[zaloguj się]
[pdf]

PASCHA (93) sb f

pascha (85), paszcha (8); paszcha CzechEp (2); pascha : paszcha CzechRozm (2:6).

Oba a jasne.

Fleksja
sg pl
N pascha paschy
G paschy
A paschę
I paschą
L pasce, paszce

sg N pascha (27). ◊ G paschy (24). ◊ A paschę (31). ◊ I paschą (6). ◊ L pasce (2), paszce (2); pasce BudNT; pasce : paszce WujNT (1:2). ◊ pl N paschy (1).

Sł stp: paska (?), Cn brak, Linde XVI – XVII w.: pascha.

1. Ocalenie Żydów w Egipcie podczas nocy, w której Anioł Śmierci wytracił wszystkich pierworodnych omijając domy żydowskie, oznaczone z rozkazu Jahwe krwią baranka zabitego i spożytego tejże nocy oraz uwolnienie ich i wyjście z Egiptu (z hebr. Pesach wiążącego się z czasownikiem pasach ‘przejść, ominąć’); Pascha Vulg [Pascha a Pesach Hebraica voce venit, quae transitum significat – przeście, minienie Mącz 282b] (3): Gdźie chceſz ábyſmyć [uczniowie Jezusowi] zgotowáli ieść Páſchę? (marg) to ieſt, báránká ná pámięć Páſchy. (–) WujNT Matth 26/17; Wiárą/ ſpráwił [Mojżesz] Páſchę/ y wylanie krwie: áby ten ktory pierworodne tráćił/ ich ſię nie dotknął. WujNT Hebr 11/28.
Szereg: »pascha abo przeście« (1): Iáko Obrzezánie/ nie byłoć przymierzym: y Báran Páſchą/ ábo Prześćim: ále piecżęćią y znákiem iego: tákże áni chleb ćiáłem. CzechRozm 263.
2. Największe doroczne święto Izraelitów obchodzone na pamiątkę ich ocalenia i wyjścia z Egiptu, obejmujące dwie oddzielne uroczystości: ofiarę baranka i siedmiodniowe święto chlebów niekwaszonych, czyli przaśników; Pascha PolAnt, Vulg [pascha – Wielkanoc Mymer1 9; pascha a Pesach ... festum transitus – Wielkanoc Mącz 282b; Wielkanoc święto – Pascha Cn] (54): Wiećie iż po dwu dniu páſchá (marg) Swięto ktore pierwego mieſiącá bywáło (–) będzie BudNT Matth 26/2; dał poimać y Piotrá. A były dni przaſnikow. Ktorego poimawſzy poſadził do ćiemnice [...]/ chcąc iy po páſce wywieść ludowi. BudNT Act 12/5, Ioann 11/55, 18/39; Przybliżał ſię dźień Swięty Przaśnikow/ ktory Páſchą názywáią. LatHar 715, 715 marg; że ode krztu Páná Chriſtuſowego/ [...] áż do męki iego/ liczą trzy látá y trzy mieśiące: w ktorych iednák były cztery Páſchy/ ábo świętá Wielkonocne. WujNT przedm 32; Paſchá święto przednieyſze Zydowskie, ná pámiątkę wybáwienia z niewoley Egiptskiey WujNT 109 marg; Gdy ſię ſpełniáły dni Pięćdźieśiątnice (marg) To ieſt, dzien pięćdzieśiąty po Páſce, iáko v nas Swiąteczny. (–) WujNT Act 2/1, przedm 34 marg, 35 marg, 36 marg, 39 marg, Matth 26/2 (23).

która Pascha czego (2): Wtora [część Ewangelii] opiſuie ſpráwy iego [Chrystusa] w Iudſkiey ziemi [...] y wtorą Páſchę kazánia iego [tj. kaznodziejskiej działalności Jezusa; cf WujNT przedm 32] WujNT 298, 319 marg.

Wyrażenia: »baran Paszchy« (7): ieſli ſie do ſámego báráná Páſzchy nie godziło nieobrzánemu [!] przyſtępowáć CzechRozm 101v, 82v, 86, 97v, 99v; CzechEp 366 [2 r.].

»oktawa Paschy« (1): SStáło ſię też w ſzábát wtoropierwſzy (marg) To ieſt, w oktáwę Páſchy: ktora tákże byłá święta y vroczyſta, iáko y ſámá Páſchá: wyiąwſzy tylko iedzenie báránká (–) WujNT Luc 6/1.

»święto Paschy« = dies festus Paschae Vulg (6): Był potym dzień Swięty Zydowſki: wielcy Doktorowie [...] rozumieią że było święto Páſchy. WujNT 298, przedm 34, Luc 2/41, s. 275, Ioann 13/1. Cf »święto Paschy abo Wielkonocne«.

»Pascha żydowska, judska« = Pascha Iudaeorum PolAnt, Vulg (5:1): A byłá bliſko paſchá Iudſka BudNT Ioann 11/55; Ten kielich według Hieronymá świętego nie był częśćią Páńſkiego Sákrámentu/ ále należał do Páſchy Zydowſkiey. WujNT 286, 298 [2 r.], Ioann 2/13, 11/55.

