[zaloguj się]
[pdf]

OGON (279) sb m

Pierwsze o jasne; -ón (16) Mącz (8), SienLek (2), KochPhaen (6), -on KochFr (4); -on- (19), -ón- (3); -on- Mącz (11), KochFr, KochPhaen (5), WyprPl, JanNKarKoch; -ón- OrzQuin, Strum, KochSob.

Fleksja
sg pl du
N ogón ogony
G ogona ogonów
D ogonowi
A ogón ogony
I ogonem ogony
L ogonie ogonach, ogoni(e)ch ogonu
V ogonie

sg N ogón (40). ◊ G ogona (40). ◊ D ogonowi (1). ◊ A ogón (84). ◊ I ogonem (48); -em (5), -(e)m (43). ◊ L ogonie (18). ◊ V ogonie (1). ◊ pl N ogony (8). ◊ G ogonów (10); -ów (1), -(o)w (9). ◊ A ogony (15). ◊ I ogony (5). ◊ L ogonach (5), ogoni(e)ch (3); -ach RejAp, StryjKron (2), CzahTr; -(e)ch BierEz, BibRadz; -ach : -(e)ch WujNT (1:1); ~ -ach (3), -åch (2); -ach WujNT, CzahTr, -åch RejAp; -ach : -åch StryjKron (1:1). ◊ du L (cum nm) ogonu (1) LeovPrzep D2v.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

1. U zwierząt wyodrębniająca się tylna część; cauda Murm, Mymer1, Miech, HistAl, Vulg, PolAnt, Mącz, Calep, Cn; penis Mącz, Calep, Cn; coda Mącz, Calep (262):
a. U ssaków lądowych: ruchoma część ciała znajdująca się nad odbytem (tu doliczono też wyobrażenia zwierząt fantastycznych) i włosy na niej rosnące (201): Kiedy koźiełek bieży zawodem/ tedy ſye mu bieli pod ogonem. March1 A3; Co pies ruſza/ Ezop ſpytał/ Ogon/ Mędrzec odpowiedział BierEz E2v, B4 [2 r.], H4 [4 r.], Iv, O3, R2 (13); Murm 90; Mymer1 37; FalZioł IV 7d, 11b, 14a, d, 15a, 33a [2 r.]; March2 D2v, D3v; MiechGlab 26; LudWieś B3v; Bo ogoń [!] twarz i poſtawa Poſzrzenie i kazda ſprawa Kto zna niechai kazdi powie Yz podobno ku kotowi RejRozm 391; gdzie tám bárzo wiele dziwney gádziny było/ ktorzy mieli kopythá iákoby wieprze/ [...] tákież y głowy mieli iákoby wieprze/ á ogony mieli iákoby v lwow HistAl M2v; RejWiz 29; y iął trzy ſtá Liſzek/ y powiązał ie (iednę zdrugą) zá ogony/ á w pośrzodku v ogonow przywiązał pochodnie Leop Iudic 15/4, Lev 8/25; RejFig Bb3, Bb4v, Bb6v [4 r.], Dd5, Eev; Bowiem Sobol Sobolá/ poſpolicie rodzi/ A ſzpetny Lis z ogonem/ z nimi ſie nie zgodzi. RejZwierz 69v, 6v [2 r.]; BibRadz Lev 3/9, Iob 40/12; BielKron 38, 52, 400, 458; Offa penita Mięſá ſztuká od ogoná/ álbo z poſledniey czwierćy. Mącz 260d, 41c, 58c, 289d [2 r.], 350c, 416b, 449a, 459d; Poczynáią ſye tyż krſzczyce [chorobliwe guzy końskie] y od ogoná SienLek 182v, 165v, 166, 168, 172v, 182v [2 r.] (14); ktora [ziemia czeska] ma zá herb Lwá o dwu ogonu LeovPrzep D2v; Abowiem mocy ich [koni apokaliptycznych] w gębach ich/ á w ogonach ich wſzytki były. Abowiem ogony ich podobny ku wężom RejAp 81, 82v, 98v; przethoż roſkázuiemy/ áby ćie dziś vwiązawſzy koniowi v ogoná zá koniem włocżono. HistRzym 44v; RejPos 304v; iuż hecel naidzie ſługę co pſá zá ogon pod ſukienicą wlecże RejZwierc 65v; proſto ieſt iáko Muł złotohławem zákryty/ á gdy z niego zeymą złotohłow/ álić vſzy/ ogon/ głowá/ ſzyiá/ wſzytko po dyable RejZwierc 71, 65, 92, 146v; Kázał páchołku wielkiemu wyrwáć ogon koniowi lichemu BielSpr 49v, 49v; BudBib Lev 7/3; wziął Smoká zá ogon/ y wnet ſię laſka zniego vcżyniłá SkarŻyw 479; StryjKron 140, 677; KochFr 99; Calep 173b, 210a, 772b; WujNT Apoc 9/19 [2 r.], 12/4, s. 866; Ieden [smok] o śiedmi głowách z iednjm ogonem/ drugi z iedną głową/ á z śiedmią ogonow CzahTr D4, D4 [3 r.], E2, E2v [3 r.]; Lecż dla poſzlákowánia/ do złodźieyſkiey brony Zádkiem woły y krowy ćiągnął zá ogony KlonWor 22, 23.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy zwierzęcia (7): ZLego ſługę málárze/ ták figurowáli/ Pyſk świni/ Wilcże vſzy/ do łbá mu przydáli. Pśi ogon RejZwierz 118, 118; Bielmo ſpądza żołć pśia z miodem/ włożywſzy mózgu iáſkołczego á wſypawſzy popiołu z głów á z ogonow myſzych palonego SienLek 70, 171v; HistRzym 48, 75; na wierzchu [chorągwi] kutas z końskiego ogoná fárbowány StryjKron 777.

