á będzie ſie tobą opiekał Bog Ociec/ iżeś náznácżon ieſt á odkupion krwią iedynego Syna iego RejPos 150v, 198, 343; WujJudConf 232v; CzechRozm 219v; SkarJedn A2, A7,301; SkarŻyw 108, 235, 358, 441, 462 (5); ArtKanc F19v; LatHar 145, 278, 321, 574; WujNT przedm 27, 1.Petr 1 arg; Roſproſz P. Boze náſz wſzytki záráźliwe ſekty/ áby przez nie nie tyło duſze odkupione krwią Syná twego: ále y to náſze kroleſtwo świeckie nie ginęło SkarKazSej 688b, 672b.

»męką, przez mękę [Chrystusową] odkupiony« (5:1): SeklKat O3; RejPos 45v; Niechże ty ofiáry zwyćięſkie idą ná mieyſce/ tám gdzie Chryſtus ofiarą ieſt: ále on ná ołtarzu [...]/ á ći przed ołtarzem/ ktorzy męką iego odkupieni ſą. SkarŻyw 567; LatHar 145, 321; SkarKazSej 672b.

»odkupiony z mocy diabelskiej« (1): y wezbrał ſię do Phryzyey/ [...] chcąc ná kazániu Ewánieliey/ y wyrywániu duſz krwią Bożą/ odkupionych z mocy dyabelſkiey/ żywotá dokonáć. SkarŻyw 519.

»śmiercią Pańską itp. odkupion(y)« [szyk 3:1] (4): SeklKat O3; I naſſe vmarłe ċziało [...] Iego Smierċzą od kupiono Iż też będzie ozýwiono RejKup ſ5; WujJud 228v; SkarŻyw 358.

Szeregi: »odkupiony a wyzwolony« (2): Tákże też náſz wſzechmogący Pan [...]/ chcąc náznácżyć wierne ſwoie/ [...] iż ſą odkupieni á wyzwoleni/ [...] nálazł ten obycżay/ áby ná ſobie nośili znák z wody vcżyniony RejPos 152v, [344]v.

»odkupion(y) a (i) zbawion(y)« (2): RejPosWiecz2 92v; iam wimie Páná mego Iezuia Chryſtuſa ruſz odkupion ieſt/ y zbawion będę SkarŻyw 428.

W przen (3):
Wyrażenie: »drogo, przez drogość krwie i męki odkupiony« [szyk 2:1] (2:1): RejPs 197v; SkarŻyw 462; Iż tedy ſyn Boży nas Dyabłu wyrwał: tedy mowi Páweł S. żeſmy drogo odkupieni PowodPr 61.
α. W funkcji rzeczownika (9): Bo tu nápominanie ieſt ku wſzytkim odkupionym/ áby Pánu Bogu ſwemu dzyękowáli zá ſwięte á hoyne dobrodzyeyſtwá iego. LubPs Y4, Y4v [2 r.]; Więtſza nádzyeiá odkupionych o ich wyſłuchániu. RejPos 45v marg; RejPosWiecz2 93 [2 r.].

W charakterystycznych połączeniach: chorągiew odkupionych, nadzieja, społeczność; odkupionych napominać, napominanie ku odkupionym; odkupione pobudzać.

Wyrażenia: »odkupiony krwią [Chrystusową]« (2): wyznawa iż [...] ſtoi pod chorągwią á przy oney ſpołecżnośći odkupionych krwią ſwiętą iego RejPos 49, 152v.

»odkupiony męką [Chrystusową]« (1): Tedy thego byłá potrzebá/ áby nośili ná ſobie iáki znák [...]/ iż mocno ſtoią przy they wierze/ [...] á pod tą chorągwią odkupionych męką á krwią Páná ſwego. RejPos 152v.

»śmiercią Chrystusową odkupiony« (1): Smierćią Chriſtuſową odkupionych nápomina/ áby ſię przeſzłych grzechow wyſtrzegáli. WujNT 1.Petr 4 arg.

c. O Matce Boskiej (złośliwie ze stanowiska innowierców) (2):
Fraza: »świat (jest) odkupion« (2): Bądz nam Páni wieżą mocnośći/ y opoką natwárdſzą/ [...] wielbiemy ćię łáſki nálezićielko/ przes ktorą ſwiát odkupion. KrowObr 152, 153v.
3. Uratowany, uchroniony od złego (o mocy Boga Ojca i Mesjasza w stosunku do Izraela); redemptus Vulg, PolAnt (4): Niechay to mowią ći ktorży ſą odkupieni od pana boga WróbŻołt 106/2; BibRadz Ps 106/2; RejPos 26v.
α. W funkcji rzeczownika (1): Bo dzień pomſty (ieſt) w ſercu moim/ y rok odkupionym moim przyſzedł. BudBib Is 63/4.

Synonimy: 2.b. wybawion, wyzwolony, zbawiony; 3. wybawion, wyzwolony.

Cf NIEODKUPIONY, ODKUPIĆ

AL