[zaloguj się]
[pdf]

ODROBINA (67) sb f

Oba o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N odrobina odrobiny
G odrobiny odrobin
D odrobin(o)m
A odrobinę odrobiny
I odrobiną odrobinami

sg N odrobina (8). ◊ G odrobiny (6). ◊ A odrobinę (4). ◊ I odrobiną (1). ◊ pl N odrobiny (7). ◊ G odrobin (22). ◊ D odrobin(o)m (1). ◊ A odrobiny (13). ◊ I odrobinami (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

1. Mały kawałeczek czegoś; mica PolAnt, Vulg, Mącz, Cn; fragmentum Mymer1, Vulg; fragmen Mącz, Cn; turunda Mącz; assula, crustula, detrimentum, micula, minutia, momentum, segmentum Cn (60): Mymer1 40v; Mica, Odrobiná/ Kruſziná/ Właſnie/ Srebrne/ śćkláne/ złote okruſzki które pádáyą v złotników od ricia. Mącz 220c, 135d, 470c.

odrobina czego (1): choć pod ták máłą y namnieyſzą odrobiną oſoby chlebá/ prawdźiwe iednák ćiáło iego ieſt. SkarKaz 204b.

Wyrażenie: »(mała i) namniejsza odrobina« [w tym 1 r. w zdaniu zaprzeczonym = nic] (2): Ciáłá Páńſkiégo przyymowáć ſtrzegąc tego: iákoby namnieyſza odrobiná w przyymowániu nie vpádłá BiałKat 278v; SkarKaz 204b.
Przen: Resztki, pozostałości [czego] (1): Rzymiánie [...] zebráli záś tè ktore mamy odrobiny ięzyká Láćińſkiégo, y do potomnych podáli JanNKar C2.
a. Odpadki żywności, pozostałości po posiłku; analecta Mącz, Calep, Cn; purgamenta cenarum, quisquiliae ciborum Mącz [w tym w pl (47)] (53): A gdy iuż byli ſycij/ rzekl ſwym zwolenikom/ zbierzcie tzo zoſtalo odrobin/ aby nie zginęły. OpecŻyw 52v, 52v, 55; MurzNT 68v marg, Luc 16/21; Leop Ioann 6/12; Mącz 8d; boć Kapłani ſą ony koſze głębokié/ w którich ſchowáné ſą odrobiny oné/ któré z chlebowych pártyk kruſzyły ſye w rękách Páńſkich OrzQuin F4; A był theż niektory żebrak/ imieniem Lázarz/ kthory leżał v fortki iego/ [...] ſtáráiąc ſie o tho/ áby tylko mogł być náſycon odrobinámi co pádáły s ſtholu onego bogacżá. RejPos 161, [73]v, 80v [2 r.], 82 marg, 182v, 185v, 186; RejZwierc 189, 204v; Siedmdzieliąt Krolow/ obćiętymi pálcy wielkiemi v rąk ich y nog ich było zbieráiących (odrobiny) pod ſtolem moim BudBib Iudic 1/7; Calep 67a; WujNT Matth 15/27, Luc 16/21; tego ſie w Polſzce poſpolićie nápátrzy/ gdy cáła wieś Lázárzow leży przed dworámi budownych Bogacżow/ niemogąc ſie náſyćić odrobinámi co zbywa od zbytkow Páńſkich PowodPr 71; SkarKaz 517b.

odrobiny czyje [w tym: G sb (1), ai poss (1)] (2): Aleć y ſzczeniątká iadáią pod ſthołem odrobiny dźiatek. BibRadz Mar 7/28; WujNT Mar 7/28.

W porównaniu (1): wſzyſcy od niego [Boga]/ Iáko z gárśći kurcżątká odrobin pátrzymy RejWiz 52v.

Wyrażenia: »odrobiny chleba, z chleba« = fragmentum ex pane Vulg; mica panis Cn (1:1): Leop Ioann 6/13; ták iſz odrobin chlebá z ſtołu iego chorzy proſząc/ wiárę tę mieli: iſz ich koſztuiąc/ przyść ku zdrowiu mogli. SkarŻyw 336.

»namniejsza odrobina« (1): wſzytek chleb ziadł/ ták że namnieyſzey odrobiny nie oſtáwił ſwym towárzyſzom. HistRzym 96v.