W porównaniach (5):

~ Jako comparatum (2): GliczKsiąż H7v; A w ten cżás z dworu wychodźił Turecki báran z wielkim ogonem iáko by kobiałką BielKron 458.

Jako comparandum (3): Ba toż pyſmem nauczonem Trząſnal iąko pyes ogonem. RejKup g8; Barzo tu ruſyl rozumem Iako zdechły pyes ogonem. RejKup k2; tedy ty ine przypadki ſą práwie iáko cżyrwony ogon v złey ſzkápy. RejZwierc 90. ~

W charakterystycznych połączeniach: ogon cały, cieńszy, czyrwony, długi, mały, miąższy, plugawy, skręcony, skrzywiony (zakrzywiony) (2), tłusty, twardy (2), wąski, wielki (3); u ogona wiązać (uwiązać, przywiązać) (6); ogon chwalić, łamać (2), mieć [jaki] (10), po sobie mieć, oglądać, poderznąć, podnieść (2), trzymać, uciąć (3), ukazać, urwać (wyrwać) (3), za sobą wtoczyć, związać (2); na ogon nastąpić; pod ogon wleźć; w ogon gryźć się, wetknąć; za ogon(y) (po)ciągnąć (4), jąć, pochwycić, powiązać, (wy)wlec (2), wziąć; ogonem krzywić (2), obrażać, omiatać, ruszać (2), stargnąć, trząsnąć, uderzyć, zamiatać, pod ogonem bielić się, podmazować; za ogonem postępować; na ogonie macać; w ogonie mieć [co].

Przysłowia: Cżyście przedſię ſkacże ſzwab [= koń szwabski]/ choć mu ogon ytną. RejWiz 192v; Cnotá ſtrzępioná/ Szwab bez ogoná. RejZwierc 238v.

KochFr 117; Głaſcz ná nim [kocie] iáko chceſz ſkórę/ On przedśię ogónem wzgórę KochSob 59.

wſzák wiéſz/ im kot ſtárſzy/ Tym/ poſpolićie mówią/ ogon iego twárſzy [!]. KochFr 132.

káżda liſzká ſwoy ogon chwali GliczKsiąż G5v.

