« Poprzednie hasło: [ROZPĄD] | Następne hasło: ROZPĄDZAJĄCY » |
ROZPĄDZAĆ (131) vb impf
roſ- (118), roz- (13).
o jasne; a prawdopodobnie jasne (tak zwykle w -ać).
W inf -pądz-; w pozostałych formach -pądz- (127), -pędz- (2) Leop, Calep.
inf | rozpądzać | |||
---|---|---|---|---|
indicativus | ||||
praes | ||||
sg | pl | |||
1 | rozpędzåm | |||
3 | rozpądzå | rozpądzają, rozpędzają |
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
2 | m | m pers | rozpądzaliście | |
3 | f | rozpądzała | m an |
imperativus | ||
---|---|---|
sg | pl | |
2 | rozpądzåj | |
3 | niech rozpądzają |
inf rozpądzać (2). ◊ praes 1 sg rozpędzåm (1). ◊ 3 sg rozpądzå (118). ◊ 3 pl rozpądzają, rozpędzają (4). ◊ praet [3 sg f rozpądzała.] ◊ 2 pl m pers rozpądzaliście (1). ◊ imp 2 sg rozpądzåj (1). ◊ 3 pl niech rozpądzają (1). ◊ part praes act rozpądzając (3).
Sł stp: rozpędzać, Cn: rozpędzać, Linde XVII – XVIII w.: rozpędzać.
- 1. Zmuszać do szybkiego ruchu w różne strony, rozganiać, rozpraszać
(9)
- a. O ludziach i zwierzętach
(4)
- [Przen]
- b. O zjawiskach atmosferycznych
(5)
- Przen (2)
- a. O ludziach i zwierzętach
(4)
- 2. Likwidować, usuwać
(122)
- a. O objawach chorób (120)
- b. O negatywnych emocjach lub czynach (2)
rozpądzać czym (1): Dla tego ześćie wy ie [owce] y bokiem y plecoma od ſiebie odrażáli/ á rogámi ſwemi roſpądzáliśćie mdłe/ áżeśćie ie precz roſpłoſzyli. BibRadz Ez 34/21.
rozpądzać czym (1): BudBib Iob 37/11 cf W przen.
»rozpądzać na strony« (1): Niech [promienie słońca] rowno wſzyſtkim ſwiecą/ iáſnemi cnotámi/ Niech chmury roſpądzáią/ ná ſtrony nád námi. RejZwierz 130.
rozpądzać z czego (9): Twardoſ s ſtawow roſpądza. FalZioł *5b; wiatri z zołądka roſpądza. FalZioł ‡8e, I 22d, II 4c, 5d, 9c, d, 10b, 11c.
rozpądzać czym [= usuwać którędy] (1): á potym na ſtwardziałą ſledzionę prziłożony plaſtr roſpądza puchlinę ſtolczmi FalZioł I 152d.
»rozpądzać i tracić« (1): A gdy ſthim ſokiem zmieſzaſz oczet á pomażeſz brodawki albo guz iaki chczęſz [!]/ roſpądza ie y traci FalZioł I 134c.
»trawić i (a) (też) rozpądzać« [szyk 4:3] (7): Też trędowatym ludziem [mięta] ieſth barzo pomoczne lekarſtwo z inſzymi rzecżami na thę niemocz ſluzączemi/ á bowiem trawi y roſpądza niecżyſtoſci thy s ktorych trąd pochodzi. FalZioł I 24a, I 25c, 75b, 94a, II 9d, III 10a, b.
»rozpądzać i wykorzeniać« (1): POlney Drijakwie woda [...] wrzody morowe roſpądza y wykorzenia s ciała. FalZioł II 9d.
rozpądzać czym (1): Krol wzrokiem złość roſpądza ſiedząc ná ſtolicy BielKom Cv.
Synonimy: 1. rozganiać, rozpraszać.
Formacje współrdzenne cf PĘDZIĆ.
RS