[zaloguj się]
[pdf]

NIEOBACZNIE (28) av

W pisowni łącznej (26), w rozłącznej (2).

Pierwsze i końcowe e oraz o jasne; -a- (27), -å- (1); -a- : -å- Mącz (2:1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. obacznie.

1. W sposób niedostrzegalny, niepostrzeżenie; w przen (1): Tákże y then wrzod álbo ráná ktora nieobácżnie przywrzáłá ná poććiwym ſumnieniu cżłowieká vważnego/ [...] nie ták wżdy ſnadź boląca ieſt/ iáko tá ktorą cżłowiek vććiwy ſam w ſobie obacży RejZwierc 267.
2. Tak, że nie będzie widać, bez śladu (1): gdyż widzimy iż wſzytko ſą rzecży nieobácżnie przeminąłe/ tylko co ſobie w głowie vſcielemy/ to z námi záwżdy y wſtáć y vkłáść ſie muśi. RejZwierc 12v.
3. Nierozważnie, bez zastanowienia, nie zdając sobie sprawy ze złych skutków swego postępowania; incaute Mącz, Cn; inconsiderate JanStat; improvide Cn (9): A iżby [człowiek] rozumu á pożądliwośći ſwey nieobácznie wſzędy ná ſzrot nie wypuſzczał. BibRadz I 2a marg; Mącz 42b; RejZwierc 70; ktorymi [potwarzami] X. K. nie tylko nieſpráwiedliwie/ ále y nie obácżnie/ ludźi niewinne ſzácuie NiemObr 91, 92; złé oddalay od człowieká wſzędźie/ Choć go kto prośić nieobácznie będźie. KochFr 112; SarnStat 919.
Szeregi: »głupie, nieobacznie« (1): y owſſem głupie/ nyeobácżnye/ nye dobrze ſie ná tho rozmyſliwſſy tho cżyni káżdy ocyec. GliczKsiąż K4.

»nieprzystojnie i nieobacznie« (1): cżego iż X. K. nieprzyſtoynie/ y nieobácżnie broni/ ſpodźiewáć ſię tego może/ iż [...] NiemObr 143.

4. Niewłaściwie, niesłusznie (1): Krzem to poſpolićie przekładáią ále nieobácżnie/ gdyż Ebreyſkie słowo Seneh [...] głog włáſnie znáczy. BudBib I 31b marg.
5. Przez nieuwagę, nieostrożność; imprudenter, per imprudentiam Modrz, Cn (7): GórnDworz Aa4; Bo kto wżdy iuż nieobácżnie vpádnie/ á potym ſie obacżywſzy iuż tego drugi raz przeſtrzega/ iuż tákiemu to wżdy bywa [...] odpuſzcżono. RejZwierc 37v, 130; niech niema [...] żadney vćiecżki do tych miaſt/ ktore ſą ná to tylko tym pozwolone/ ktorziby bliżnego nieobácżnie zábili. ModrzBaz 79, 78v; Wierſz ten wſzyſtek przekreślony, Drukárczyk nieobácznie włożył, zbytni ieſt CiekPotr 91.

W charakterystycznych połączeniach: nieobacznie bliżnego zabić (2), z drogi zbieżeć, stać się, upaść, włożyć, zostać więźniem.

Szereg: »z omyłki a nieobacznie« (1): A ieſliżby ſie co miedzy ludem z omyłki á nieobácznie ſtáło [factum fuerit per errorem]/ tedy wſzytko zgromádzenie má ofiarowáć Cielcá. BibRadz Num 15/24.
6. Niedbale, byle jak (1): Wtym obacżywſſy gdyby ſie ſnadź nye obácżnye á nye wposcieli vkładł/ każe podłożyć co miękkyego yemu wgłowy GliczKsiąż E5.
7. Nieoczekiwanie; ante exspectatum, ex inopinato a. insperato, (de)improviso, inopinanter, inopinate(-o), insperate, necopinato, praeter exspectationem a. opinionem a. optatum a. spem Cn (4): A ieſli [nieprzyjaciel] nieobácżnie przypádnie á ſzkodę vcżyni/ żáłośći nam wielkiey vcżynić nie może RejZwierc 153, 167.
Szeregi: »gwałtem a nieobacznie« (1): Abowiem káżda rzecż vważona przed tym iuż nigdy thák ſtráſzna być nie może/ iáko tá kthora gwałtem á nieobácżnie przypádnie. RejZwierc 171.

»nierozmyślnie a nieobacznie« (1): owdzye wnet nie rozmyſlnie á nieobácżnie vpádłá nań z niebá ſwiátłość wielka RejPos 284v.

8. Nieświadomie, nie zdając sobie sprawy; określa dopełnienie: ‘nieświadomych, nie zdających sobie sprawy’ (2): A iáko nas dziwny ſwiát/ nieobácżnie ſtroi. RejZwierz A4; nieſzcżęśćie ktore y ptaki y ludźi/ Swoią chytrośćią wzaiem nieobácżnie łudzi. KmitaSpit B2v.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Praecipitanter, Kwápliwie/ prętko/ nieobácznie. Mącz 317a; Imprudenter, Nieroſtropnie/ Nieobácznie/ Niemądrze/ Nieoſtrożnie Mącz 328b.

Synonimy: 3. niegrzecznie, nieopatrznie, nieostrożnie, nierozmyślnie, niewiadomie; 4. nieprzystojnie, niesłusznie, nietrafnie; 7. nienadziale, niespodzianie, niespodziewanie, »z nienacka«, »z nienagła«; 8. niedomyślnie.

Cf NIEOBACZENIE, NIEOBACZNOŚĆ, OBACZNIE, ZNIEOBACZKA

ZZa