Zwroty: »ogonem harcować« (1): Y ná koniá dzielnego [...] wolałby káżdy ku potrzebie wſieść/ niż ná owego vpſtrzonego co ſie wſpina/ wirzga/ á ogonem hárcuie. RejZwierc 68.

»mardać, margać ogonem« [szyk zmienny] (5:1): Niemoże tylie nikt ſſtzenięćiu dáć/ ilie ras może ogonem márgáć. March3 V8; HistRzym 67, 67v; A iáko mu [psu] daſz kęs chlebá/ áliśći ſie on płáſzcży á marda ogonem od rádośći. RejZwierc 81v, 83, 92.

»obrocić oczyma, twarzą do ogona; oczyma do ogona wsadzić« = rodzaj kary (1:1;1): wźiąwſzy go w nocy z łożá w iedney koſzuli wſádził na ſzalony koń obroćiwſzy twárzą do ogoná koniowi. BielKron 362, 261; RejZwierc 33v.

»ogonem pomachać« (1): Y chodził ſobie [pies] wącháiąc/ A ogonem pomacháiąc. BierEz Iv.

»nie umieć kozie ogona zawięzać« = być głupim (2): Silny proſtak/ nievmie kozie ogoná záwięzáć prztpowieść [!]. Mącz 359c; RejZwierc 70v.

»ogona umykać« = uciekać w popłochu (1): á yeſliby ſie ſnadź wynorzył/ thák yáko záyąc przed chárty ogoná/ ták on przed nimi mydłá muſiałby vmykáć. GliczKsiąż H7v.

»ogonem wiercić« (1): [koń] Zda ſie coś chodźiwégo/ bo ogonem wierći. WyprPl B3.

Przen (52): Z przodku ſie złemu przećiwiay/ Siły mu bráć nie dopuſzcżay: Puśćiſzli gdy zá rogi maſz/ Zá ogon iuż nie vtrzymaſz. BierEz N.
Fraza: »by ogon stracić« = za wszelką cenę, kosztem największych wysiłków (2): Temuć gotowem płáćić By ogon y rogi ſtráćić RejRozpr C4v; RejWiz 69.
Zwroty: »ogon mieć jako liszka« = mieć wysoką pozycję, być kimś ważnym (1): Náſz Ruſak káżdy ogon chce mieć iáko Liſzká. PaprPan Cc3.

»ogon podnieść (a. podnosić)« = być a. stawać się na nowo hardym [szyk zmienny] (2): Ze nędznik muśi leżeć wſzędy potłocżony/ A ći co im ſwiát ſłuży podnieſli ogony. RejZwierc 269v; gdy [Aryjusz] przez Zbor Niceńſki [...] ná głowie ſtárty/ ogon iáko chytry wąſz przez ſwe vcżnie/ podnośić pocżął SkarŻyw 388.

»na ogonie [komu] siedzieć« = być obojętnym komuś (1): Ná ogonie mnie ſiedzą co w nędzy mieſzkáią BielKom D5.

»(jako pies) ogon (pod się) tulić (a. podtulać), kryć« [szyk zmienny] (3:1): Mogłbyś ſie ty otrząſnąć boby cie sto było/ Siłáby ich przed tobą ogon pod ſię kryło. RejWiz 51v, 13v, 98; ieſli tylko będzieſz chodził miedzy ludźmi iáko pies podtuláiąc pod ſię ogon RejZwierc 65v; [StryjKron 645 marg].

Wyrażenia: żart. »u czarta w ogonie« = w piekle (1): Syadl v Abrama na Lonie Bogaċ vczarta wogonie. RejKup 18v.

