[zaloguj się]
[pdf]

OPACTWO (19) sb n

opactwo (14), opatstwo (3), opacstwo (1), opatctwo (1); opactwo HistRzym, SkarŻyw (2), CzechEp (2), NiemObr (2), Calep; opatctwo RejAp; opactwo : opatstwo BielKron (1:2), ModrzBaz (1:1); opactwo : opacstwo SarnStat (4:1).

Pierwsze o prawdopodobnie jasne (tak w opacicha); a oraz końcowe o jasne.

Fleksja
sg pl
N opactwo opactwa
G opactwa
D opatstwu
A opactwo opactwa
I opactw(e)m opactwy
L opactwie opactwach

sg N opactwo (2). ◊ G opactwa (2). ◊ D opatstwu (1). ◊ A opactwo (5). ◊ I opactw(e)m (1). ◊ L opactwie (2). ◊ pl N opactwa (1). ◊ A opactwa (2). ◊ I opactwy (1). ◊ L opactwach (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Godność i tytuł nadawane osobom duchownym bądź świeckim wraz z dobrami zakonnymi i klasztorem; abbatia Cn, JanStat; sacerdotium Modrz; abbatis munus Cn (12): Odpowiedźiał iemu Grzegorz. Opáctwá ia tu cżekáć niebędę ále poydę rodźicow mych ſzukáć. HistRzym 34; Przyiął Opáctwo Kláſſyńſkie tám gdzie był mnichem zoſtał/ y ſpráwował bráćią wedle powinnośći SkarŻyw 573; A gdźieby w tym klaſztorze/ w którym Opáctwo wákowáć będźie [in eo Monasterio in quo Abbatia vacabit JanStat 209]/ nie był profeſsowány náleźión godny ſzláchćic/ támże obecnie zdawná mieſzkáiący: áby z onéyże Dioeceſiiéy/ w któréy ieſt klaſztór/ ſzláchćic godny ſtanu Duchownégo był obiéran/ y poſtulowan ná Opáctwo [ut ... postuletur in Abbatem JanStat 209] SarnStat 207; y tudźiéż áby w niektórych klaſztorách niekiedy Niemcy/ niekiedy Polacy ná Opáctwá byli wybiéráni [in Abbates eligantur JanStat 208]: y áby Polakóm do klaſztorów Niemieckich był wolny przyſtęp. SarnStat 207, 207.

W połączeniach szeregowych (3): damći Kárdinálſtwo/ Biſkupſthwo/ Opátctwo/ Dziekánią/ Kuſtodią/ Kántorią/ y inſze rozlicżne bogáctwá ſwiáthá tego. RejAp 111; żadney im otuchy nie cżyni [Chrystus] [...] áni pánowánia ná Papieſtwie/ ábo Kárdynalſtwie/ ná Arcybiſkupſtwie ábo Biſkupſtwie: ná Sufrágáńſtwie ábo Oficyalſtwie: ná Opáctwie ábo infułáctwie: ná Kánonictwie ábo Dźiekáńſtwie: ná Proboſtwie ábo Plebáńſtwie: áni ná żadnym przełożeńſtwie od Antychriſtá wymyſlonym CzechEp 23; Mieſzek mu [Papieżowi] ſię też iuż bárzo ſkurcżyć muśi/ gdy iego indulty nie płácą/ y one iármárki vſtáły/ kiedy pirwey kupcżył Byſkupſtwy Arcybiſkupſtwy/ opáctwy/ one po ſwey woli przedawáiąc NiemObr 161.

W charakterystycznych połączeniach: opactwo przyjąć, opactwo wakować będzie; opactwa czekać, nie dać; instytuować albo potwierdzać na opactwo, obierać i postulować, wybierać.

Szeregi: »biskupstwo i opactwo« (2): ModrzBaz 93; Otto pierwfzy Ceſarz ten zwierzchnośći ſwey/ nád Pápieżem ſpełna vżywał/ bo nie tylko Papieżowie od niego ſtánowieni y potwierdzeni byli/ ále też y Biſkupſtwá/ y Opáctwá wſzytkie/ w ręku ſwoich máiąc/ komv chćiał rozdawał. NiemObr 63. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»opactwa i klasztory« (1): Kśięgi wtore o Opáctwach, y Klaſzto. SarnStat 207 żp.

2. Klasztor i dobra klasztorne pod zarządem opata; abbatia Modrz, Calep, Cn; abbatis possessio a. sedes Cn (7): Było też y to zá náſzey pámięći/ że bogáte Opáctwá [abbatiae opulentae]/ w moc ślácheckiego ſtanu przychodźiły. ModrzBaz 132v; Calep 3a.

Połączenia z nazwą miejscową, bądź przymiotnikiem od niej [opactwo + przydawka (2), przydawka + opactwo (1)] (3): Kſiążnice ku Tynieckiemu Opáthſtwu przyłącżył/ y wiele innych wſi oddalił kroleſtwá á ku duchownym przyłącżył. BielKron 349, 354v, 360v.

Połączenie z nazwą opactwa (1): y zaraz to ſobie z iednał cżłek nienáſycony/ áby ſię y przy Opáctwie S. Medárda zoſtáć mogł. SkarŻyw 528.

W połączeniu szeregowym (1): Chriſtus ſam był v ſwych iáko cudzoźiemiec: [...] Apoſtołowie od niego wyſłáni/ nie mieſzkáli ná Biſkupſtwách/ Opáctwách/ Kánoniach/ Plebániach etc. ále ſię po rozmáitych kráinách tułáli CzechEp 58.

Synonim: 2. klasztor.

BK