[zaloguj się]
[pdf]

PATRZENIE (19) sb n

a jasne; pierwsze e z tekstów nie oznaczających pochyleń lub oznaczających niekonsekwentnie; końcowe e pochylone.

Fleksja
sg
N patrzenié
G patrzeniå
A patrzeni(e)
I patrzeni(e)m, patrzenim

sg N patrzenié (5); -é (1), -(e) (4). ◊ G patrzeniå (9). ◊ A patrzeni(e) (2). ◊ I patrzeni(e)m (2) FalZioł, WujJud, patrzenim (1) KrowObr.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. patrzyć.

1. Zdolność widzenia (1): wſzakoż wzdy zwierzęta takowe nic nie widzą na ten cżas, abowiem duchy patrzenia nie przichodzą do ocżu, dla zatkania onych żył kthorimi chodzą GlabGad L3.
2. Postrzeganie wzrokiem: oglądanie, spoglądanie, przyglądanie się; obserwowanie; widzenie; contuitus, inspectatio, inspectio, obtuitio, obtuitus, spectatio Cn (15): [smaragdus] Widzenie ſpraczowane wielkiem patrzeniem: zaſię naprawia FalZioł IV 58a, IV 17b; KrowObr B; tráfił Páweł Káráguzá w práwe oko/ ktorego niemogłá tarcż záſłonić dla pátrzenia BielKron 246v; BudBib I 182a marg.

patrzenie na co (3): pátrzenie na Obrázy/ ieſt nietylko od ſámego Páná Bogá odwrocenie/ ále theſz od wſzelkiego innego ſtworzenia Boſkiego KrowObr 116v, 67; Bo pátrzenie ná truny ich [świętych]/ myſl przerázi/ y pobudzi SkarŻyw 132.

W przeciwstawieniu: »patrzenie ... słuchanie« (4): Iż wiará prawdziwa w Kryſtuſá vkrzyżowánego/ nie ſpátrzenia pochodzi ále s ſluchánia ſlowá Bożego KrowObr 113v [idem (3)] 113v [2 r.], Vu2v.

Wyrażenie: »krzywo patrzenie« (1): Torvitas – Krziwo patrzenię. Calep [1075]b.
W przen (1): Iż miáſto potrzebney á zbáwienney ſpráwy Wiecżerzy Páńſkiey/ gdźie wſzyſtek lud ſpołecżnie vżywał dárow Bożych/ teraz pátrzeniem tylko karmią ich M. Kśięża cżeladź miłego Bogá. WujJudConf 179v.
а. Oglądanie, widzenie Boga po śmierci, tj. osiągnięcie zbawienia wiecznego [czyje = na kogo] (1): Day Pánie/ áby przes poſlugowánie przykazánia twego z wypełniánia iego/ moglibyſmy ſie weſelić ſtwego pátrzenia. KrowObr 169.
3. To, co widziane, oglądane; widok (2): O iáko ſrogie pátrzenie/ nád ziemią y świátem wſzjtkim: piętnaśćie łokiet wodá nád wſzytkimi gorámi ſtałá SkarŻyw 270.
Wyrażenie: »patrzenie ludzskie przewysszając« = niezwykły, ponad ludzkie wyobrażenie (1): Socrates weſnie widział ano mu przynieſiono [...] łabęcia zwyciągnioną ſziją aż doobłokow ſięgaiąc noſem do nieba, á planety im przerażaiąc, y wſzitko patrzenie ludzſkie przewyſſzaiąc BielŻyw 79.
4. [Rozpatrywanie czegoś, ocenianie:
Wyrażenie: »przez spary patrzenie« = pobłażanie, tolerowanie czegoś: ſtąd możemy bácżyć/ iáko ſzkodliwe ieſt niedbálſtwo krolewſkie/ álbo przez ſpáry pátrzenie. WerReguła 21.]
5. Oczekiwanie, spodziewanie się czegoś; w przen [czyje] (1): [prorocy, patryjarchowie] Ktorzy ácż nie widzieli [...] Páná tego/ ále mocnie vwierzyli [...]/ iż go miał zeſłáć ná odkupienie tego ſwiátá nędznego [...]. A tám iáko ſłyſzyſz w piſmie ſwiętym/ iż ono ſerdecżne pátrzenie ich/ á oná wiárá ich sſtáłá ſie im ná wiecżne vſpráwiedliwienie ich. RejPos 209.
6. [Otwór, okienko [do czego]: w której komórce jest chorek z poręczem o 3 ścianach, z którego patrzenie jest do kaplice, gdzie służba boża bywa. LustrPom 199.]

Synonimy: 2. baczenie, oglądanie, widzenie; 5. oczekawanie, oczekiwanie.

Cf PATRZANIE, PATRZYĆ

SBu, (KWysz)