»ogon lisi« = lis (1): [liszka mówi do kozła] Byś miał ták długi rozum/ iákoć brodá wiśi/ Nie dałbyś ſie oſzukáć/ mędrſzy ogon Liśi. RejZwierz 122.

a) W opisie gwiazdozbiorów noszących nazwy istot żywych (10): koniec ogoná [Hydry] Dźiwnie vrodzonégo dośięga Chyroná. KochPhaen 17, 3 [2 r.], 21.

ogon czego (3): ZA ogonem wielkiégo chártá poſtępuie Okręt KochPhaen 14, 6, 22.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy gwiazdozbioru (2): Dom Iowiſzow/ powyzſzenie ogona ſmokowego/ a vpad glowy. FalZioł V 50; Ale záraz przy wadze wſchodźi pół Korony. Y ogón Chyronówy. KochPhaen 22.

α) O tzw. dyszlu Wielkiego Wozu zwanego też Wielką Nieźwiedzicą [czego] (1): Arcturus, Gwyazdá zá ogonem niebieskiego wozu/ ták rzeczona. Mącz 15a.
b) Coś zwisającego (3):
α) Wstęgi przy infule (1): (nagł) Infułá. (–) PAtrz co nam ty dwá rogi/ ná głowie znáć dáią/ A w tyle dwá ogony/ co dzwonki brząkáią. RejZwierz 104.
β) Wystrzępiony kawałek futra (1): miał złe ſzáláwáry/ Y powieśił przez łáwkę ogon Wilcży ſtáry. Dziewcżę záźrzy pod łáwkę/ mámie vkazáłá/ Mowiąc iż to Wilk ſiedzi RejFig Bb3.
γ) Prawdopodobnie: Wiszący kwiatostan osiki (1): Wezmi wroblego proſa/ kamienia ijdijſkiego/ kamienia z morzkiey bdły/ krwie kozłowey/ popiołu z ogona tremule [osiki] FalZioł V 111v.
c) Męski narząd płciowy (2): SZkodá że tego Ptaſzká nam ták bárzo zmięto/ Iuż ſie nam nie rozmnoży ogon mu odięto. Tylkom w tym przy nádzyei ma tám życżliwego/ Co mu iáiec pożycża on ogoná iego. PaprPan Bb4v.
d) żart. Odbyt, tyłek, zadek, siedzenie (14): VYrzał ieden á dziewká pierze ſobie chuſty/ Vwiązłá iey koſzulá/ w śiłny ogon tłuſty. RejFig Aa4; Pan wracáiąc pieniądze/ pytał pierdzi żoná/ Ach pánie day ią dyabłu/ ſmierdzi iey z ogoná. RejFig Aa5v; PAnná iż ma pánicá w ſercu/ powiedáłá/ Potym ſie z nią pogniewał/ druga iey pytáłá: A gdzie teraz twoy pánic/ tá rzekłá/ w ogonie RejFig Ddv, Aa3v, Aa4, Aa4v, Aa7, Ddv [2 r.], Dd5v; PAtrz więc kiedy ſie kſiężą [!] v ołtarzá burzą/ Wznioſzſzy ornat/ iednemu/ wſzyſcy w ogon kurzą. RejZwierz 106; ktory gdy go też ſpytano/ pánie á wſzák v Tárłá/ On [...] ze dwu iedno vcżynił ſłowo/ y rzekł/ wie ią diabeł/ iaciem iey tám w ogon nie pátrzał. GórnDworz P7.
Fraza: »pstrzy się [komu] na ogonie« = ktoś dostał lanie (1): Rzekł [do dzieci]: átoſcie poiedli/ [...] Wnet ſie wam ná ogonie o to będzie pſtrzyło. Dzieći ſie polękawſzy/ przebog pánie miły/ Rácżcie zyeść ten oſtátek/ áby nas nie bili. RejFig Aa6.
Zwroty: peryfr. »rzygnąć ogonem« = puścić wiatry (1): Alie niewiem czo ſię ſtalo Czos my barzo zaſmierdzyalo. Alboċ kto rzygnal ogonem Albo dzwoni czyhem dzwonem. RejKup 15v.

