Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ODZIERŻANY

Następne hasło: ODZIERŻAWAĆ SIĘ »

ODZIERŻAWAĆ (9) vb impf

o, e oraz drugie a jasne, pierwsze a pochylone.

Fleksja

indicativus
inf	odzierżåwać
praes
	sg	pl
1	odzierżåwåm	odzierżåwåmy
2	odzierżåwå
3		odzierżåwają

praet
	sg		pl
1	m	-m odzierżåwåł	m pers
3	m		m pers	odzierżåwali

inf odzierżåwać (2). ◊ praes 1 sg odzierżåwåm (1). ◊ 2 sg odzierżåwå (3). ◊ 1 pl odzierżåwåmy (1). ◊ [3 pl odzierżåwają.] ◊ praet 1 sg m -m odzierżåwåł (1). ◊ 3 pl m pers odzierżåwali (1).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Uzyskiwać, osiągać, dostępować (5)
- a. Zdobywać w wyniku własnego postępowania (1)
- b. Otrzymywać od kogoś, być obdarzonym w wyniku starań, zabiegów; wyjednywać, wypraszać (4)
  - Przen: Odnosić skutek (1)
2. Zachowywać dotychczasowy stan (4)
- a. Zatrzymywać w jakimś miejscu (2)
- b. Nie dopuszczać do wyłamania się (1)
- c. [Nie zmieniać]

1. Uzyskiwać, osiągać, dostępować (5):

a. Zdobywać w wyniku własnego postępowania (1):

Zwrot: »zwycięstwo odzierżawać« (1): gdyż pan vbacży że ie^go rycerz zwyćięſtwo ták odzierżawa/ tedy iemu da żonę Káſztelankę HistRzym 117.

b. Otrzymywać od kogoś, być obdarzonym w wyniku starań, zabiegów; wyjednywać, wypraszać (4): [Odźierzawam/ Impetro, acquiro, exoro. Volck Ooo3v.]

odzierżawać co z kogo (1): ták yáko też inſſy zwykli byli cżynić náucżycyelom ſwym/ s ktorych náukę á wychowánya dobre á poważne odzyerżawáli. GliczKsiąż L6v.

odzierżawać co przez co (1): przez nię [modlitwę] wſſytko dobré odzierżáwámy/ ij wſſe^go złego przez nię odbywámy. OpecŻyw 53v.

odzierżawać komu czym u kogo (1): gdy oni bywáli w vpadkoch [...] niemáłom iem prozbámi ſwemi odzierżawał v páná ſwego. RejPs 51v.

Przen: Odnosić skutek [ze zdaniem dopełnieniowym] (1): iako vſtawicżnoſtz modlitwy/ odzierżáwá cżego żądá. OpecŻyw 53v.

2. Zachowywać dotychczasowy stan; retinere, tenere Mącz (4): Retineo, Odzierżawám [!]/ zádźierżawam/ záchowawam. Mącz 448a.

a. Zatrzymywać w jakimś miejscu (2): Penulam scindere, Opończą komu rozedrzeć. Proverbialiter, Przesdźięki odźierżawáć/ nie chcieć kogo od siebie puśćić. Mącz 371d, 446b.

b. Nie dopuszczać do wyłamania się (1):

Zwrot: »w posłuszeństwie odzierżawać« (1): In officio retinere, W posłuſzeńſtwie á w dobrych obyczáyách odźierżawáć. Mącz 448a.

c. [Nie zmieniać:

Zwrot: »w cale odzierżawać«: Ktore [formy] [...] wſzelákie w gniecienie w cale odźierżawáią przyiąwſzy. SienHerb 601b.]

Synonimy: 1. dostawać, nabywać, osiągać, posiadać; 2. zachowywać.

Formacje współrdzenne cf DZIERŻEĆ.

Cf ODZIERŻAWAN