[zaloguj się]
[pdf]

OSOBNOŚĆ (22) sb f

Wszystkie o jasne.

Fleksja
sg
N osobność
G osobności
D osobności
A osobność
L osobności

sg N osobność (2). ◊ G osobności (9). ◊ D osobności (1). ◊ A osobność (1). ◊ L osobności (9).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Wyjątkowość, niezwykłość, coś, co zwraca uwagę (6): á iákoś ná pocżątku ſam ieden thę grę oſobną názwał/ ták mnimam/ że ſie o to ſtáráć będzieſz/ iákobyſmy y my wſzyſczy thę oſobność w niey poználi GórnDworz H4.

osobność czyja [w tym: pron poss (2), G pron (1)] (3): A też rozmáyte krolewny zbieżą ſie dziwowáć oſobnoſći twoiey RejPs 68; GórnDworz A2v; gdy mu Grob przedźiwny wielgośći y ślicżnośći zbudowáłá/ ktory dla ſwey oſobnośći/ miedzy śiedmią dźiwow/ ktore ſą ná świećie ieſt pocżytány. WysKaz )?(2.

Wyrażenia przyimkowe: »w osobności« (1): á gdy ſię myſl do wiela ſpraw rozrywa/ do żadney w oſobnośći potężna niebywa SkarŻyw 213.

»z osobności« (1): My krzeſciani ieſteſmy w iego koſciele/ z oſobnoſći laſki iego OpecŻyw 58.

2. Odosobnienie (10): Patrz tu okiem ſerdecżnym/ iako ſie tam na oné górze korzy przed oytcem ſwym niebieſkim/ iako ſſuká oſobnoſcij OpecŻyw 53v.

osobność czyja (1): [Młodość do Karności] Nie bądź kátem nádemną nie traṕ myſli moiey/ Ná [!] chcę ná twey przeſtawáć oſobnośći ſwoiey BielKom E3.

Zwrot: »w osobności schodzić się« = współżyć płciowo (1): Malzonkom z ſobą w oſobnoſći dobrze zchodzic ſie, bo tak plod za fortuną może richlo być FalZioł V 53.
Szereg: »pokoj a osobność« (1): A ná ono ſię wiecżne więzienie chętliwie dla Páná Chryſtuſa podáłá/ prágnąc też ſobie y onego pokoiu á oſobnośći SkarŻyw 14.
Wyrażenia przyimkowe: »na osobności« (1): Separatim idem, Ná oſobnośćy. Mącz 280d.

»w osobności« = extra ordmem, extra turbam, particulariter, particulatim, privatim, proprie, secreto ab aliis, seorsum, separatim, singillatim, singulatim, specialiter, speciatim, viritim Cn (6): Chodziły kthemu dzieći [na wesela] [...]/ áby ſłyſzeli ludzkie rozmowy/ á ſtąd ſie vcżyli obycżáiow [...]/ áby w oſobnośći obycżáiom ſzpátnym nie wykli. BielKron 272v, 9; SkarŻyw 337; LatHar 564. Cf Zwrot.

~ Szeregi: »tak przed okwitością ludzi jako i w osobności« (1): Biegłość w práwiech ták przed oquitośćią ludzi/ iáko y w oſobnośći pożytecżna ieſt KwiatKsiąż 14v.

[»i w poſpolitości, i w osobności«: AVguſtin ná wielu mieyſcách/ y w poſpolitoſci/ y w oſobnoſci/ toż cżynił HerbOdpow Rr2v.] ~

3. Własność osobista, prywatna; prawa dotyczące tej własności (4):

W przeciwstawieniu: »osobność ... pospolitość« (4): Té tedy wſzytkié y kożdé z oſobná rzeczy w cáłośći y częśći chcemy áby miáły moc Práwá wiecznégo y mocy wiekuiſtéy: ták żeby poſpolitość oſobnośći/ áni oſobność poſpolitośći w rzeczách wysſzéy opiſánych niemogłá derogowáć. SarnStat 1042, 1040 [2 r.].

4. Gatunek, rodzaj, typ (2): MIętka kamienna/ álbo polna miętka [...] ieſt troiakiey oſobnoſci/ iedna ieſt wwoni ſwoiey j wliſciu podobna poleiowi/ [...] wtora oſoba miętki tey kamienny zową ią biała lebiotka/ á trzecia ieſth napodobnoſć miętki polney FalZioł I 23d; ieſt lekarżſtwo doſtatecżnie rozpądzaiączą [!] wilkoſci, á to dwoiakiem obycżaiem, ciepłej albo zimney á cierpniącey y grubey oſobnoſci FalZioł V 96.

Synonimy: 1. dziwność; 3. prywata; 4. rodzaj.

Cf OSOBLIWOŚĆ, OSOBNIA, OSOBNOĆ

JB