[»ogon wypinać [na kogo]«: (nagł) SKARGA PIECOWA. (–) Wszytcy mię ludzie w uczciwości mają, A panie na mie ogon wypinają Otwin(?)Erot 144.]

e) O naci, części nadziemnej rośliny (1): Czoſnek ma głowę białą/ á ogon źielony. KochFr 131.
f) Jako wyraz obelżywy (2):
Wyrażenia: »ogon kozi« (1): A ſlyſys ten ogon kozy Iakoċ my tam rzkomo grozy. RejKup h6.

»świni ogon« (1): Vjdzj mi ſię yż thu nie on Ten twoy Pleban Swjnj ogon RejKup q5; [DramStp I 607].

g) Człowiek mało ważny, pośledni, nic nie znaczący, posłuszny (4):

W przeciwstawieniu: »ogon... głowa« (4): BibRadz I 116a marg; Vczniu Miſtrzá nie vcz/ Láiku Kápłaná nie święć: to ieſt/ Ty ogónie głową nie bądź OrzQuin F2; ActReg 167; iż co go miał miedzy narody wynieść zá głowę/ to zniego vcżyni iáko ogon PowodPr 15.

h) Człowiek fałszywy, przewrotny (3): Y wykorzeni Pan z Iſráelá/ głowę y ogon/ nákrzywiáiącego y nákáżuiącego w ieden dzień. Długowiecżny y poććiwy then ieſt głową/ á prorok náucżáiący kłamſtwá ten ieſt ogonem. Leop Is 9/14; tedy przeto Bog przez Izáiaſzá zowie kłamliwego Proroka ogonem PowodPr 15.
α. Miejsce, gdzie powinien być ogon (3): vrodził ſię Cielec [...] o dwu głowach z pſięmi zębomá/ s ktorych iedná głowá ná właſnym przyrodzonym mieyſcu/ á druga v ogoná byłá StryjKron 345.

W przeciwstawieniu: »na ogonie... na przodku« (2): Tegoż roku vrodźił ſie w Káźimierzu w Krákowie miedzy żydy ćielec ze dwiemá głowámi/ iedná byłá ná ogonie á druga ná przodku BielKron 400 [idem] StryjKron 677.

β. Odcięty lisi ogon służący do zamiatania lub jako ozdoba laski blazeńskiej (4): Nie dármoć cepy nośi z Liſiemi ogony/ Bo to więc chytrze błaźni wſzytki ná wſze ſtrony. RejWiz 41v; Kárdynali ſtoiąc około Papieżá ſiedzącego ná ſwym máieſtaćie/ omiatáią liśiemi ogony proch około iego zwierzchu y ſpodku. BielKron 216v; RejZwierc 36v; KochFr 17.
γ. Buńczuk (2): Zá tymi ſzli Sabayſcy Tátarowie [...] z Chorągwią kitayki białey y zieloney o czterech ogonach StryjKron 777, 777.
b. U ptaków: długie, sztywne pióra wyrastające z tyłu (26): w ktorim [gnieździe sroka] dwie dziurze ma/ iedną głowę á drugą ogon wykłada. FalZioł IV 26a, I 137a, IV 21d, V 88v; MiechGlab 63; To iuż goni kogutá ogon mu wyſkubie/ Pioro zátknie zá cżapkę RejWiz 89v, 55, 72v, 98 [3 r.]; [Struś] Pierze ma w ogonie wielkie y cudne BielKron 271, 20v; SienLek 9; A Kániá niech Myſzy ſkubie/ Zadąwſzy łeb w ogon dłubie/ Wy wzgorę lataycie. RejPos A2v, Ooo6; á cżyniąc drzewcá z onemi proporcżyki przywięzował wronam do ſzyie á do ogoná pod ſkrzydło á żywo ie puſzcżał. RejZwierc 274.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy ptaka (1): Oculi etiam dicuntur caudae pavonum Ogony páwie pełne ók. Mącz 259b; [ArtNom E].

W charakterystycznych połączeniach: ogon długi (2), ubogi; mieć [jaki] ogon, napirzyć, pomiechrać, spuszczać, wykładać, wyskuść; w ogon dłubać się, włożyć, w ogonie mieć, ogonem przyłożyć; za ogon połapać.

