[zaloguj się]
[pdf]

PAŹDZIORKO (13) sb n

paździorko (13), [paździurko].

paź- (11), paz- (1), paś- (1).

-a-, [-å-]; pierwsze o pochylone, końcowe jasne.

Fleksja
sg pl
N paździórko paździórka
G paździórka paździórek
A paździórko

sg N paździórko (2). ◊ G paździórka (7). ◊ A paździórko (2). ◊ pl N paździórka (1). ◊ G paździórek (1).

Sł stp notuje, Cn brak.

Dem. od „paździoro”; festuca Vulg (13): A gdy będzie ten kamień na głowie o włoſy tart/ tedy ciągnie k ſobie pazdziorko. Iako Magnes żelazo. FalZioł IV 57b; Gdyż o nim z dawná Prorok nápiſał/ iż on [Jezus] y trzćiny ſkrzywioney nie połomi/ á páźdzyorká zápalonego nie zágáśi. RejPos 244v.
[Wyrażenie: »paździurko kądzielne«: Et erit fortitudo vestra ut/ fauilla stuppe. (paſczurko kadzyelne [lege: kądzielne]) [Vulg Is 1/31] Glosy I nr 22/2.]
Przen: To, co może stanowić przedmiot zarzutu moralnego [w tym: w nawiązaniu do Matth 7/3-4 (10)] (11):

W przeciwstawieniach: »paździorko ... bierzmo (2), kłos, trzaska, [tram]« (5): A kogo mierźi v kogo páździorko w oku/ tućby iuż potrzebá w ſobie trzaſki álbo niepotrzebnego kłoſu iákiego pilno vpátrowáć. RejZwierc 267, 77v, 99; [iákoż ſmieſz mowić brátu ſwemv/ Bráćie dayći wjymę á wyrzucę páźdźiorko z oká twego/ á ono ſam maſz bierzmo w oku ſwoim. Leop Matth 7/4 (Linde), 7/3; HozKsięgi 43v; Y cżemu obacżaſz źdźbło (marg) Abo páźdźiorko (-) kthore ieſt w oku bráthá twego/ á bierzma ktore ieſt w oku twym/ nie obacżaſz? BibRadz II 5].

[W porównaniu: w thym ſámym ieſt wyſtęp: á tákowy wyſtęp/ iż też inſze wſzytki złośći k themu przyrownáne/ ſą iákoby paździorko przećiwko tramowi położone HozKsięgi 43v.]

Wyrażenie: »paździorko w oku« [szyk 5:2] (7): RejWiz 2; RejFig Aa3; Kto chce nie zmylić w poććiwośći kroku/ Nie miey páździorká namnieyſzego w oku. RejZwierc 219, 77v, 99, 185, 267; [Leop Matth 7/3; BibRadz II 5 marg; Respons F2v].
Szeregi: »kłak abo paździorko« (1): A ſobie ſie przypátruyćie. żeby iákie kłáki/ ábo páździorká z nich [szatańskich siatek tj. pułapek] do was nieprzylnęły CzechRozm A7v.

»ani makuła ni paździorko« (1): Ták kto chce kogo karáć/ nie miey ſam do roku/ Ani żadney mákuły/ ni páździorká w oku. RejFig Aa3.

»proch (a. proszek) abo (a, ani) paździorko« [szyk 3:1] (4): Dáići wyimę trzáſke (marg) śiánko abo zdźiebłko To téſz oboie znaczy słowo gréckié. Poſpolicie mowią proſzek abo paśdźiórko. (-) z oka twégo a ono trám woku twoięm? MurzNT Matth 7/4; Bo ácż ieſt rzecż ſtráſzliwa o to ſie pokuśić/ Szácowáć ludzkie ſpráwy muśi dzwonká ruſzyć. Y nie trzebá páźdzyorká áni prochu w oku Mieć/ á z reyeſtru ſtąpáć á nie mylić kroku. RejWiz 2; iż [...] gmerzemy w ocżoch ſwoich/ á w ocżoch bliźnich ſwoich vpátruiąc proſzek ábo páździorko iákie ieden v drugiego RejPos 172v, 172v.

Synonimy: proszek, trzaszczka, ździebełeczko, ździebełko, ździebłko.

HK