Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [OSTAWEK]

Następne hasło: OSTAWIAĆ SIĘ »

OSTAWIAĆ (18) vb impf

o jasne; -ta- (13), -tå- (2); -tå- SienLek, BudBib; drugie a jasne.

Fleksja

indicativus
inf	ostawiać
praes
	sg	pl
1	ostawiåm	ostawiåmy
3		ostawiają

praet
	pl
3	m pers	ostawiali

imperativus
	sg	pl
2	ostawiåj	ostawiåjcie

inf ostawiać (2). ◊ praes 1 sg ostawiåm (3). ◊ 1 pl ostawiåmy (3). ◊ 3 pl ostawiają (4). ◊ praet 3 pl m pers ostawiali (2). ◊ imp 2 sg ostawiåj (2). ◊ 2 pl ostawiåjcie (1). ◊ part praet act ostawi(a)wszy (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w. s.v. ostawić.

Znaczenia

1. Obstawiać, ustawiać wokół (8)
2. Pozostawiać bez zmian (5)
- a. Nie zabierać ze sobą; w przen (1)
- b. Zachowywać (1)
3. Rezygnować ze swoich uprawnień (1)
4. Opuszczać, zostawiać samotnym (1)
5. Pozostawiać po sobie (2)
6. Odstawiać dziecko od piersi (1)

1. Obstawiać, ustawiać wokół [kogo, co czym] (8): SeklKat Y2; przyſzli do náſzey Káráwany (kthorą ták Wielbłądy oſtáwiáią ná noc y ſtrażą iáko oboz) BielKron 456v; Sćierwem z wiátru párkány w koło oſtáwiáią. Tam miedzy obegnáńce/ mor ſie prędko rzući BielSat M4v, D3v, N3v; Ieſli murom álbo párkanom nie duffaſz/ oſtháwiay ie wielkim drzewem pochyło BielSpr 64v; BielSjem 35; BielRozm 29; [bo wszystkie wieże u przedniejszych moschei skoro o zachodzie słońca barzo wielą lamp zapalonych ostawiają aż do wierzchu samego RadzPodróż 179].

2. Pozostawiać bez zmian [co] (5): ktorą constitucią o siedzenie iedno do Drugiego seimv osthawiami ZapWar 1545 nr 2646.

ostawiać komu (1): ostawiać raczy JKM w tem zupełną jurysdycyją księżej IchM tym obyczajem Diar 52.

ostawiać przy kim (1): czo ssye thycze grunthu na ktorym sye sbudowal w starey wssy tho wczale ostaviamy my yednacze przi Stanyslawie braczye ych ZapWar 1550 nr 2666.

a. Nie zabierać ze sobą; w przen [gdzie] (1): Bowiem náſze ſercá chćiwe/ Przyiáźni bárzo ſzkodliwe: Więc ie domá oſtáwiamy/ Gdy z przyiaćioły mieſzkamy. BierEz Q2.

b. Zachowywać (1):

Zwrot: »i jednego włoska nie ostawiać« (1): Expilo, Wydzieram y yednego włóská nie oſtáwiam. Mącz 299d.

3. Rezygnować ze swoich uprawnień [komu] (1): yakom szya ya vyednąl szlya⟨chathnem ya⟩kvbem [...] ysz my myal vysvolycz polvloky roley y sdomem y szogrodem nycz szobye nathych nyeostawyacz ZapWar 1506 nr 1976.

4. Opuszczać, zostawiać samotnym [kogo] (1): pomocnikiem byłeś mi/ nie oſtawiay mię [ne derelinquas me]/ áni mię opuſzcżay Boże zdrowia mego. BudBib Ps 26/9.

5. Pozostawiać po sobie [kogo, co komu] (2): á wiele ich co ią [niemoc] dźiećiom oſtawiáią. SienLek 122; gdyż ſyná niemam oſtáwiam wam miáſto ſiebie ſioſtrę moię HistRzym 31v.

[Zwrot: »po sobie ostawiać« (1): Bo ktorzy chcą być hoynieyſzy niżli máiętność ich nieśie/ [...] krzywdzą krewne á powinowawte ſwe: ábowiem máiętność tę ktorąby ich zápomagáć y po ſobie ią im oſtáwiáć mieli/ iuż ná ludźie obce obracáią CiceroKosz 24 (Linde).]

6. Odstawiać dziecko od piersi; depellere (a) lacte, disiungere a mamma Cn (1): Ablacto, Oſtáwiam/ odſádzam od mleká. Mącz 181b.

Synonimy: 1. obtaczać, okrążać, otaczać.

Formacje współrdzenne cf 1. STAĆ.

Cf OBSTAWIAĆ