[zaloguj się]
[pdf]

ODZYWAĆ SIĘ (77) vb impf

sie (43), się (34).

o oraz a jasne.

Fleksja
inf odzywać się
indicativus
praes
sg pl
1 odzywåm się odzywåmy się
2 odzywåsz się
3 odzywå się odzywają się
praet
sg pl
1 m -m się odzywåł m pers
3 m odzywåł się m pers odzywali się
imperativus
pl
1 niech się odzywåmy
conditionalis
sg pl
1 m bym się odzywåł m pers
3 m by się odzywåł m pers by się odzywali
n subst by się odzywały

inf odzywać się (14). ◊ praes 1 sg odzywåm się (5). ◊ 2 sg odzywåsz się (1). ◊ 3 sg odzywå się (12). ◊ 1 pl odzywåmy się (3). ◊ 3 pl odzywają się (12). ◊ praet 1 sg m -m się odzywåł (1). ◊ 3 sg m odzywåł się (9). ◊ 3 pl m pers odzywali się (2). ◊ imp 1 pl niech się odzywåmy (1). ◊ con 1 sg m bym się odzywåł (1). ◊ 3 sg m by się odzywåł (4). ◊ 3 pl m pers by się odzywali (3). subst by się odzywały (1). ◊ part praes act odzywając się (8).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w. s.v. odezwać się.

1. Odpowiadać na wołanie (2): Echo, soni vel vocis repercussio, Pádnienie/ álbo odzywánie głoſu/ gdy ſie ná cziye wołánie widźi yákoby ſie kto odzywáł właſnie niektórzi zową Odgłos Mącz 99b.
a. O echu (1):

[odzywać się od czego: odzywa ſię lás y niebo od hukow. StryjKron 583.]

Fraza: »echo się odzywa« (1): A Charon z czarną łodzią tuſz ná porcie ſtoi/ A iuſz ſię y ſam więcey Duſz przewozić boi/ Gdy tyſiąc zá tyſiącem cięniow mu przybywa/ A Echo ná powietrzu z trwogi ſię odzywá. StryjKron 255.
2. Zwracać się do kogoś z prośbą o załatwienie, ocenę lub rozstrzygnięcie jakiejś sprawy (16):

odzywać się do kogo, do czego (9): KromRozm III N7; CzechRozm 248; Ireneus ktory żył około roku 181 wyznawa iż kośćioł Rzymſki od Piotrá y Páwłá S. fundowány ieſt/ y do niego w káżdey wątpliwośći około wiary odzywać ſię każe. SkarJedn 89; wſzyſcy ſię do iednego Papieżá y namieſtniká Chryſtuſowego odzywaią SkarJedn 204, 177, 208; Potym znáć/ kto z Duchá Bożego mowi/ gdy ſię z kośćiołem Bożym zgadza/ y do niego odzywa. SkarŻyw 213; SkarKazSej 690a. Cf Zwrot.

odzywać się na kogo, na co (4): LibLeg 10/70v, 11/26v; że żadny w ten czas nie odzywał się na onego swego biskupa najwyższego, ale byli posłuszni rozsądku krolewskiego DiarDop 102; á Papież kędy mogł/ zbraniał ſię krolewſkiego rozſądku/ ná ſynod ſię odżywáiąc [!] NiemObr 156.

Zwrot: »do prawa się odzywać« (1): bo ieſli by też Senat dopuśćił co gwałtem pocżynáć Biſkupowi thym żonátym kápłanom/ ktorzy ſie do práwá odzywáią bez wątpienia/ było by wielkie zámieſzánie poſpolſtwá BielKron 201.
Szereg: »uciekać się i odzywać się« (1): Do ktorey [stolicy] yáko do głowy/ wſſyſtcy biſkupowye/ wedle vſtaw [...]/ vćyekáć ſye y odzywáć máyą/ áby z tąd wźyęli obronę y wyzwolenye KromRozm III N7.
a. O sądzie bożym (2):

odzywać się na co [= prosząc o co] (1): Kładze yakes Prziwilege Co ych gdzes nabył na Swiecze Aċ niewiem w ktorem powiecze Na dilacią ſię odziwa RejKup aa7.