Zwroty: [»naszychtować jako sokołowi ogon«: Otóż chćiéć to w porządek wpráwić/ y náſzychtowáć iáko ſokołowi ogón/ możeſz mi wierzyć/ że to ieſt rzecz bárzo trudna SenekaGórn 10.]

»ogon roztoczyć (a. roztaczać)« (4): FalZioł IV 21c; Przeto Paw ku Pawicy/ ſwoy ogon roſtocży/ By iey ſwym pięknym pierzem/ nawiodł kſobie ocży. BielSat D3; RejZwierc 219, 231.

Przen (4): Tákżeć też náſzy Pawi/ ze pſtremi ogony/ Chociay widziſz w poſtáwie/ dziwne zabobony. RejZwierz 126.
Zwrot: »złamać pioro [komu] w ogonie« = zrobić choćby najmniejszą krzywdę [w nawiązaniu do nazwiska Kuropatwa] (1): (nagł) Kuropátwowie młodzi. (–) [...] Y nie máſz thák mężnego Iáſtrząbá w tey ſtronie/ Coby złamáć miał pioro s tych ktorey w ogonie PaprPan G4v.
a) W opisie gwiazdozbioru Łabędź (2): W ten czás Lutnia/ y Delphin/ w ten czás ſtrzałá znika. Znimi Lábęć po ogón KochPhaen 21.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy ptaka (1): Kóń záś o téy dobie Tonie/ á ogón cięgnie Lábęći przy ſobie. KochPhaen 22.

c. U ryb: płetwa ogonowa (15): PLocicza [...] Luſkę białą ma na ſobie/ ſkrzele y ogon ma cżyrwony FalZioł IV 41d; á v ogona riby nalepſze ſą. FalZioł V 64, IV 36d, 42c, 45c; Mącz 156c, 214a; KlonFlis E4.

W przeciwstawieniu: »głowa... ogon« (3): FalZioł IV 37a, 45c; Acipenser [...]. Ribá niepoſpolita ná którey łuſzcziná wſpák leży/ to yeſt/ ku głowie á nie ku ogonowi. Mącz 2d.

W porównaniach (2): A ſtyr pozadu tudźież płynie w pogon/ Iáko zá rybą wodowładny ogon KlonFlis E4. Cf Zwrot.

W charakterystycznych połączeniach: ogon czyrwony, rybi, wodowładny; ogon [jaki] mieć (2); ogonem obracać się (2).

Zwrot: »by [a. jako] węgorza za ogon dzierżeć, [trzymać]« [szyk zmienny] (1): Y drugie by Węgorzá zá ogon dzierżymy/ A gdy ſie nam wyſlizną áni ſámi wzwiemy. RejZwierc 246v; [niektórzy panowie i ministrowie tę uniją koźmińską tak trzymają jako węgorza za ogon, a mało ją ważą. AktaSynod I 73].
Wyrażenie: »miedzy głową a miedzy ogonem; od głowy do ogona« = na całej długości (1;1): A gdy go chczeſz warzyć/ rozerzni od głowy do ogona FalZioł IV 35b; Szczuki wybiéray/ á młodé w Stáwie zoſtáwuy/ co by były ná Piądź/ miedzy Głową/ á miedzy Ogonem. Strum Q.
d. U raka: odwłok (1): mężowie [raki] maią dwa wąſy á oſtre miedzy brzuchem á miedzy ogonem/ á niewiaſty nie miewaią gich. FalZioł IV 30d.
e. U skorpiona, też u szarańczy z Apokalipsy (11): [Niedźwiadek] w ogonie ma iadowite żądło FalZioł IV 15c; A miałá [szarańcza] ogony podobne niedźwiadkom/ y były żądłá w ogoniech iey BibRadz Apoc 9/10, II 138a marg; RejAp 79; WujNT Apoc 9/10 [2 r.], s. 866.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy gatunku (1): Lecz ogon niedzwiadkow/ znáczy koniec ich náuki zárázliwy/ y śmiertelny. WujNT 860.

