[zaloguj się]
[pdf]

PATRZANIE (15) sb n

Oba a jasne, e pochylone.

Fleksja
sg
N patrzanié
G patrzaniå
D patrzaniu
L patrzaniu

sg N patrzanié (10); -é (1), -(e) (9). ◊ G patrzaniå (2). ◊ D patrzaniu (1). ◊ L patrzaniu (1).

Sł stp brak, Cn s.v. patrzenie, Linde XVII i XIX w. s.v. patrzać.

1. Postrzeganie wzrokiem: oglądanie, spoglądanie, przyglądanie się; obserwowanie; spectatio Mącz, Cn; despectus, respectus Mącz; contuitus, inspectatio, inspectio, obtuitio, obtu(i)tus Cn (13): Spectatio, Pátrzánie/ oglądánie. Mącz 405a, 406c; Vcho dla słuchania/ á oko dla pátrzánia [Aurem audientem et oculum videntem]/ Iehowá vcżynił oboie. BudBib Prov 20/12; SkarŻyw 292 marg.

patrzanie na co (2): To máią Obrázy/ iż ludzi przywodzą w błędy/ [...] Abowiem pátrzánie na nie pobudza ku chćiwośći ludzi głupie. KrowObr 116v; Mącz 406c.

W połączeniu z określeniem kierunku (1): Despectus, Ná dół pátrzánie Mącz 405c.

W połączeniu z przymiotnikiem wyrażającym określone uczucie (1): Ut miserabilis respectus, Nędźne á żáłosne pátrzánie ná co. Mącz 406c.

Wyrażenie: »pilne patrzanie« (1): Investigatio – Pline [!] patrzanię. Calep 559a.
Szereg: »patrzanie a obejźrzenie« (1): Contemplativus, Co ku pátrzániu á obeyźrzeniu tákowych rzeczy należy. Mącz 443c.
Przen [na co] (1): [Do św. Piotra:] O niewymowna ochoto/ y śmiáła miłośći/ co ćię odſtráſzyć do prętkiego pátrzánia/ ná to coś miłowáłá mogło? SkarŻyw 599.
a. Obserwowanie czegoś w celu przepowiadania lub wróżenia (1):

patrzanie na co (1): Ignispicium – Prorokowanie z patrzanią na ogyen. Calep 502a.

[patrzanie w co: naprzećiw czarom/ wrozbam/ [...] poprzyſięganiu/ w Criſtał patrzaniu/ [...] y tym podobnem zabobonom/ kazać UstKościel 122.]

b. Przebywanie, obcowanie z kimś [na kogo, na co] (2): á wſzákoż vſtáwicżne pátrzánie ná tę czudność [o przedmiocie miłości]/ cżęſthokroć niczuie rozſądek á bacżenie cżłowiecże GórnDworz Mm3v.
α. Oglądanie, widzenie Boga po śmierci, tj. osiągnięcie zbawienia wiecznego (1): Pátrzánie ſámo ná Bogá y widzenie twarzy iego/ dáie wiádomość wſzytkich mądrośći [...] Bożych SkarKaz 637b.
2. Pragnienie, zabieganie o coś [czego] (1): Liguritio, Lákotki/ łákoćy pátrzánie. Mącz 193c.
3. Zajmowanie się czymś, uprawianie [czego] (1): Effrenata libido, Hániebna/ Przewydrzona/ Nieodyęta ſwa wola y pátrzánie nierządu. Mącz 136c.

Cf PATRZAĆ, PATRZENIE

SBu, (KWysz)