Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ODPOCZYWAJĄC

Następne hasło: ODPOCZYWANIE »

ODPOCZYWAJĄCY (13) part praes act

odpoczywający (11), odpoczywając (2) OpecŻyw, PatKaz II.

Oba o oraz a jasne.

Fleksja

sg
m	N	odpoczywający	f	N
	D			D	odpoczywając(e)j
	A	odpoczywając(e)go, odpoczywaiąc		A	odpoczywając
	I	odpoczywającym		I

pl
N	subst	odpoczywając(e)
G		odpoczywających
D		odpoczywającym
A	m pers	odpoczywając(e)

sg m N odpoczywający (1). ◊ A odpoczywając(e)go (2), odpoczywaiąc (1). ◊ I odpoczywającym (1). ◊ f D odpoczywając(e)j (1). ◊ A odpoczywając (1). ◊ pl N subst odpoczywając(e) (1). ◊ G odpoczywających (3). ◊ D odpoczywającym (1). ◊ A m pers odpoczywając(e) (1).

Sł stp s.v. odpoczywać, Cn s.v. bez odpoczynku, Linde brak.

Znaczenia

1. Który na jakiś czas przestał robić to lub podlegać temu, co jest odczuwane jako trud lub cierpienie; nabierający na nowo sił (11)
- Przen (2)
- α. W funkcji rzeczownika (1)
- a. Zaznający spokoju, ukojenia; żyjący bez trudów i niebezpieczeństw (6)
  - W przen (1)
  - α. W funkcji rzeczownika (1)
  - β. O umarłych (4)
    - αα. Zaznający ukojenia po trudach życia; zbawiony (3)
    - ββ. O zwłokach: pochowany (1)
2. Znajdujący się gdzieś (2)
- Przen: O Pannie Marii: oczekująca w boskich przewidywaniach na swe posłannictwo (1)

1. Który na jakiś czas przestał robić to lub podlegać temu, co jest odczuwane jako trud lub cierpienie; nabierający na nowo sił; quiescens Vulg; acquiescens Mącz; conquiescens Modrz (11): Acquiescens, Przeſtáwáyący/ Odpocziwáyący. Mącz 341d.

odpoczywający po czym (1): Prędko nań [kot na skowronka, który się upił] náſkocżywſzy w onym buynym chmielu/ Odpocżywáiącego po onym weſelu. Porwie go mocno w zęby ieſzcże pijánego CzahTr L.

Przen (2): á nic nie zoſtháło ná ćiele Orłowym/ iedno dwie głowie nie ruſſaiące ſie/ á ſſeść ſkrzydeł: [...] á zá tym gdy oni myſlili/ oto iedná z głow odpocżywáiących ktora byłá we ſrzodku/ ocucálá Leop 4.Esdr 11/29.

odpoczywający od czego (1): ktory [sposób prowadzenia wojny] iż ieſt przyſtoyny y bárzo pożytecżny tey Rzecżypoſpolitey/ nigdy od woyny nieodpocżywáiącey/ dźiwna rzecż/ dla cżego odrzucon. ModrzBaz 120v.

α. W funkcji rzeczownika (1):

W przeciwstawieniu: »pracujący ... odpoczywający« (1): Prácuyże z prácuiącym/ odpocżyway z odpocżywáiącym LatHar 279.

a. Zaznający spokoju, ukojenia; żyjący bez trudów i niebezpieczeństw (6):

W przen [na czym] (1): á náwiedzę męże odpocżywáiące ná drożdżach iych [coagulatos super fecibus suis] BudBib Sof 1/12.

α. W funkcji rzeczownika (1): Wtárgnę do źiemie (ktora) niema muru: prziydę do odpocżywáiących y mieſſkáiących beſpiecżnie Leop Ez 38/11.

β. O umarłych (4):

αα. Zaznający ukojenia po trudach życia; zbawiony (3): Pothym żywoćie nie wnet będźieſz gdźie będą święći/ [...] ále thám możeſz być/ gdźie on Bogacż pyſzny będąc weśrzodku vtrapienia widźiał onego vbogiego wrzedliwego zdáleká/ odpocżywáiącego. GrzegŚm 14.

Wyrażenie: »w Chrystusie, w Panu Bogu odpoczywający« (1:1): wſzem w chriſtuśie odpocżywáiący^m [...] prośimy pozwol mieyſcá ochłodzenia CzechEp 83; LatHar 325.

ββ. O zwłokach: pochowany [gdzie] (1): áby na tym Smyntarzu ludzkie ćiáłá thu po ſmierći odpotzywáiące/ záſlużyły wietzną chwałę żywota. KrowObr 104.

2. Znajdujący się gdzieś (2):

odpoczywając na kim (1): Oto baranek boży [...]. Tenci ieſt na ktorymemci iá widziál ducha ſwięte^go odpocżywaiątz OpecŻyw 39.

Przen: O Pannie Marii: oczekująca w boskich przewidywaniach na swe posłannictwo [gdzie] (1): w uyelkyey doſtoynoſzczy vydząc anyely tą mylą panną roſkoſzuyącz wboſthwye y otpoczyuayącz {w vmyſzle} boſzkym y w yego przeſrzenyu PatKaz II 51.

Cf ODPOCZYWAĆ