Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ODSĄDZON

Następne hasło: ODSĄDZYWAĆ »

ODSĄDZONY (38) part praet pass pf

odsądzony (23), odsądzon (14), odsądzony a. odsądzon (1).

Pierwsze o jasne; drugie o w formach złożonych jasne. ◊ W formach niezłożonych -ón (2), -on (2); -on Mącz; -ón : -on SarnStat (2:1); -ona.

Fleksja

sg
m	N	odsądzony, odsądzon	f	N	odsądzona, odsądzon(a)
	D	odsądzon(e)mu		D
	A	odsądzon(e)go		A

pl
N	m pers	odsądz(e)ni
N	subst	odsądzoné
G		odsądzonych
A	m pers	odsądzon(e)

sg m N odsądzony (9), odsądzon (11); ~ (attrib) -ony (1); ~ (praed) -ón (11), -ony (3); -ony GórnRozm; -ón : -ony StryjKron (2:2). ◊ D odsądzon(e)mu (1). ◊ A odsądzon(e)go (1). ◊ f N odsądzona (3), odsądzon(a) (1); ~ (attrib) -a (1); ~ (praed) -a (2). ◊ pl N m pers odsądz(e)ni (5). subst odsądzoné (4). ◊ G odsądzonych (2). ◊ A m pers odsądzon(e) (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: odsądzony od kogo (3).

Sł stp s.v. odsędzić, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. odsądzić.

Znaczenia

I. W funkcji właściwej (37)
- 1. Pozbawiony czegoś na mocy wyroku sądowego (31)
  - Przen: Wyrokiem boskim (3)
  - α. W funkcji rzeczownika (10)
    - Przen: Wyrokiem boskim (1)
- 2. Odebrany wyrokiem sądu (1)
- 3. Rozpatrzony przez sąd osądzony (4)
- *** Bez wystarczającego kontekstu (1)
II. W funkcji przymiotnika: Godny osądzenia przez sąd, karygodny (1)

I. W funkcji właściwej (37):

1. Pozbawiony czegoś na mocy wyroku sądowego [w tym: czego (29)] (31): UstPraw B2; zábit Spytek/ y odſądzon imienia/ tylko żenie iego dano Mielſztyn. BielKron 388; oná pánná/ wdowá/ álbo mężátká [...] wſzyſtkich dóbr dźiedźicznych/ y którychkolwiek innych rzeczy iéy należących/ y poſágu iéy powinnégo ma bydź wiecznie odſądzoná [privabuntur JanStat 593]. SarnStat 643, 55.

Zestawienie: praw. »czci odsądzony« = kara polegająca na pozbawieniu praw obywatelskich, z czym często wiązało się wygnanie z kraju i pozbawienie nietykalności osobistej; proscriptus Cn (14): BielŻyw 6; Philip Schabotus od Krolá Fráncuſkiego ćći odſądon [!]/ był w podeirzeniu v Krolá/ gdy ſtráćił bitwę w Sábáudyey. BielKron 218v, 418 [2 r.]; ná Spitká ieſzcze ſię rucháiącego wyrok vczynion/ y czći iáko wzburzyciel/ y zgwałćiciel poſpolitego pokoiu odſądzon StryjKron 587, 527 marg, 587 marg; Więc Práwá báć ſię niechcećie/ á bánnitow czći odſądzonych/ zuchwálczow/ poniewoli bac ſię muśićie. GórnRozm Kv, G2, I, I2v, L2; SarnStat 595 [idem] 609.

Przen: Wyrokiem boskim (3): wiemy żechmy Páńſkiey łáſki odſądzeni RejWiz 159; Gdzyeſz thu iuż táki nędznik odſądzony poydzie z ápelláciámi ſwemi? RejPos [292]v.

odsądzon od czego (1): A niewiernik á złocżyńcá iuż tu ieſzcże zá żywota ſwego ieſt odſądzon od tych rádośći á od tych wiecżnych roſkoſzy iego RejPos [292]v.

α. W funkcji rzeczownika (10):

Zestawienie: praw. »czci odsądzony« = infamis Mącz (9): Mącz 276d; Bo niechceli bydź y ſam wywolánym/ muśi prżyśiądz/ że v niego wy wołániec/ álbo czći odſądzony w domu nie był GórnRozm I3v, I2v [2 r.], I3 [3 r.], I3v, Lv.

Przen: Wyrokiem boskim (1):

Wyrażenie: »czci odsądzony« (1): iż oni czudzołożnicy/ y zábijácże/ báłwochwálcy [...] będą precż wyrzuceni/ á będą ſtać z dáleká iáko cżći odſądzeni RejAp 194.

2. Odebrany wyrokiem sądu [komu] (1): My vſtáwiamy/ áby Zydowi y pieniądze y liſty zaſtáwné były odſądzoné [abiudicari JanStat 1121]. SarnStat 256.

3. Rozpatrzony przez sąd osądzony (4): Dekrétá tych wſzytkich ſądów/ ták vltimae inſtantiae w Woiewództwách oſądzoné/ y któré nápotym odſądzoné [...] będą/ opátruiemy y vtwiérdzamy tákim wárunkiem SarnStat 858.

Fraza: »sprawa odsądzona jest (a. być ma)« (3): Tedy na Seim Walny tesprawę odesłac maią ktora na początku Seimu odsądzona bydzma ActReg 17; SarnStat 742, 809.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Cedere caussae, Być odſądzon. [prawdopodobnie błędne tłumaczenie] Mącz 42c.

II. W funkcji przymiotnika: Godny osądzenia przez sąd, karygodny (1): Niech miele inemu żoná moiá/ á niech ſię nád nią ſchyláią inni. Bo to ieſt niecnotá/ y niepráwość odſądzoná [iudicata]. BudBib Iob 31/11,

Cf ODSĄDZIĆ

LWil