[zaloguj się]
[pdf]

NIEROZMYŚLNIE (37) av

W pisowni łącznej (24), w rozłącznej (13); -ſl- (22), -śl- (13), -ſł- (1), -sl- (1).

Oba e oraz o jasne (tak też Cn; w Calep 1 r. -ę- ‒ może błędnie?).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI w. s.v. rozmyślnie.

1. Bez zastanowienia się, pochopnie, nieroztropnie, głupio; temere Vulg, Mącz, Modrz, Cn; inconsulte Calep, Cn; abrupte, incaute Mącz; inconciliate, insubide Calep; incogitate, immeditate Cn (34): Cżłowiek roſtropny nie gárdźi rozmyſłem/ ále głupi y hárdy nie lęka ſię ni cżego/ choćiaby też co cżynił nie rozmyſlnie [alienus autem et superbus non pertimescet timorem]. BibRadz Eccli 32/20, I 98b marg; OrzRozm D; Effundere dicimur ea quae subito et inordinate vel dicimus, vel scribimus, Co nierozmyſlnie czyniemy. Mącz 139d; Temere Vpornie/ nierozmyślnie nieroſpámiętawfzy ſie/ álbo bes przyczyny. Mącz 442c, 360d; OrzQuin Bv marg; RejPos 266v; RejZwierc 142v, 143, 171; Bo cżęſto śię to trafia/ iż co kto raz nierozmyślnie wyrzecże [quae semel ab aliquo sine praemeditatione dicta sint]/ tego nápotem vpornie broni. ModrzBaz 26v, 59v, 63; KochFr 76; V Syren ſnać głos cudny: tym ludzie zdradzáią/ Którzy ich nierozmyſlnie muzyki ſłucháią. PudłFr 49; Calep 522a, b, 546b; CiekPotr 37; CzahTr C2.

W połączeniach szeregowych (4): Mącz 42b; Co záiſte nie prozno áni z przygody álbo nierozmyślnie nie ieſt vftáwione. WujJud 239v; gdy rády zwierzchnych Pánow nierozmyślnie/ ſkwápliwie á przed cżáſem bywáią rozgłaſzáne [ex consiliis principum temere et ante tempus evulgatis] ModrzBaz 25v; WujNT 22.

W charakterystycznych połączeniach: nierozmyślnie (u)czynić (4), czytywać, karać, mowić (2), ożenić się, pisać, rozgłaszać, słuchać [czego], utracać, używać (2), walczyć, wierzyć, wyrzec.

Szeregi: »marnie a nierozmyślnie« (1): z iákim ći wſtydem tego ná ſtárość vżywáią/ ktorzy młodość ſwą márnie á nierozmyſlnie vtracáią. RejZwierc 18v.

»z miłości a nierozmyślnie« (1): iż ſie tákże z miłośći á nierozmyſlnie ożenił RejZwierc 31v.

»nieopatrznie i nierozmyślnie« (1): Co powiedaſz żeby to łácniey było Chriſtuſowi niż komu inſzemu z wiernych chwalcy Bożych: tedy to nie opátrznie y nie rozmyſlnie mowiſz. CzechRozm 228.

»niepomiernie a nierozmyślnie« (1): á bezrozmyſlnemu káżda s tych namnieyſza rzecż wiele záſzkodzić może/ gdy thego nie pomiernie á nierozmyſlnie vżywa. RejZwierc 142v.

»z prędka a nierozmyślnie« (1): bo poprawdzie mowić s prędka/ á nierozmyſlnie/ o rzecży tákiey/ nie ieſt to ledá co. GórnDworz C8v.

»nierozmyślnie a z srogości gniewu« (1): gdziebychmy kogo nie rozmyſlnie á s ſrogośći gniewu przykro káráć chcieli RejZwierc 77.

»ukwapliwie a nierozmyślnie« (1): áby żadney rzecży nigdy nie cżynił vkwápliwie á nierozmyſlnie/ bez rády á bez ſłuſznego rozmyſłu ſwoiego RejPos 183v.

»nierozmyślnie a z małym uważanim« (1): A Ezau nierozmyślnie á zmáłym vważánim dobrodzieyſtwá tego Bożego [...] powiedział: á co mi po práwie pierworodnym SkarŻyw 346.

»wszetecznie a nierozmyślnie« (1): NIemow nic wſſetecżnie á nierozmyſlnie [Ne temere quid loquaris]/ áni ſerce twoie niechay będzie prętkie ku mowieniu przed Pánem Bogiem. Leop Eccle 5/1.

2. Nie rozumiejąc, nie pojmując czego (1): A oto y teraz dopiero/ ku vtwierdzeniu wiáry mey/ przyſzłomi też to ná pámięć/ com dawno przed tym nie rozmyſlnie cżytawał CzechRozm 14.
3. Niespodziewanie, nagle (2): Iedno mi tego żal żeś nierozmyſlnie vmárł/ á więczey fortunie wierzył niżli było potrzebá/ ktora nigdy nikomu wiáry nie zdzierżáłá. RejZwierc l53v.
Szeregi »nierozmyślnie a nieobacznie« (1): owdzye wnet nie rozmyſlnie á nieobácżnie vpádłá nań [na Szawła]/ z niebá ſwiátłość wielka RejPos 284v.

Synonimy: 1., 2. głupie, niebacznie, niemądrze, nieobacznie, nieopatrznie, szalenie; 3. nagle, nieobacznie, niespodziale, niespodziewale.

Cf [BEZROZMYŚLNIE], ROZMYŚLNIE

JB