Zwrot: »odzywać się do sądu, na sąd« [szyk zmienny] (1:1): RejKup x8; Tymi słowy okázuie Páweł iż thu iákoby ſię odzywa ná ſąd Boży BibRadz II 79c marg.
3. Powoływać się na kogoś lub na coś, uzasadniać swoje poglądy czyimiś wypowiedziami; testari per aliquem Mącz (19):

odzywać się do kogo (4), do czego (10) [w tym: do kogo i do czego (1)]: Nye mnyeyći ſye y ſlowu bożemu álbo piſmu śwyętemu (do ktorego ſye záwſſe ták ći/ yáko wſſytcy kácerze odzywáyą) yákmirz we wſſyſtkim przećiwyą. KromRozm I F4v; Coż gdyby ſie o ktorey rzecży ſpor sſtał iáki/ izalibychmy ſie do naſtárſzych Kośćiołow odzywáć niemieli WujJud 41; WujJudConf 112; To ią zowę rzecżą rozumowi przećiwną/ iż ći ludzie zápámiętáli/ do Bogá ſie rzkomo y ſłowá iego odzywáiąc/ ważą ſie w nośić rozdziału thákiego miedzy ludzi CzechRozm 100, 101v; Gdyż oni bez piſmá ś. nic ſtánowić nie chćieli/ choćiaż wiele nie rozumieli: y do ſámego ſię záwżdy odzywáli CzechEp 129, 89, 128, 360, 362; NiemObr 82, 130. Cf Zwrot.

[odzywać się ku komu: thakową wimowką rzeczi ſwoi ieſt podparl [oskarżony o kradzież konia] Yſch człowiek dobrego zachowania Staniſlaw Slaw [...] koyn thenn [...] iemu przedall ku ktoręmu iako wernanouͮi ſwoięmu wthim ſzią odziwaiącz znaku ninieiſchi trudnoſczi ſwoiei [...] proſil ZapWpol 1550 205/142.]

odzywać się na kogo (2), na co (3): Te per superos omnes testatur, Ná cię ſie odzywa/ ciebie ku ſwiádectwu wżywa [!] bierze. Mącz 452b, 508c; Ale niech obacżą/ żeć tego ſłowká Troyce świętey/ [...] nie z Piſmá wźięli/ ná ktorym ſie ták dálece ſwe rzecży gruntowáć okázuią/ gdy ſie ná nie niewſtydliwie odzywáią WujJud 44; ActReg 54. Cf Zwrot.

Zwrot: »odzywać się do prawa [jakiego], na prawo« (1:1): BielKron 393v; Poſłowie [...] ſkárżyli ſie ná Stároſty/ iż dekretow niektorych duchownych [...] cżynili ná ślachćie exekucią: odzywáiąc ſie do iednegoſz práwá Ziemſkiego/ chcąc w nim káżdemu bydź práwi. PowodPr 23.
a. Uciekać się do czegoś, stosować coś w celu przekonania kogoś o swoich racjach [do czego] (1): [heretyk] záwołał wielkim głoſem: o Pietrze przewrotny/ wſzák ćie ma lud ten głupi zá świętego/ ieſli ták ieſt/ proś Bogá/ áby ie teraz od tákiego vpalenia obronił/ á iakim gęſtym y chłodnym obłokiem ſłońce zápuśćił. A S. Piotr powiedział: ieſli ſię obiecuieſz náwroćić/ y to P. Bog ná prośbę ludu ſwego vcżyni. Tą odpowiedzią ſtrwożyli ſię Kátholikowie/ iſz ſię do cudow odzywa SkarŻyw 372.
4. Twierdzić coś o sobie (25):
a. Że jest się kimś (25):

[odzywać się do czego: Municipium [...] Miáſto co ſię odzywa do pewney Rzeczy poſtpolitey. ArtNom G4.]

odzywać się kim (3): odzywáć ſię cżyią żoną/ [...] nie wſámych tylko ſłowkách y w nazwiſku záwiſło CzechRozm 197, 100, 197v.

cum inf „być” kim (2): Ná on cżás kośćioł Boży wielkim roſterkiem przełożonych był náwiedzony y pokarány. bo przećiw Papieżowi w Rzymie/ drugi ſię w Awinionie w Fráncyey tákiemże Papieżem być odzywał SkarŻyw 309; iż nie ſyn żaden zmyślony mowił we krzu z Moiżeſzem/ áni ſię odzywał być Bogiem Abráhámowym/ Izáákowym y Iákobowym: ále ſam Bog oćiec Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá. CzechEp 282.

α. Że jest się wyznawcą, że wierzy się w kogoś (20):

odzywać się do czego (6): Ponieważ my nie odżywamy ſię do iákiey nowey náuki/ do nowey prawdy y wiáry/[,..] ále [...] głoſu iego [Chrystusa] y náuki raz świętym podáney ſłuchamy y ná niey przeſtawamy CzechEp 360, 8; CzechEpPOrz *2, *2v. Cf Zwroty.

odzywać się kim (1): Nie ládá to ſkáránie Boże/ kiedy tym ktorzy ſię Chriſtyány odzywáią/ nie świeći świátłość Ewánieliey NiemObr 84.

