[zaloguj się]
[pdf]

OSOBLIWOŚĆ (36) sb f

Zawsze -ſ-.

Wszystkie o jasne.

Fleksja
sg
N osobliwość
G osobliwości
D osobliwości
I osobliwością
L osobliwości

sg N osobliwość (10). ◊ G osobliwości (12). ◊ D osobliwości (1). ◊ I osobliwością (2). ◊ L osobliwości (11).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.

1. Wyjątkowość, niezwykłość, coś co zwraca uwagę (10): [Matka Boska] Cudnych obyczayow byla kozdemu ſwą oſoblyuoſzczyą myla PatKaz III 122v; W iedzeniu ná poſpolitych z bráćią potrawách przeſtáiąc/ żadney oſobliwośći nieużywał SkarŻyw 462; Na tey drodze/ żadną miárą ná koniu ſiedzić niechćiał/ iedno ná ośiełku: nie przeto/ áby oſobliwośći w tym ſzukał/ ale iſz od ſwych zwycżáiow pokornych/ oderwáć ſię rychło niedał. SkarŻyw 472, 291, 460.
Wyrażenie przyimkowe: »w osobliwości« (5): KuczbKat 15; SkarŻyw 114; Zaden niewiedźiał táiemnic Troyce ś. okrom tych ktorym w oſobliwośći P. Bog y w ſtárym zakonie obiáwiał. SkarKaz 486b; iż w Sákrámenćie przenadrożſzym Chryſtuſá ſwego może przy ſwey śmierći mieć: obycżáiem tym ktory wſzytkim wiernym ſpolny ieſt. A w oſobliwośći czytamy iż wiele świętych przy śmierći mieli Páná ſwego/ y widźieli go wychodząc z ćiáłá. iáko go y Piotr ś. przed męką ſwoią w Rzymie widźiał/ y Páweł ś. w więźieniu/ y inni. SkarKaz 552b.

~ W przeciwstawieniu: »w pospolitości ... w osobliwości« (1): Znáki mieyſtc wſzytkich opiſánych w tym tho Porządku [...]/ Ták w poſpolitoſći wedle Tytułow głownieyſzych/ iáko y w oſobliwoſći innych Praw y Poſtępkow GroicPorz nn; [Ná oſtátek/ áby go [Chrystusa] náſládowáli w ſmierći y w krzyżu [...]. A to powołánie ſłuży nie tylko tym ſwiętym proſtacżkom wezwánym w oſobliwośći/ ále y inſzym wſzytkim wiernym Páńſkim kthorzy zbáwieni być chcą/ w poſpolitośći. GrzegŻarnPos 1582 502b (Linde)]. ~

2. Odrębność, oddzielność, odosobnienie (9): Zadnemu ſie w towarzyſtwo wielkie nie wdaway, aniż theż przezliſzna oſobliwoſć vżytecżna ieſt BielŻyw 121; Secessus, Oſobliwość/ Oſobliwe mieyſce/ Táyemne/ Spokoyne. Mącz 44d; Sámi Papieżnicy [...] tedy ſię chwytáią zá ſłowká oſobliwe. Napierwey zá to/ w poiedynkowey licżbie rzecżone/ Tobie dam, iáko y zá one ſłowá/ Páś owce moie/ ktoremi chcą dowieść/ iż ſámemu tylko Piotrowi to rzecżono/ excluduiąc od tego inſze Apoſtoły. A cżemuż zápámiętawſzy tey oſobliwośći/ chcą pod tymi ſłowy/ Piotrowi rzecżonemi/ inkludowáć wſzytkie Biſkupy Rzymſkie NiemObr 49.
Wyrażenie: »osobliwość pojedynkowa« (1): Ták y w Rzeczypoſp: gdy ieden nie rządźi/ á rożnośći ludzkich nie miárkuie/ wſzytko ſię kroleſtwo niezgodą obala, (marg) Oſobliwość poiedynkowa zgubę nieśie. (–) SkarKazSej 676b.
Wyrażenie przyimkowe: »na osobliwości« = osobno; privatim, remotis arbitris, separatim, singulatim Mącz (5): Est quod tecum loquar sed privatim, Mam s tobą mówić ále ná oſobliwośći. Mącz 322d; Singulatim adverbium, Oſobliwie ná oſobliwośći/ káżdy z oſobna. Mącz 395b, 235a [2 r.], 280d.

~ [W przeciwstawieniu: »jawnie i na osobliwości«: A to jest napotrzebniejszy obchod tego dnia świętego: [...] dobrodziejstwa pańskie jawnie i na osobliwości wysławiać RejKat 6v.] ~

3. Własność osobista, prywatna; prawa dotyczące tej własności (17): ieſliby ſługá ten co komu krzywdę czyni był oſiádły/ z tákiem pan iego niemoże ſpráwiedliwoſći czynić/ Ale ma być z oſobliwoſći y z ośiádłoſći [in iudicio et foro competenti; w ſądźie y w práwie/ do którégo należeć będą JanStat 591] pozwan. UstPraw D; Więc niechay w Státućie będźie to pierwſze práwo ktore do porżądnie/ á iednoſtaynie chwalenia Bogá/ [...] należy [...]. Wtore práwo ktore wſzyſtkim ogulnie ſłuży; á trżećie/ ktore należy oſobliwośći. GórnRozm K2v; á co więcey tego ſwego ſtaránia y prace/ ktorą cżynią [jezuici]/ nie od ludźi/ nie od świátá/ ále od ſámego Bogá zapłáty cżekáią/ bo y w oſobliwośći nic nie biorą/ áni máią ReszHoz 137.

W formule prawnej (14): My tę źiemię Podláſką do iednośći nie rozerwánéy [...] ze wſzyſtkiémi y z oſobná káżdémi iéy Grodámi [...] y iákimkolwiek przezwiſkiem názwáné/ przyległośćiámi/ [...] ták iákoby wſzytkość á poſpolitość oſobliwośći/ á oſobliwość wſzytkośći y poſpolitośći ni wczym nic nieuymowáłá/ ze wſzytkim y wſzelákim Práwem/ Páńſtwem y właſnośćią tę Ziemię Króleſtwu Polſkiému [...] przywrácamy SarnStat 1038, 1058 [2 r.], 1061 [2 r.], 1064 [2 r.], 1187 [2 r.], 1190 [2 r.], 1193 [2 r.].

4. [Liczba pojedyncza:

W przeciwstawieniach: »osobliwość ... wielość, wielka liczba«: żid ieden [...] twierdźi/ żebi Elohim miáło iednę licżbę/ piſſąc timi ſłowi: Wiedzieć prziſtoi/ iż Elohim wielką licżbę vkázuie/ ktorego ieſt oſobliwość Elohá. FarnZnaj 3, 37v.

Wyrażenie: »liczba osobliwości«: To imię doſtoieńſtwá PAN, nietilko w liczbłe [!] oſobliwośći/ ále też w licżbie wielośći/ ieſt przipiſáne Bogu iednemu/ nie s ſtroni cżego iedno dla powági/ i zacnośći Máieſtatu iego. FarnZnaj 37v.]

Synonimy: 1. dziwność, 3. prywata.

Cf OSOBNIA, OSOBNOĆ, OSOBNOŚĆ

JB