![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.55d5b47a78d5.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[Słownik Polszczyzny XVI wieku]](/static/img/spxvi-logo.9e6c364a84ff.png){kind=logo}
![[Szukaj]](/static/img/icons/magnifier-left.03d386f15d93.png){kind=icon}
| « Poprzednie hasło: ORALNY | Następne hasło: ORANINA » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.783deef3e87f.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
ORANIE (26) sb n
o oraz a jasne, e pochylone.
Fleksja
| sg | |
|---|---|
| N | oranié |
| G | oraniå |
| D | oraniu |
| L | oraniu |
sg N oranié (11); -é (4), -(e) (7). ◊ G oraniå (4); -å (3), -(a) (1). ◊ D oraniu (7). ◊ L oraniu (4).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w. (dwa z niżey notowanych przykładów), s.v. oracz i XVIII w. s.v. orać.
Spulchnianie ziemi pod zasiew przez przewracanie skib ziemi za pomocą sochy lub pługa; cultura Miech, Vulg, Calep, Cn; aratio Mącz, Calep, Cn; cultus (agri) Calep, Cn; agricultura Miech, PolAnt; sulcus Mącz; agricolatio Calep; aratiuncula, proscissio terrae, politio a. subactio agri Cn (26): MiechGlab 59, 77; GliczKsiąż Hv; A zaſz przywiedzieſz Iednorożcá ku orániu [ad arandum] ná lecu twoim? Leop Iob 39/10; A to oránie moie ktorego mi nie daćie dooráć/ wiedzćie pewnie/ bychći był tey niwy doorał nigdyby byłá Cżeſka źiemiá głodu nie vznáłá. BielKron 319; Sulcus item, Oránie/ wzdzieránie roley. Mącz 428b, 16d, 48c, 486c; SienLek 18; ModrzBaz 47v; bo choć rolą zorze/ á z niey perzu nie wywlecże/ tedy tám po orániu nic. GostGosp 160; Dentale – Drzewno owo na ktore pług wbiiąią do oranią. Calep 306a, 43a, 97a, 216b [2 r.], [1015]a, 1056a.
oranie czego (2): BibRadz 2.Mach 12/1; y naſienia dam ku orániu zyemie krolewſkiey BielKron 18.
Przysłowie: Iákać ieſt rola/ thákieć tez [!] ſą y naſienia/ iákie kwiatki tákie theż bárwy/ iáki ſprawcá/ táką też y ſprawá/ á iáki oracż/ tákie też oránie [et qualis agricola talis cultura] BibRadz 4.Esdr 9/17; BudBib 4.Esdr 9/17.
Wyrażenia: »pilny orania, w oraniu« (1:1): A ia ták ćięſzko kopáiąc/ Wiecżnie rolą przewracáiąc: Będąc ták pilny w orániu/ Nie mogę przyść k dobremv mieniu. BierEz P2; BibRadz 2.Mach 12/1.
»trudny ku oraniu« (1): Zemicá Albeńska po Niemiecku Elb w Szwabſkiey źiemi ieſt ćięſzka á twárda/ nie dawa z ſiebie iedno owies á ięcżmień y tho z ćięſzką pracą/ bo trudna ku orániu BielKron 287.
Szereg: »oranie i sianie« (1): źiemiá oney puſtynie zła byłá/ bo áni figow: áni iábłek gránatowych nie rodźiłá áni byłá ſpoſobna ku orániu y śianiu WysKaz 11.
TZ