Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [ROZMYŚLIWAĆ]

Następne hasło: [ROZMYŚLNOŚĆ] »

ROZMYŚLNIE (23) av

-myſl-, -mysl- (15), -myśl- (8).

o oraz e jasne.

Sł stp: rozmyślnie, rozmyśnie, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

Przemyślawszy sprawę, zastanowiwszy się (23)
- a. Mądrze, rozsądnie, z zastanowieniem (20)
- b. Umyślnie, z premedytacją (3)

Przemyślawszy sprawę, zastanowiwszy się; pensiculate Mącz, Cn; meditate, parate Mącz; deliberate JanStat; cogitate, cogitatim, consulto, cunctanter Cn (23):

a. Mądrze, rozsądnie, z zastanowieniem (20): RejZwierz 84; Conceptis verbis orare, Rozmyslnie ſie modlić. Mącz 35d, 279d, 280c; Co złe precż od ſiebie zámietuy/ á co dobre to przy ſobie záwżdy rozmyſlnie zoſtáwuy. RejZwierc 146v; Pithágorás Sámius też ſtąd wielką odnośi ſławę/ iż wprzod vcżniow ſwych náucżał milcżeć niż mowić/ vkázuiąc/ że ſłowá rozmyſlnie máią być puſzcżáne z vſt. Phil G.

W połączeniach szeregowych (4): Mącz 213a, 288c; RejPos 227v; Ale rozważny cżłowiek ieſli ſie vda ná Rycerſki żywot/ tedy wſzytko rozmyſlnie/ roſtropnie/ trzeźwie/ w káżdey rzecży bacżeniem y vważeniem/ około ſiebie ſpráwuie. RejZwierc 144v.

Zwroty: »rozmyślnie czynić (a. poczynać)« (2): Rozmyślnie wſzytko cżynić. BierEz L3v; MycPrz II A3v.

»rozmyślnie postanowić« (1): Azaſz ſie nie lepiey z żonką/ z Vrzędnicżkiem/ á chociay y s pánem Woytem ráno wſtawſzy nadobnie námowić/ cżáſy y przypadki ich rozważyć/ á czo pothrzebnieyſzego wedle cżáſu rozmyſlnie poſtánowić RejZwierc 106v.

»rozmyślnie sądzić, sądzony« (1:1): Barzo tha ſprawa potrzebowala thego aby bela rozmiſlnie ſadzona PaprUp G2; Ná rozmyślenié nie przychodzi Królowi bráć, iedno rozmyślnie wedle ſpráwiedliwośći ſądzić. SarnStat 158.

»rozmyślnie uważać« (1): Także v obleśnego cżłowieká y ſłowá y ſkuthek trzebá rozmyſlnie vważáć/ á nie ſkwápiáć ſie nigdy ná rzecż płoną áż iey pirwey doſwiádcżyſz RejZwierc 146v.

Szeregi: »pomiernie a rozmyślnie« (1):Bo bez wzruſzenia iádowitego gniewu może ſie poććiwy cżłek pomiernie á rozmyſlnie krzywdy ſwey pomśćić RejZwierc 76v.

»z uważeniem a rozmyślnie« (1): A thám rozważywſzy ſobie/ iżby ſie ocż było gniewáć/ gdyż wſpaniłemu cżłowiekowi theż nie przyſtoi zelżywośći odnośić/ toż dopirko z roſtropnym vważeniem á rozmyſlnie rádj ſzukáć á przycżyny/ iákoby ſie to poććiwie náwetowáło RejZwierc 80v.

»rozmyślnie i z słusznych przyczyn i potrzeby« (1): POſpolité ruſzenié woyny nieináczéy/ iedno rozmyślnie y z ſłuſznych przyczyn [deliberate et ex legitimis rationibus JanStat 692] y potrzeby poſpolitéy ná przyſzłé czáſy vſtáwiáć będźiemy/ wedle vſtáwy ſtátutów SarnStat 123 [idem] 299.

b. Umyślnie, z premedytacją (3): K temu/ gwałći też on Przykazánie to y rozmyślnie grzeſzy/ ktory ácż to przyśięga co ieſt prawdá y rozumie że ták ieſt KuczbKat 290; Ale kto dobrze rozmyſlnie/ chociay widząc iáwną zelżywość ſwą/ złą ſławę ſwą/ y bliſki vpadek ſwoy/ á przedſię hárcuie cnotą ſwą iáko śiwym ná kleparzu/ [...] o iuż tákiemu nie tylko áby tho odpuſzcżono być miáło/ áleby ſpráwnie táki miał być wypędzon záwżdy od ſpołku ludzi poććiwych RejZwierc 37v.

Szereg: »upornie a rozmyślnie« (1): A iuż to ieſt grzech przećiwko Duchowi s. kthorego Pan nigdy odpuśćić nie racży/ gdyż iuż w ſobie vpornie á rozmyſlnie gwałćiſz ſwięte ſpráwy iego/ gdyż to ieſt vrząd Duchá s. wiárę/ cnothę/ ſpráwiedliwość/ miłoſierdzye/ y ine ſpráwy ſwięthe/ rozmnażáć w ſerczu cżłowieká nędznego RejPos 180v.

Synonim: roztropnie.

Cf NIEROZMYŚLNIE