Zestawienie: »dzień przygotowania Paschy« (1): A był dźień przygotowánia Páſchy [Erat autem parasceve Paschae]/ godźiná iákoby ſzoſta WujNT Ioann 19/14.
Szeregi: »Paszcha albo Wielkanoc; święto Paschy abo wielkonocne« (1;1): ktore [uroczyste święta] też piſmo Szábátámi wielkimi názywa/ y wiecżną ie vſtáwą chowáć roſkázuie. Iáko ſie rzekło o Páſzchę ábo o wielkiey nocy. CzechRozm 100; powieda naprzod/ [...] co czynił [Pan Jezus] w Iudſkiey ziemi/ ná káżdy rok/ ná święto Páſchy ábo Wielkonocne. WujNT przedm 32.

»Pascha i Święto Przaśnikow« (1): A Byłá Páſchá y święto Przaſnikow [Pascha et azyma] po dwu dni WujNT Mar 14/1.

3. Baranek ofiarny zabijany i spożywany według określonego rytuału w pierwszym dniu Paschy; wieczerza świąteczna, na której zjadano baranka; Pascha PolAnt, Vulg (34): LatHar 717 marg; Stąd widzimy/ iż báránek Wielkonocny Zydowſki (ktorego y tu/ y w Ewángeliey Páſchą zową) był figurą ofiárowánia Chriſtá Páná WujNT 589.
Zwroty: »czynić, sprawować paschę« = facere Pascha Vulg [szyk zmienny] (2:1): przeto [Pan Jezus] wedle rozkazania zakonnego/ zprzaſnym y zwinem ſtarą Páſchę ſpráwował SkarJedn 247; LatHar 690; IEſus rzekł: Idźćie do miáſtá do niektorego człowieka, á rzeczćie mu Miſtrz mowi; [...] v ćiebie czynię Páſchę z vczniámi memi. WujNT Matth 26/18 [przekład tego samego tekstu LatHar].

»paschę, z paschy jeść; pożywać paschy« = manducare Pascha PolAnt, Vulg; comedere Pascha Vulg [szyk zmienny] (8:1;3): BudNT Mar 14/13[12], 14, Luc 22/11; y nágotowáli báránká. A gdy przyſzłá godźiná/ śiadł zá ſtoł/ y z nim dwánáście Apoſtołow. Y rzekł do nich: Pożądániem pożądałem tę Páſchę ieść z wámi/ przedtym niżbym ćierpiał [Luc 22/15]. LatHar 716 [przekład tego samego tekstu SkarKaz]; Gdźież ieſt złożenie moie/ kędybym pozywał Páſchy z vczniámi moiemi WujNT Mar 14/14; Boć wam powiedam; że iuż więcey nie będę ieść tego (marg) z tego ábo z tey Páſchy. (–)/ áż gdyby ſię wypełniło w kroleſtwie Bożym. WujNT Luc 22/16, Matth 26/17, Mar 14/12, 14, Luc 22/11, 15, Ioann 18/28; SkarKaz 159a.

»nagotować (a. (z)gotować) paschę; zgotowanie paschy« = parare Pascha PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (8;1): Y poſlał Piotrá y Ioháná rzekąc: ſzedſzy nágotuyćie nam páſchę/ ábychmy iedli. BudNT Luc 22/9[8], Mar 14/17[16], Luc 22/14; WujNT przedm 39, Matth 26/19, Mar 14 arg, 16, Luc 22/8, 13.

»ofiarować, zabijać, zarzezać paschę« = occidere Pascha PolAnt, Vulg; Pascha immolare Vulg [szyk zmienny] (1:1:1): BudNT Luc 22/8[7]; Y pirwſzego dniá Przaſnikow gdy Páſchę zábijáli (marg) To ieſt, gdy báránká wielkonocnego ofiárowáli. (–)/ rzekli mu vczniowie: [...] WujNT Mar 14/12, Luc 22/7.

Przen (1.Cor 5/7 i w nawiązaniach do tego miejsca): O ofierze Chrystusa (5): BudNT 1.Cor 5/8[7]; CzechRozm 268; Abowiem Páſchá náſzá ieſt (marg) zá nas. (–) ofiárowána/ Chriſtus [Pascha nostrum immolatus est Christus]. WujNT 1.Cor 5/7, s. 589.
Szereg: »pascha abo baranek« (1): Zá ſtráwne ná drogę náſzę/ dał nam dáleko lepſzy y pośilnieyſzy pokarm. Y przetoż Apoſtoł mowi: Páſchá ábo báránek náſz/ ofiárowány ieſt Chryſtus SkarKaz 157b.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Słowo Paſcha Zjdowſkie więcey nizli Greckie/ rozmáićie ſię bierze w piśmie ś. y ſtąd ie rozlicznie tu wykłádamy: to ieſt Wielkanoc/ Báránek etc. LatHar 690 marg; WujNT przedm 23.

Cf PESACH

ZCh