Zwroty: »do Chrystusa, do Boga, do Chrystusowej nauki się odzywać« (3:1:1): Miedzy ktorą gromádą więtſza cżęść á znácżnieyſza ieſt ludźi tákowych/ ktorzy ſie pozwierzchnie tylko do Kriſtuſá odzywáią/ bez duchownego odrodzenia. WujJudConf 115v; SkarJedn A3; CzechEp 28, 53; y Turcy iáko y Zydźi/ do iednegoż tylko Bogá ſie odzywáią. PowodPr 34.

»imienim [czyim], do imienia [czyjego] się odzywać« [szyk zmienny] (7:1): tylkoſz niech imię twoie wzywano będźie nád námi: to ieſt/ niech ſie imienim twoim odzywamy. CzechRozm 196; A Ioel záś obiecuie wybáwienie/ nie tym coby ſie imienim Bożym odzywáli: ále ktorzyby chwalcámi imienia Bożego byli CzechRozm 196v, 1v, 196v, 197, 197v, 242, **v.

Przen [do czego] (2): Ale Pan Kryſtus iuż tákowe oſądźił/ áby they Wiecżerzy żaden nie vkuśił/ co nie chcą przyść gdy ich thu Pan racży wzywáć/ wolą ſię do roſkoſzy świeckich odzywáć. ArtKanc K20v; PowodPr 34.
b. [Że się ma prawo do czegoś [do czego]: InwMieszcz 1572 nr 178; Miec na to baczenie, aby za czasem, gdyby tam kto budować chciał, nad one przyciesi nie wystąpieł, gdyż Żyd i szlachta jakoż do tego placu się odzywając i każdy z nich go sobie za własność uzurpując [...] OpisyPozn 1593 nr 20.]
c. [Że się jest zobowiązanym do czegoś [do czego]: toteż ks. kustosz pomieniony chciał mieć od poddanych swych czterech wiosek przerzeczonych, aby mu folwarczek [...] zarabiali, czego oni upornie prawie żadną miarą czynić nie chcieli odzywając się tylko do samej posługi kościoła krakowskiego. OrdynWiej 49.]
5. praw. Odwoływać się do wyższej instancji, składać apelację; appellare Mącz, JanStat, Cn; provocare Mącz, Cn (14):

odzywać się do kogo, do czego (11): othzyvam schia do krolia iego mylosczy hy proscha abysczie my rok V.M. zlozyly do sczesznego przyachanya krolia iego mylosczy do korvny ZapWar 1528 nr 2457; BielKron 206; SarnStat 1183. Cf Zwroty.

odzywać się do czego czyjego [= o co do kogo] (1): Y gdy miał ten S. Chryzoſtom od Biſkupow wielkie vbłiżenie/ [...] będąc Pátryárchą Cárogrockim/ odzywał ſię do rozſątku y ſpráwiedliwośći Biſkupá Rzymſkiego SkarJedn 109.

odzywać się od kogo, od czego (2): od którégo roku nie będźie mu wolno do Ziemie álbo Powiátu odzywáć ſie ábo áppellowáć. SarnStat 606. Cf »odzywać się od jednego sędziego do drugiego«.

Zwroty: »odzywać się do powiatu« = appellare ad districtum JanStat [szyk zmienny] (3): RejRozpr Cv; á pozwány pozwem náſzym o fałſzywą monetę/ przed námi ma ſtánąć nie odzywáiąc ſie do powiátu. SarnStat 408, 606.

»do (wyższego) sędziego, sądu się odzywać« [szyk zmienny] (3:1): gdy ſye ktho do wyſzſzego Sędźiego odzywa/ trzebá dáć ſtáteczną á zupełną ſpráwę ſwey rzeczy GroicPorz e, bb2v; Provoco, [...] odziwam ſie do wſzego ſądu/ áppeluyę. Mącz 505b. Cf »odzywać się od jednego sędziego do drugiego«.

»odzywać się od jednego sędziego do drugiego« (1): Appello, [...] W ſądziech Appelluyę á odzywam ſie/ od yednego ſędziego do drugiego. Mącz 13a.

Szereg: »apelować, (a(bo)) odzywać się« [szyk 3:2] (5): Paulus appellavit ad Caesarem, Paweł do Ceſárzá áppelował á odzywał ſie Mącz 13a, 13a, 505b [2 r.]; SarnStat 606.
Przen [od czego do czego] (1): Nie rácż z námi w twoy ſąd wchodźić/ ſrodze ſię z námi obchodźić/ podług twey ſpráwiedliwośći/ od ktorey ſię odzywamy/ do miłośierdźia twoiego ArtKanc M2.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Tribunos plebis appello et provoco ad populum, Appeluyę/ odziwam ſie Mącz 505b.

Synonimy: 5. apelować, odwoławać się.

Formacje współrdzenne cf ZWAĆ.

Cf ODZYWANIE

LWil