[zaloguj się]
[pdf]

OŚLI (30) ai

o jasne.

Fleksja
sg
mNośli fNoślå nNośl(e)
G Gośl(e)j G
D Dośl(e)j D
Aośli Aoślą A
Ioślim Ioślą I
pl
N subst ośl(e)
A subst ośle

sg m N ośli (5). ◊ A ośli (2). ◊ I oślim (2). ◊ f N oślå (2). ◊ G ośl(e)j (2). ◊ D ośl(e)j (1). ◊ A oślą (3). ◊ I oślą (2). ◊ n N ośl(e) (2). ◊ pl N subst ośl(e) (3). ◊ A subst ośle (6); -e (1), -(e) (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.

Przymiotnik od „osieł”:
1. Od znacz. ‘Equus asinus’: odnoszący się do osła, należący do osła, związany z osłem, taki jak u osła; asinarius Vulg, Mącz, PolAnt, Modrz, Calep, Cn; asininus Cn (27): Ale widząc oſlą głupość/ Tako ſkarał iego śmiáłość BierEz M3v; Płuczą oſle ſtarwſzy wypithe, Teſkliwoſci kaſzlowi pomagaią FalZioł IV 4d, IV 4d, V 26, 79, 88; [Samson] Cżeluśćią Oſlą tyſiąc Filiſtynow zábił Leop Iudic 15 arg; on [rymarz] gárbuie/ Oſlą ſkorę ná wywrot RejZwierz 121; BibRadz Iudic 15 arg; sſtał ſie wielki głod w Sámáryey/ iż iedná głowá Oſla byłá zá 1xxx. ſrebrnych pieniędzy BielKron [852]v, 52, 268v; Agaso – Krowiarz paſtucha oſzli, bidłeczy. Calep 41b, 102b [2 r.].
Wyrażenia: »ośli pogrzeb« (3): Oſlim pogrzebem [Sepultura asini] będzie pogrzebiony/ zgniły/ y wyrzucony przed brony Ierozolimſkie. Leop Ier 22/19 [przekład tego samego tekstu SkarKaz 385b]; Niech ſámi [innowiercy] oślim pogrzebem w ládá źiemi leżą/ á do náſzych ſię kośćiołow po śmierći nie ćiſną. SkarKaz 386a, 385b.

»ośle uszy« = asininae aures Mącz [szyk 4:2] (6): BierEz Q2; Bárwierzá było teſzno iż tego táił/ wlazł w trzćinę y wołał ciemnym głoſem: Ma krol oſle vſzy/ ma krol oſle vſzy. BielKron 26; Mącz 17d; O głupi Midá/ widźiſz/ że nietylko vſzy/ Ale y rozum ośli nośiſz przy ſwéy duſzy. KochCz 107; GosłCast 75.

»ośle żarna« = asinaria mola PolAnt, Modrz [szyk 1:1] (2): BudNT Luc 17/2; A ktorzi dźiatkam ſwym obráżenie przynoſzą/ ázaby nielepiey było im/ iáko tenże Chriſtus mowi/ áby záwieśiwſzy ná ich ſzyj ośle żarná byli w morzu vtopieni? ModrzBaz 10.

Szereg: »ośli albo konny« (1): Agaso, Ośli/ álbo konny obieżdżacz. Mącz 5c.
W przen (1): Potwarzy ſzkodna [...]. Twoie mieſzkánie Gdźie gmáchy złotem Obité. Vſzy Ty páńſkié potem Ośle [!] nábiiaſz. Tám bez przeſtánia GosłCast 75.
2. Zestawienie w funkcji n-pr: »Ośla Głowa« = nazwa herbu (3): Niechże tey Ośley głowy nie pruchnieią żuchy/ Boć po ſzerokim świećie idą o niey ſłuchy. WisznTr 2; Ná Herb Połkozá/ alias Ośla głowá. SzarzRyt D3v, D3v.
3. [Zestawienie w funkcji nazwy botanicznej: »ośli ogorek« = owoc rośliny Citrullus colocynthis Schrad. (Rost: coloquintida); bylina z rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae), pochodzenia afrykańsko-azjatyckiego o owocach przypominających jabłka, używana w lecznictwie; colocynthis, colloquintida, cucurbita silvestris, somphus Cn: COLOCINTIDA SYLueſtris, Cucurbita, Cucurbita Syluana. Ośli ogórek. Po polſku téż zową Aptékárze Coloquentida [...] té Koloqwentidy w Padwi v Páná Bembuſá w iego ogródkach częſtóm rwał UrzędowHerb 100b (Linde).]

Synonimy: 3. »jabłko zamorskie«, »leśny korbs«, kolokwinta, kolokwintyda.

Cf OSŁOWY

BK