»odrobiny z stołu, stołow« (2:1): káży mię żywić odrobinámi z ſthołu twego HistRzym 124v; pśi ledwe doiadáią odrobin ſthołow náſzych. RejZwierc 260; SkarŻyw 336.

Przen (w nawiązaniu do Matth 15/27, 37, Luc 16/21) (21): Ani ſye téż ty ná to Pośle Ziemſki káſzy/ ábyś ty té odrobiny w tych głębokich á ćiemnych koſzách/ álbo okiem ſwym vpátrzyć/ álbo ręką dośiądz mogłeś OrzQuin F4v, F4, F4v [2 r.]; tu ſie vcż/ iż ſzáfárſtwo twoie/ ma być nie ták zbytecżne/ áby odrobiny twoie ná márne zbytki [...] miáły być roſpraſzáne. RejPos 186, 162v [3 r.], 185v [2 r.], 204v; Bo lepiey żeby Ich M. tych odrobin ktore z ſtołow ich ſpadáią/ ná obronę Rzeczypoſp: chętnie vſtąpili VotSzl D2.

odrobiny czego (3): OpecŻyw 55; RejPos 76; Niechay ſpádnie z ſtołu twego niebieſkiego/ mnie grzeſznemu ſtworzeniu twemu/ á práwie iákoby ſzcżęnięćiu twemu/ iáka odrobiná poćiechy twoiey/ y miłośierney obrony twoiey. LatHar 237.

W porównaniu (1): a ty ale odrobinę miloſci tweé dáy iako ſſcżenięciu. OpecŻyw 55.

Wyrażenia: »drobne odrobiny« (1): drobné odrobiny to ſą w głębokich koſzách té odrobiny OrzQuin F4.

»jaka odrobina« (2): cżekáiąc áby mu iáka odrobiná ſpádłá z onych zbythkow twoich RejPos 192; LatHar 237.

»odrobina maluczka (a. mała)« [szyk 1:1] (2): tenći téy odrobiny máluczkiéy z koſzá ſwégo dośiągnie/ á tobie ią vkaże/ y poda OrzQuin F4v; RejPos 164v.

»odrobiny z stołu« (2): iednegoś złupił [...]/ á drugi drży cżekáiącz ábyś mu dał odrobin s ſtołu ſwego RejPos 82v, 76.

2. Mała ilość czegoś, trochę; niekiedy z odcieniem przyzwolonym: choć trochę, przynajmniej trochę [czego] (1): day mi odrobinę łáſki á miłośierdźia ſwégo SiebRozmyśl E4v; o twarzy iego y o ſzátách powieść namnieyſza ieſt/ odrobiná tego co ſię im tám pokazáło. SkarKaz 122b.

W zdaniu zaprzeczonym = nic (3): Niechże im wierzy ten co y odrobiny rozumu nie ma. SkarKaz 43b. Cf »jedna odrobina«, »namniejsza odrobina«.

Wyrażenia:»jaka odrobina« (1): proś Páná Bogá/ ábych teſz iáką miał odrobinę tych ſkárbow duchownych w tym żywocćie SkarŻyw 227.

»jedna odrobina« [w zdaniu zaprzeczonym] (1): Naprzod w tym kroleſtwie/ ieſt ſzkodliwe y iedney odrobiny ſpráwiedliwośći w ſobie nie máiące/ ono práwo/ ktore iurysdicyą duchowną kośćiołá Bożego pſuie SkarKazSej 700a.

»namniejsza odrobina« [w zdaniu zaprzeczonymi (1): W vrzędźie Káſztelláńſkim/ áni Woiewodzym/ namnieyſzéy odrobiny vrzędu nie naydźieſz Królewſkiégo OrzQuin V v.

Szereg: »cząstka i odrobina« (1): áby [...] káżde [stworzenie] cżąſtkę iakąkolwiek y odrobinę ſzcżeśćia Boſkiego wedle nátury/ potrzeby/ y poięćia ſwego miało. SkarŻyw 258.

Synonimy: 1. cząstka, drobina, kąsek, kruszyna, krzyna, sztuczka, trocha; a. niedojadki; 2. kęs, trocha.

MP, RS