[zaloguj się]
[pdf]

PARZENIE (25) sb n

a oraz pierwsze e jasne; końcowe e z tekstów nie oznaczających -é oraz oznaczających é niekonsekwentnie.

Fleksja
sg pl
N parzeni(e) parzenia
G parzeni(a)
A parzeni(e)
I parzeni(e)m
L parzeniu

sg N parzeni(e) (13). ◊ G parzeni(a) (4). ◊ A parzeni(e) (5). ◊ I parzeni(e)m (1). ◊ L parzeniu (1). ◊ pl N parzenia (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde brak.

1. Poddawanie działaniu wysokiej temperatury (22):

parzenie pod czym (1): niektore Wodki rozmagitem miſterſtwem bywaią działane/ Niegdy thelko parzeniem pod Alembikiem á wſtępowaniem páry wzgorę/ potym ſie ſtey pary woda działa á wycieka z alembiku. FalZioł II 1c.

a. Zabieg leczniczy polegający na rozgrzewaniu ciała głównie gorącą parą, kąpielą lub okładem; też sporządzony w tym celu wywar lub kompres (21): macżaiącz w tym [uwarzonych ziołach] gębkę albo chuſtę/ przykładay na maciczę, A po thakowem parzeniu otarłſzy mieſtcze: namazuy oleykiem Migdałowym FalZioł V 27; Lipiecz. Wmoy cżas [...] parzenia nie vżyway/ ſluſznego ſnu vżyway FalZioł V 47v, I 58a, 83b, 105a, 125d, 129d (11); Też ieſt drugie párzenie kthemu [przeciw biegunce] ſłużące/ gdy gárniec roſpalony dnem wzgorę obroći / á położywſzy ná dnie chuſtę/ tákże ná niey vśieść ma/ gołym zádkiem SienLek 101v; Weźmi muſzkatu/ gwoźdźikow/ kminu kramnego/ námocz to przez noc w Winie/ á názáiutrz vwarz/ tymże ią gorąco podkurz/ tho párzenie máćicę náćiąga/ ná ſłuſzne mieſtce. SienLek 116v, 116v; [wody te] lepiéy niż inſze wſzyſtkich bab párzenia/ prędzey rátuią. Oczko 15v.

parzenie czego (1): vcżyń parzenie macicze vwarziwſzi liſcie tego ziela z roiownikiem FalZioł I 145d.

parzenie przeciw czemu (1): Przeciw Emoroidam/ y tez Condilomatam parzenie. FalZioł V 93.

parzenie na co (2): Też parzenie vcżynione s Poleiu/ z bylicze, na maciczę/ wilkoſci iey wyſuſza FalZioł I 101a; parzenie vcżynione na nogi/ vwarzywſzy ſlaz ogrodny z rumienkiem/ s piołynkiem/ á thym ſobie na nocz nogi vmyi FalZioł I 81b.

parzenie na co [= przeciw czemu] (1): SienLek 101v marg cf Szereg.

W charakterystycznych połączeniach: parzenie na biegunkę, przeciw emoroidam, przeciw kondylomatam, na macicę, na nogi; parzenie macicę naciąga, pomaga, służy, wysusza; parzenia nie moc znosić, nie używać (2); warować się od parzenia; (u)czynić ((u)czynione) ([z czego]) parzenie (8).

Wyrażenia: »parzenie w kąpieli« (1): Niedoſtáthkom wſzelákim w máchárzynie/ bárzo ſłuży párzenie w kąpieli w ktorey ſzáłwia wrzáłá. SienLek 120.

»parzenie w wannie« (1): leſtliby ktora pani będąc z przirodzenia mdła: niemogła tak cżęſtego parzenia znoſić w wannie/ tedy [...] macżać w tey wodzie ciepłey gębkę albo chuſtę/ [...] y na mieſtcze taiemne przykładać naparzaiącz FalZioł V 19c.

Szereg: »kąpiel albo parzenie« (1): Kąpiel álbo párzenie ná biegunkę SienLek 101v marg.
2. Właściwość wywoływania przez dotknięcie podrażnienia skóry jak przy kontakcie z czymś bardzo gorącym (tu zawsze o pokrzywach); uredo Mącz, Cn; mordacitas Mącz; ardor corporis, urigo Cn (2):

W połączeniu szeregowym (1): Mordacitas herbis, Oſtrość/ kłocie á párzenie/ yáko ná pokrziwách/ oſtu/ etć. Mącz 232a.

Wyrażenie: »parzenie pokrzyw« (1): Uredo item, Párzenie/ yáko yeſt pokrziw. Mącz 508d.
3. Gotowany lub tylko zaparzony pokarm dla psów [czyje = dla czego (żywotne)] (1): Cotulina aedulia, Szczenięce parzenie Mącz 41c.

Cf PARZA, PARZYĆ

ZCh