[zaloguj się]
[pdf]

ODWIĘZAĆ (31) vb pf

W inf odwię- (6), odwią- (1) Calag. ◊ W imp odwią- (1) Lib, odwię- (1) RejPos. ◊ W pozostałych formach odwią-.

o oraz a jasne.

Fleksja
inf odwięzać, odwiązać
praet
sg pl
3 m odwiązåł m pers odwiązali
f odwiązała m an
imperativus
sg pl
2 odwiąż odwiężcie

inf odwięzać (6), odwiązać (1). ◊ [fut 2 sg odwiążesz.] ◊ praet 3 sg m odwiązåł (3). f odwiązała (1). ◊ 3 pl m pers odwiązali (5). ◊ imp 2 sg odwiąż (1). ◊ 2 pl odwiężcie (1). ◊ part praet act odwiązåwszy (13); -åwszy (10), -awszy (3); -awszy SiebRozmyśl, -åwszy : -awszy OpecŻyw (3:1), MurzNT (1:1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII w.

Rozsupłać, rozplątać węzeł; solvere PolAnt, Mącz, Calag, Vulg; absolvere, expedire Mącz; dissolvere, resolvere Calag (31): Aufflſen. Odwiązać. Solvere, resolvere, dissolvere. Calag 39b.

odwięzać co [= na czym jest węzeł] (4): nie będę godzien odwięzáć rzemyká od trzewiká iego. RejPos 13; bo mogłby mu záś rzec, Ześ wſtęgę odwiązawſzy naprzod mógł zárázem Vkázáć quit CiekPotr 60. Cf odwięzać komu co.

odwięzać komu co (2): więtſzy mnie ieſt/ ktoremum ia nie ieſt godzyen odwięzáć rzemyká od trzewiká iego. RejPos 277v. Cf odwięzać komu co z czego.

odwięzać komu co z czego (1): odwiązał mu powroz s ſzyie GórnDworz T6.

Zwrot: »węzeł odwięzać« (1): Expedire nodum, Węzeł odwięzáć. Mącz 249a.
a. Uwolnić z więzów [kogo] (3): Leop Iudith 6 arg; A vżaliwſzy ſię pan niewolniká onego wypuśćił (marg) Wł. odwiązał. (–) go y dług mu odpuśćił. BudNT Matth 18/27; rośćiągnęli go y przywiązáli mocno ná palách [...]. á gdy ſtraż záſnęłá: kuchárká/ ktora ráno wſtáłá ieść cżynić/ odwiązáłá go. SkarŻyw 328.
b. Rozwiązując węzeł i odwijając przewiązanie, odsłonić (3): [wſtaw ią [skórkę z pączkiem] w drzewo ná mieśce ktoreś nagotował/ [...] obwáruy gliną/ y obwiązánim [...] Potym po dwudźieſtu dni álbo trochę daley/ gdy odwiążeſz naydźieſz tám iáko on inſzego rodzáiu pącżek sſtał śię cżłonkiem drzewá cudzego Cresc 1571 128.]

odwięzać co [=co jest czymś przewiązane] (3): (marg) Ránę odwięzáć. (–) Trzećiego dniá ránę záſyę odwięzáć/ y wymyć ropę SienLek 141. Cf odwięzać komu co.

odwięzać komu co (1): Potym mu ocży odwiązáwſſy/ w oblicżé plwali OpecŻyw 115v.

c. Rozwiązując węzeł, odłączyć kogoś a. coś przywiązanego (19): OpecŻyw 71; Absolvere navem, Odwięzáć. Mącz 400d; RejPos 1; naydźiećie oślicę vwiązáną y oślę z nią: odwiązawſzy/ przywiedźćie mi. WujNT Matth 21/2.

odwięzać co [= na czym jest węzeł] (1): támże koteẃ krzywą/ Zeglarze y pobrzéżną linę odwiązáli/ A od brzegu wyſoką nawę odbijali. KochPam 83.

odwięzać kogo (3), co (żywotne) (8), co (2) [= kogo, co czymś przywiązane(go)]: OpecŻyw 115v, 116v, 126v; MurzNT Mar 11/2, Luc 19/30; BibRadz Mar 11/4; Anchoris solutis, Odwiązawſzy Anchori álbo kotwice. Mącz 400c; BudNT Luc 19/30; poſtáwił v drzwi mego domu pſa wielkiego ná łańcuchu [...]/ á [Piotr] pſa onego ſrogiego bácżąc: krzyſz święty vcżynił/ y odwiązáł pſa onego SkarŻyw 436; KochPam 83; WujNT Mar 11/2, 4, Luc 19/30.

odwięzać od czego (4): tam poń biężeli/ ij od ſlupa go odwiązali OpecŻyw 116v, 115v, 126v; Potym káći okrutni/ gdy ſię go nábili/ Odwiązáwſzy od ſłupá we krwi porzućili SiebRozmyśl H2v.

W przeciwstawieniu: »odwięzać ... przywięzać« (1): ij od ſlupa go odwiązáwſſy/ chrzeptem go ku ſlupu przywiązáli OpecŻyw 126v.

W charakterystycznych połączeniach: linę odwięzać; odwięzać anchorę, kotew (kotwicę) (2), psa; od słupa odwięzać (4).

Przen: Usunąć, oddalić [co od czego] (1):

W formule zaklęcia (gra słów w nawiązaniu do wyrazu „wiąz”) (1): y doſtacz klyonu, grabu, a wyązu y dacz theſz oſwyączicz, y oſzwyączywſchi vczinycz trzy krziziky, ſtegoſch drzewa y zakopacz pod kadz abo wedrzwyach, y mowycz klyenye odklyn, grabye odgrab, wyązie odwyaz, wſchithki ſkazi wschithky zle vczynky od mego domu LibMal 1544/84v.

Synonimy: oddzierzgnąć, odpiąć, odplątać, odwikłać, rozdziergnąć, rozpiąć.

Formacje współrdzenne cf WIĄZAĆ.

Cf ODWIĄZANIE, ODWIĄZANY

ZZa