W porównaniu (1): Bo ſłowo Boże opácznym wykłádem wywroćiwſzy/ iákoby ogonem iádowitym żądło wpuſzczáią WujNT 860.

Przen: W opisie gwiazdozbioru Skorpion (1): ten przedśię śmiele náſtępuie [...] NIedźwiadkowi ná pierśi: [...] część bywa práwa przy ogonie. KochPhaen 4.
f. U węża: część końcowa (8): á iad waſz byłby ku iáſſczorce podobien álbo ku onemu wężowi/ ktory ogonem zátula vcho ſwoie/ áby nie dobrego nieſlyſſał. RejPs 85v; RejZwierz 119v [3 r.]; BielKron 28v; Pharias, Nieyáki wąż ogonem ſwym brozdę ſobie cziniąci Mącz 297a; SienLek 62; KlonFlis E2.

W porównaniu (1): SkarŻyw 388 cf a. Przen »ogon podnosić«.

2. Futro z ogona (1): Cżapká s Kunich ogonow ná głowie by pudło RejWiz 93.
3. Część komety widoczna w postaci smugi świetlnej (2): ktora [wielka kometa] ſie obraczała nad [...] ziemią Ruſką y też połowczow, ſciągaiącz ogon [caudam] ſwoy na zapad MiechGlab 2; BielKron 359v.
4. Nierówny, wydłużony dolny brzeg ubioru; tren (5): Gdyż ieden [ubiór] bywa krotki/ á drugi z ogony. RejWiz 18; Cyclas, Pánienski płaſzcz długi okrągły s długiem ogonem Mącz 76a, 502c; Iednoć ſámá w tey izbie muśi więc táńcowáć/ Z tákim długim ogonem trudno poſkákowáć ZbylPrzyg A4v.

W połączeniu szeregowym (1): Na iedwabie/ złotogłowy/ ogony/ y ferety/ y kárety/ vtrat nie przeliczyſz. SkarKaz 704b.

5. Zakrzywiony znaczek pod literą, oznaczający nosowość (1): E troie: piérwſzé równé łaćińſkiému/ a to mα kréſkę nad ſobą/ iako i łaćińſkié /á/ iako w tym słowie /Panié/ Domine: Drugié naſzé: iako tu paniè/ dominȩ Oſtatnie z kréſką albo z ogonem/ iako to/ vcƶynię. JanNKarKoch E3v.
6. Zestawienia w funkcji nazw botanicznych (8):
»kotczy ogon« = Equisetum arvense L. (Rost); skrzyp polny, roślina z rodziny skrzypowatych (Equisetaceae) a. Ephedra equisetina L. (Rost); przęśl skrzypowata, roślina z rodziny skrzypowatych (Equisetaceae); equisetum Mącz, Calep; anabasis, ephydron Calep (6): FalZioł I 112d; Equisetum, Herba, Quidam vocant Kotczi ogón. Mącz 107c; Przęſłká/ Kotczé ogony/ Equiſetum SienLek 201v; Anabasis ‒ Kotczy ogon. Calep 66a, 366a, 370a.

»lisi ogon« = Ononis spinosa L. (Rost); wilżyna, roślina z rodziny motylkowatych (Papilionaceae) a. Succisa pratensis (Moench); czarcikęs, roślina z rodziny szczeciowatych (Dipsacaceae) (1): Anonis – Liſi ogon. alij, Czártowe ziebro. Calep 73a.

»wilczy ogon« = Lysimachia vulgaris L. (Rost); tojeść pospolita, bażanowiec, roślina z rodziny pierwiosnkowatych (Primulaceae) (1): Lysimachia – Toieſc wielki, item Bazanowiecz. wilczi ogon, item Merkurya. Polne gwozdziki. Calep 624a.

Synonimy: 1.a. chwost; c. plusk; 6. »kotczy ogon«: przęsłka; »wilczy ogon«: bażanowiec, »polne gwoździki«.

Cf RYBOGONY

KŁ